İnşaat Uygulamaları-Beton Bilgisi-5:

1—Temel Bilgi:

1--Beton, kendisini oluşturan agrega, (kum-çakıl), çimento ve suyun belirli oranlarda karıştırılması sonucu meydana gelir.

2--Agrega olarak kum, çakıl yanında kırmataş da kullanılır.

3--Oranların belirlenmesine gronülometri denir.

4--İyi bir beton için agreganın temiz olması, içinde kil ve yabancı maddeler barındırmaması gerekmektedir.

5--Beton imalatı esnasında hava sıcaklığı +5 ile +30 derece arasında, rüzgarsız ve yağışsız olmalıdır.

6--Dökülüp sıkıştırılmış 1 m3 betonda bulunan çimento miktarına dozaj denir.

7--1 m3 betonda çimento miktarı 300-370 kg/m3 arasında değişir.

8--İyi bir betonu çimento miktarı ile ifade etmek yanlıştır.

9--İyi bir betonun elde edilmesinde su, kum, mıcır (çakıl) oranları çok önemlidir.

2--Agrega (Çakıl-Kum-Kırmataş) Seçim Kriterleri:

1--Agrega içinde Organik maddeler-Kil bulunmamalı. ,

2--Kum, kırmataş, çakıl taneleri, yüksek sertlikli taşlardan meydana gelmelidir.

3--Çakıl ve kırmataşın üç boyutu birbirine yakın olmalıdır.

4--Beton, ayrışmadan donatı çubukları arasına girebilecek çakıl boyutlarına sahip olmalıdır.

5--En büyük dane çapı betonlanacak elemanın 1/4 - 1/5 ni geçmemelidir.              

6--Geçirimsizliği temin etmek için 0-1 arası ince kum kullanılmalıdır.7

3—Beton İmalatında Kullanılacak Kırmataş Seçim Kriterleri:

1--Basınca dayanıklı olmalı

2--Özgül ağırlığı 2.55 gr/cm3 ten küçük olmamalı ,

3--Su emme oranı % 1.8 den büyük olmamalı,

4--Dona dayanıklılık ,Sürtünmeden dolayı aşınma dayanıklı,Asitlere karşı dayanıklı olmalı

5--Beton Yapımında Kullanılan Su ; İçilecek nitelikte olmayan sanayi suyu olup, Bataklık, kanalizasyon suları, deniz suyu ve atık sular kullanılmamalıdır.

4--Çimento Bilgisi:

1--Kalker ve kilin yüksek sıcaklıkta pişirilmesi ve daha sonra ince olarak öğütülmesi sonunda elde edilir.

2--Yapılarda kullanılacak çimentolar standartlara uygun olmalıdır.

3--Yurdumuzda üretilen Çimentolar İçin Tipi-Türk Standardı—Numarası--Kullanım Alanı

3.1--Portland Çimentosu(PÇ-325), Katkılı Portland Çimentosu-(KPÇ-325)TS-19…Normal inşaatlar

3.2--Portland Çimentosu (PÇ-400)……TS-19-Yüksek dayanıma gerek duyulan yapılara

3.3--Beyaz Portland Çimentosu (BPÇ-325)…..TS-21-Sıva harçlarında

3.4--Sülfatlı Cüruf Çimentosu (SCÇ-325)……….TS-809-Korozyonun söz konusu olduğu yerlerde, deniz suyu ile temasta olan inşaatlarda

3.5--Traslı Çimento (TÇ-325)…….TS-26-Korozyonun söz konusu olmadığı yerler, baraj gövde dolgu betonlarında

5--Çimentonun Depolanması ve Kullanılması Kriterleri:

1--Çimento depolanacak yerin rutubetli olmaması gerekir.

2--Çimentolar duvardan belirli bir mesafe bırakılarak istiflenmeli, üzeri hava almayacak şekilde naylon veya branda ile örtülmelidir.

3--On torbadan fazla üst üste konulmamalıdır.

4--Beton üzerine ranza teşkil ettirilip istiflenmeli ve üzerine kireç tozu atılmalıdır.

5--Sıcak durumdaki çimentolar tam soğumadan hemen kullanılmamalıdır.

6--Üç aydan fazla beklemiş çimentolar taşıyıcı elemanlarda kullanılamaz.

 6--Betonun Özelliğini Etkileyen Faktörler:

1--Çimentonuncinsi, 

2--Dozajı,

3--Mukavemeti, 

4--Agrega tane şekli ve yüzeylerinin durumu , 

5--Agrega mukavemeti, 

6—Su.miktarı.ve.su/çimento.oranı,

7--Betonun.kıvamı, 

8—Sıkıştırma.cinsi.ve.kalitesi, 

9—Beton.imalatında.çevre.sıcaklığı, 

10—Rutubeti.ve.betonun.korunması, 

11--Sertleşme süresi ve katkı maddeleri

7--Malzeme Miktarının Tespiti:

1--Kum – çakıl (kırmataş) gronülometri eğrisine-oranlara uygun olmalıdır.

2--Su / çimento oranı beton kalitesi için önemli faktördür.

3--Suyun fazla olması beton mukavemetini azaltır.

4--Suyun az olması da homojen karışımı sağlamayacağından mukavemetini azaltır.

5--Suyun tespitinde hava şartları, kalıp, dökme tekniği dikkate alınmalıdır.

6--Karışımda 3 mm lik olan kumun miktarı tespit edilmeli ve mutlaka kullanılmalıdır.

8--Betonun Taşınması:

1--Mukavemeti yüksek akışkan betonlar el arabaları ile taşınırken, malzemelerin ayrışacağı göz önüne alınarak kısa mesafede taşınmalıdır.

2--Karıştırıcıdan döküm yerine bir kerede taşınmayacak ise, bütün karışım bir yere boşaltılmalı, buradan el arabalarıyla taşınmalıdır.

3--Hazırlanmış beton özel kamyonla taşınacak ise 20 dakika içinde döküm tamamlanmalıdır.

4--Betonun taşınmasında kullanılan oluklar metal veya metal kaplamalı olmalıdır.

5--Akıcılığı az olan beton taşınmasında yandan boşaltılmalı kovalar kullanılmamalıdır.

6--Yerinde hazırlanan betonlar 20 dakikadan fazla bekletilmemelidir.

9--Betonun Sıkıştırılması:

1--Betonun yeterli mukavemetini kazanabilmesi ve donatının arasında boşluk kalmayacak şekilde beton ile sarılmasını sağlamak için sıkıştırılması zorunludur.

2--Yeterli sıkıştırma ancak vibratör kullanılmasıyla mümkündür.

3--Vibratörler kullanılacak yerin ve betonun özelliklerine göre; titreşim (vibrasyon) ile sıkıştırma, iç vibratör ile sıkıştırma, yüzey vibratörleri, kalıp vibratörleri ile sıkıştırma                

4--Vibratör uygulamalarının mümkün olmadığı yerlerde şişleme ve tokmaklama yoluyla sıkıştırma yapılır.

5--Vibratör kullanılırken kolonların dibinden itibaren sıkıştırmaya başlanmalıdır.

6--Sıkıştırma esmasında kalıbın patlamaması için gerekli önlemler alınmalıdır.

10--Betonun Bakımı:

1--Beton ne kadar kaliteli olursa olsun, istenilen dayanımı elde edebilmek için mutlaka bakımı yapılmalıdır.      

2--Beton ıslak çuvalla sarılmalı, kalıpların su emmesi önlenmeli ve kalıp yağlanmalı, sıcak havalarda kalıp alttan ıslatılmalıdır.                                                            

3--Mevsim şartlarına göre 8 ila 14 gün sulanmalıdır.

4--Aşırı soğuk, Aşırı sıcaktan ve dondan korunmalıdır.

5--Beton, yapısını tehlikeye sokacak titreşimlere maruz bırakılmamalıdır.

6--Zararlı kimyasal etkilerden ve mekanik etkilerden korunmalıdır.

7--Sağanak halindeki yağıştan ve şiddetli rüzgardan korunmalıdır.

11--Sıcak Havada Beton Dökümü ve Bakımı:

1--Sıcak havalarda beton dökümüne başlamadan gerekli hazırlıklar yapılmalı ve önlemler alınmalıdır.

2--Donatının yoğun olduğu yerlerde mümkün olduğunca ısı iletkenliği düşük kalıplar(metal yerine tahta vs) tercih edilmeli veya mevcut kalıp-metal kalıp ısıya karşı izole edilmelidir.(metal kalıbın dış tahta olabilir)

3--Kalıp aralarında boşluk olmamalı ve kalıp suya doygun hale gelinceye kadar ıslatılmalıdır.

4--Beton dökümünde arızaya karşı yedek vibratör bulundurulmalı ve vibratörler eğitim görmüş elemanlarca kurallara uygun kullanılmalıdır.

5--Aşırı sıcak havalarda gerekli önlemler alınarak gece beton dökümü tercih edilmelidir.

6--Beton hazır hale geldiğinde hemen geciktirilmeden dökülmelidir. Zorunlu gecikme durumunda kontrol mühendisinin onayıyla priz geciktirici ilave edilebilir.

7--Beton üzeri ıslatıldıktan sonra buharlaşmayı önleyecek su geçirmez malzemelerle kapatılmalıdır.

8--Beton günde en az üç kere sulanmalı, devamlı nemli tutulmalı, üzerine kum, kanaviçe çuval, hasır gibi örtüler kapatılarak sürekli nemli tutulmalıdır.

12--Soğuk Havada Beton Dökümü ve Bakımı:

1--Zorunlu olmadıkça beton dökülmemelidir.

2--Beton dökümünden önce alınacak önlemler kontrol mühendisince belirlenmelidir.

3--Beton dökümünden hemen sonra alınacak önlemler arasında izolasyonlu malzeme ile beton izole edilebilir.

4--Saman, strafor, plastik örtüler de betonun korunması için tercih edilebilir.

5--Gerekli durumda ısı kaynakları kullanılır. (Buharlama, basınçlı sıcak hava vs.)

13--Beton Dökülmesinde Uygulanacak Kriterler:

1--Yerinde hazırlanan veya hazır betonlarda betonun dayanım kontrolü için her 50 m3 betondan veya binanın her katından (temel dahil) bir deneylik (3 numune) alınmalıdır.

1.1--Bir deneylik numune aynı gün dökülmüş 100 m3 betonu veya 450 m2 lik alanı aşamaz..

2--BS 25 den yüksek nitelikteki betonlar için numune sayısı iki katına çıkarılmalıdır.

3--Betonda kullanılacak agrega yapının kullanılma şekli ve diğer kriterler dikkate alınarak TS 708 e uygun olmalıdır.

4--Beton serbest olarak 1.5 m den daha fazla yükseklikten dökülmemelidir.

5--Betonun kalıba dökülmesi esnasında ayrışmamasına yani kalın malzemenin altta, ince malzemenin üstte kalmamasına dikkat edilmelidir.

6--Yüksek kirişlerde, perde duvarlarda ve kolonlarda yükseklik 30 cm den az 60 cm den fazla olmamak üzere vibratör kullanılmalıdır.

7--Sıkıştırma işlemlerinde ayrışma olmamasına özellikle dikkat edilmelidir.

8--Hazır beton su/çimento oranı hesaplanmış betondur. Döküm esnasında betona su ilavesi kesinlikle yapılmamalıdır.

9--Betonlar BS14, BS16, BS18, BS20, BS25, BS30, BS35, BS40, BS45, BS50 diye sınıflandırılır. 1., 2. derece deprem bölgelerinde BS20 nin altında beton kullanılmamalıdır. BS25 in üzerindeki betonlar yüksek dayanımlı beton grubunu oluşturmaktadır.

10--Hazır beton dökülen bir yapıda her zaman projedeki dayanım elde edilmiş sayılmaz. İstenilen dayanımın elde edilmesi, betonun sıkıştırılmasına ve bakımına bağlıdır.

11--Hazır beton siparişlerinde;Çimento cinsi,Dozajı,Çökme değeri,Kullanılacak agrega büyüklüğü,Katkı maddesi varsa, miktarı kontrol mühendisine danışılmalıdır

14—Yaklaşık Hesap Formülleri:

1--Binada Katın Yaklaşık Ağırlığı:

Katın Ağırlığı:katsayı:   

k1=0,4….kolon+döşme     

k1=0,5…kolon+döşme+duvar

Kat Ağırlığı=k1*2,5*kat alanı(m2)=0,5*2,2*Kat Alanı=1,1(ton/m2)*Kat Alanı(m2)

2--Katın Emniyetli Kaldırabileceği Yük(Ton)=Katın Ağırlığı*1.1 (ton/m2)

3--BK Temel Dayanımı:Bina Ağırlığı=Kat Adedi*Kat Alanı*1,1(ton/m2)

4--Statik Raporalara uygun olduğu düşünülen Binanın birinci deprem peryodu için Önerilebilen yaklaşık formül:

Toplam İnşaat Alanına(TİA) ampirik ifade:

T(sn)=0,193x.TİA nın 0,13 cü kuvveti.

5--Binaya Harcanan Beton Miktarı İçin Önerilen Formül:

V(m3)=0,32x.TİA(m2)+16,3

6--Binaya Harcanan Demir Miktarı İçin Önerilen Formül:

G(kg)=24,6x.TİA(m2)+1454

7--Toplam İnşaat alanına Bağlı OlarakDolar Bazında İnşaat İmalat Maliyetleri İçin Önerilen Yaklaşık Formül(2005):

                                                           0.7

1. SINIF……..M(dolar) : 1250x (TIA)                

                                                             0.7

2. SINIF……..M(dolar) : 1100x (TIA)  

                                                         0.7

3. SINIF……..M(dolar) : 950x (TIA)

15--Kısa Bilgilerle Beton ve Betonarme:

1--Beton:Kum ve çakıl ya da kırmataşın bağlayıcı madde olarak çimento ile suyun karıştırıldıktan ,bir süre sonra katılaşıp sertleşen bir yapı gerecidir.

2--Bugünün Dünya sınıflaması ise(TS 500) BS 14,16,20,25,30… şeklindedir.

3--BS 14 İle BS 25 betonlar ı normal beton, BS30 ve daha üstü betonlar daha yüksek dayanımlı beton olarak tanımlanır.(Amerika’da artık 750 kg/cm2 dayanımlı betonlar normal sayılmaktadır. Bu anlamda Türkiye de kullanımda 500-550 ; laboratuarda ise 1000 kg/cm kare dayanımlı betonlar elde edilebilmektedir.

4--Beton Tipleri:

1--Normal betonlar: Genelde 150-250 kg çimento dozludurlar.Gerektigin de 300 ve 350 dozaja kadar olanlar uygun granülometri vermeleri koşulu ile iki çeşit agrega ile ,daha yukarı dozlular ise 3 çeşit agrega ile yapılırlar.Agreganın en büyük tane iriliği beton kalınlığının 1/5’inden (en fazla 70 mm)büyük olmamalıdır.

2--Demir Betonlar-betonarme: Demir ve betonun beraberce kullanıldıkları betonlara; betonarme betonu denir.300 kg ya da daha fazla çimento dozludurlar. Agreganın en büyük tane iriliği , öğenin dar kenarının 1/5’inden-en fazla 32 mm den büyük olmamalıdır.

5--Çıplak(Örtüsüz/brüt)Betonlar-Şap:

1--Yapısı:Genel olarak dış cephelerde kullanılmakla birlikte , iç duvar ve temellerde de kullanılabilir.

2--Çıplak betonlar en az 300 kg çimento dozlu ve(bir kum+3 tip kaba agrega olmak üzere-4 çeşit agregadan yapılır.

3--Bu betonlarda ; az su yüzey pürtüklenmesine neden olur.

4--Çok su ise yüzeyde küçük boşluklar oluşturur.

5--Bu nedenle ; En iyisi akışkanlık yapan kimyasal katkılarla betonun akışkanlığını artırılıp,en uygun su oranı (en çok 0.45 olmak üzere ) deneyerek bulmak olabilir.

6--Beton Yapımı ile Döküldüğü an Arasındaki Süre :

1--Normalde bu süre 20 dakikayı , zorunlu durumlarda 30 dakikayı geçmemelidir.

2--Transmikserle taşımada bu süre en çok 45 dakikadır.Beton santralı döküm yerinden bu süreden daha uzaksa karma suyu transmiksere ,döküm yerine yaklaşıldığında katılmalıdır.

3--Beton dökümünden önce (‘demirin döşenmesinden’önce ) kalıp üstü ,kiriş altları,kolon diplerinin talaş ve pislikleri temizlenmeli ,yağlama yapılmışsa kalıp yüzeyi ıslatılmalıdır.

7--Betona Katılacak Suyun Özellikleri :

1--Betonlarda kullanılacak su ; endüstriyel atıklar ve de organik maddelerle kirlenmemiş,hemen hemen de içilebilir nitelikte olmalıdır.

2--Deniz suyu fazla sakıncalı olmamakla beraber demir donatı paslanmalarına yol açabileceginden mümkünse kullanılmamalıdır.

3--Su miktarı agreganın emmesini karşılayacak ve çimentonun hidratasyonuna yetecek kadar olmalıdır.

4--Suyun Fazlası da zarardır azıda.Normal olarak hava durumu ve betonun cinsine,donatı durumuna göre su/çimento oranı 0.45-0.50 aralığındadır.

5--Kısaca yaklaşık olarak 50 kg çimentoya,25 litre su katılır(1 kg su=1 lt su).Katılacak su miktarı; katkılarla azaltılabilir.(ABD’de bu oran çok özel kimyasal katkılarla 0.22’ye kadar indirilebilmiştir.)

8--Betonlarda Kullanılacak Vibratörlerin Özellikleri:

1--Betonlar ( uygun olan vibratörler 6500-8000 devirli ) iç-daldırma vibratörler ile sıkıştırılmalıdır.

2--Döşemelerde vibratörle beton yaymak doğru değildir.

3--Vibratör dikine olarak kendi ağırlığı ile betonun içine bırakılıp,10-15 sn tutulduktan sonra yeri betonla tutulduktan sonra yeri betonla doldurulacak şekilde yavaşça çekilir.

4--Vibratör serbest kenara 1-1,5 m den fazla yakına tutulmamalıdır.

9--Döküm Tekniği: 

1--Perde betonlar 5-10 cm tabakalar halinde dökülmesi uygun olacaktır.

2-- Beton dökülürken demirlerin kalıplara yapışmalarını önlemek için döşemelerde alt demir ile kalıp arasına beton takoz yada pas payı plastik öğeleri konulur.

3--Perdeler de iki yüzey demir aralarının açılıp kapanmamaları için mesafe tutucular kullanırken ; pas payının da düzenli sağlanması için de döşemede olduğu gibi beton takoz ya da plastik pas payı öğeleri kullanılabilir.

4--Beton kolon ve perdelere ;   ara kesitlerden dışarı çimento şerbeti sızdırmamalıdır.Kalıp alınır alınmaz ; beton yüzeyler aşırı rüzgar,güneş ve de ilk yağmurdan korunmalıdır.

5--Betonun hidratasyon suyunu kaybetmemesi ,yüzey betonunun ölmemesi ve çatlamaması için yüzey çuval bezi vb. ile örtülmeli ve en az 3-4 gün sürekli ıslak tutulmalıdır.

10--Beton Dökümü Sırasında Dikkate Alınacak Noktalar:

1--Kolon dipleri, kiriş altları ile hassa yerlerin bir de dıştan tokmaklanarak sıkıştırılması uygun olacaktır.

2--Beton en üst kota gelirken ,açık kanal,havuz vs yerlerin kalıp üst kenarlarının ipin deliğinin sağlanması gerekir.

3--Döşemelerde inşaat derzlerinin( (derzler ve fugalar için) düzeltmeleri için ; en çok 30 dk içinde eski beton yüzeyindeki gevşek yerler alınıp-çimento sütü( letans) akıtılıp yerine sulu çimento şerbeti akıtılıp-ahşap mala ile gerekli düzeltme yapılır.

4--Ayrıca aradan bir gece geçmiş işler için yapılacak düzeltmelerde ,ek yerleri birkaç defa ıslatıldıktan sonra suni bağlayıcılı reçine kullanmak daha uygun olacaktır.

5-- Köşe çıtalarının konulması,ahşap mesafe tutucuların konulması,demir malzemenin düzeltilmesi vs   işler için , beton dökümü anında bir kalıpçı hazır bulundurulmalıdır.

6--Dökümü tamamlanan beton en az 7 gün süre ile sarsılmamalı ve üzerine yükleme yapılmamalıdır.

7--Kalıp sökülürken,beton yüzeylerin ve köşelerin zarar görmemesi için dikkat edilmelidir.

8--Ayrıca Köşeler için pah çıtalarının kullanılması da daha uygun olacaktır.

9--Betonlar ortalama 30 cm lik yatay tabakalar halinde dökülüp-serilir.İki tabakanın dökümü arasındaki süre 60 dk. geçmemelidir.

10--Betonlar ayrışmaya neden olabilecek şekilde 2 m den fazla yüksekten serbest olarak dökülmemelidir.

11--Elde kalacak betonlar için(ki her zaman kalır) ekstra beton yerleri ki bunlar yaya yolu plakası-bordür taşı-baca bileziği-baca kapağı-çit direği-lento vb kalıpları hazır bulundurulmalıdır ki ,artan beton bu ek liste beton dökümlerine kullanılsın.

12--Bu nedenle bekleyen küçük beton döküm işleri liste olarak hazır bulundurulmalıdır.

13--Beton dökümü -harç oluşturulması veya dökümü yerine kalın naylon kullanılırsa,yere dökülen-yayılan betonlar tekrar kullanılabilme imkanı bulur.

14--Bina döşemesi-yol döşemesi-şap-parke vs bitmiş imalat üzerinde harç yapılmasına izin verilmemelidir.Eğer yapılacaksa altına kalın naylon serilmesi uygun olacaktır.

15--Eğer iş uzun sürecekse,bu naylonun üzerine 10 cm lik beton dökülüp, onun üzerinde harç yapılabilir.

11--Beton Dökümü Anında Hava Durumuna Bağlı Alınacak Önlemler:

1)-Yeni dökülmüş betonları ; dondan ve ilk gün yağan yağmurdan,yeni dökülmüş ve kalıptan yeni çıkmış betonları da aşırı güneş ve rüzgardan korumak için,üzerine sürekli ıslatılan hasır veya üzerine püskürtülecek kimyasallarla sağlanabilir.

2--Yalnız aşırı güneşe maruz döşemelerin üzerine kimyasal püskürtme sonrası yine ıslak örtü serilmelidir.

3--Soğuk havalarda genel olarak +3 C kadar ısılar için herhangi bir önlem alınmadan beton dökülebilir.

4-- +3/-3 C arasındaki hava sıcaklıkları içinde yapılacak beton dökümlerinde

4.1--Beton agrega suyu ısıtılması  

4.2--Kalıp yüzeyinde buzlanmanın çözülebilmesi için ısıtmalı mikser kullanılabilir.

4.2--Betonun dökümü ; ısının düşeceği geç saatlere bırakılmamalıdır.

5-(-3 C ) nin altında yapılacak beton dökümlerinde ;

5.1--Harca priz hızlandırıcı kimyasal katılması

5.2--Akışkanlaştırıcı katkılarla harç suyunun azaltılması

5.3--Çimento dozajının arttırılması

5.4--Dökülen döşemenin-kolon ve kiriş yanlarının üzerine ısı yalıtıcı yorgan(cam yünü-strafor-mukavva) serilmesi.

5.5--Beton dökülen mahallin çevresinin naylon vs malzeme ile çevrilip,içine mazotlu sıcak hava cihazı veya buhar cihazı ile sıcak hava veya buhar verilmesi.

5.6--Beton içine demir elektrotlar saplayıp,bir redresörle(kaynak makinesi vs gibi) sağlanan 12 V-ve yüksek amperli e3lektrikle yeni dökülmüş betonun ısıtılması.

Bu önlemler alınarak ,beton en azından katılaşıncaya kadar sıcak tutulmalıdır.

12--Beton Katıkları:

1)-Katkılar ;

1--karışımdaki çimento ağırlığı ile orantılı olarak kullanılırlar.

2--Beton Katkıları ; genel olarak sıvı , daha az olarak da   toz halindedir.

2--Akışkanlaştırıcılar:

1--Harçlara akışkanlık ve işleme kolaylığı verilmesi

2--Harcın sık donatılı-ince kesitleri iyice doldurululmasını

3--Uygun çıplak beton yüzeylerinin elde edilebilmesi

4--Betonun pompalanabilir kıvama gelebilmesini sağlamanın

5--Yanında harç suyunun %10 azaltılmasına olanak yaratarak su/çimento oranını düşürmesi mümkün kılıp dayanımı normal betona göre %20’ye kadar artıran katkılardır.

6--Ayrışmayı ve kılcal yüzey çatlamalarını önler,geçirimsizlik ve dona dayanımı artırırlar.

7--Harca çimento ağırlığının %0,15-0,5’i oranında katılırlar.Priz süresi normaldir.

3--Priz Geciktiriciler:

1--Harçların priz başlangıcını geciktirerek özellikle zor kesitlerde işlenebilme süresini artmasını mümkün kılan

2--İkinci kez sıkıştırma olanağı sağlayan

3--Uzun ara vermeler de iş derzleri ile uzaktan beton getirmekteki problemleri ortadan kaldıran

4--Hidrastasyon süresinin uzaması sonucu iç ısı düştüğünden çatlama olasılığını azaltır

5--Akışkanlaştırıcılar gibi harç suyu oranını düşürür

6--İşlenebilirliği ,geçirimsizliği ve dayanımı artırırlar.

7--Harca çimento ağırlığının %0,2-0,7 oranında katılır,priz başlangıcını 8-18 saat,kimi durumlarda daha da çok uzatabilirler.  

4--Hava Sürükleyiciler:Pist,yol,baraj,dayanma duvarı vb. beton harçlarında

1--Mikroskopik hava cepleri meydana getirip,su emmeyi önleyerek don dayanımını artıran

2--Kum-çakıl ayrışma ve gruplaşmasına engel olup çimento ve kumun bünyede iyice dağılmasına yardım eden

3--Daha az ince kumla beton dökülmesini sağlayan katkılardır.

4--Harca çimento ağırlığının % 0,02-0,06’sı oranında katılır.

5--Su Geçirimsizliği Sağlayıcılar:

1--Harçlara plastik ve işletme kolaylığı verip harç suyunun %10-15 kadar düşürülmesine imkan sağlayan

2--Mikroskopik hava cepleri meydana getirerek betona su geçirimsizliği sağlayan

3--Don dayanımı artırır,vibrasyon süresinin uzaması ya da yüksekten dökmenin neden olacağı ayrışmayı önlerler.

4--Harca çimento ağırlığının %0,5-0,7’si oranında katılırlar.Priz süresi normaldir.

6--Ani Priz Yapıştırıcılar:

1--Özellikle galeri,tünel ve şev betonlarında yararlı;ıslak ve sızıntılı yüzeylerde de başarılı olurlar.

2--Püskürtme harcına çimento ağırlığının %3-7’si oranında katılırlar.

7--Priz Hızlandırıcılar:

1--Priz başlangıcını çabuklaştırıp priz ve sertleşme süresini kısaltarak ilk ve son dayanımını artıran katkılardır.

2--Harca çimento ağırlığının %3-4,5’u oranında katılırlar.

8--Donma Önleyiciler:

1--Soğuk havalarda beton dökümü ve ‘-10’ dereceye kadar betonun donmasını sağlayan katkılardır.

2--Harca çimento ağırlığının %1-5’i oranında katılırlar.

9--Taze Çimento Yüzey Koruyucuları:

1--Yeni dökülmüş betonlarda ; hidratasyon için gerekli suyun buharlaşma yoluyla kaybolmasını önleyen,

2--Betonları yağmurdan,sıcak ve soğuktan(dondan)koruyan gereçlerdir.

3--Hasır örtmek, ıslatmak vb. önlemler artık genellikle gerekmez.Suyunu çekmiş taze yüzeye 100-200 gr m kare püskürtülür ya da sürülür.

10--Sertleşmiş Beton Yüzeylerinin Dayanıklı ve Tozumaz Hale Getirilmesi:

1--Priz yapmış ve sertleşmiş beton yüzeyleri daha sertleştiren;aşınmaya,

2--Tozunmaya ve kimyasal maddelere karşı dayanıklı hale getiren

3--Kusma ve çiçeklenmeyi önleyen gereçlerdir.

4--Sertleşmiş ve iyice kurumuş yüzeylerde, su ile (astar ½ ,son kat 1/1   oranında)inceltilerek 200 gr/m2 olarak püskürtülür ya da sürülür.

11--Diğerleri: Yukarıdakilerin dışında

1--Beton için yüzeysel priz geciktiren    

2--Dolgu harçlarının şişmesini ya da çekmezliğini   sağlayan

3--Harç suyunun donma derecesini düşüren      

4--Yüzey temizleyen

5--Değişik kimyasal maddelere karşı koruyan vb. çeşitli katkılar(kimyasallar)da vardır.

12--Dökülen Betonun Kontrolu:

1--Bir üst katın betonu dökülmeden ,

2--alt kat betonu 7 günlük(28 günlük betonun % 70 i) iken veya

3--acele hallerde 24 saatlik dayanımlar için

4-- 10x10x10 cm3 lük küpler halinde dayanımları bir beton laboraturında kırılarak ,

5--mukavemetlerinin proje değerine ne kadar yakın olup olmadığının

raporlanarak belirlenmesi şarttır.

13--Beton Üzerine Genel Bilgiler:

1-- Çıplak beton doğal koşullara dayanıklı bir yapıya ve de herhangi bir sıva, kaplama vb. gereksinmeyen bir biçim ve yüzey düzgünlüğüne sahip bir beton demektir.

2-- Agrega doğal ya da kırma olabilir. Ancak yeterince sağlam ve doğa koşullarına dayanıklı olmalı, içinde gereğinden ince, zararlı ve de organik maddeler bulunmamalıdır.

3--Çıplak beton ancak 1. ve 2. sınıf betonlarla yapılabilir.

4--1.sınıf betonlarda (B.300) dört çeşit: 2a sınıfında (B.250) üç çeşit ve 2b sınıfında (B.160) kum ve çakıl olarak iki çeşit gereç karıştırılarak kullanılır.

5--Agreganın en büyük tane iriliği, elemanın dar kenarının 1/5’inden, donatı arasındaki en küçük açıklığının 2/3’ünden büyük olmamalıdır.

6-- Agrega 1.sınıf betonlarda kesinlikle, diğerlerinde olanak varsa ağırlığına göre karıştırılır.

7--Hacimle ölçüldüğünde ağırlıklar sık sık kontrol edilmelidir.

8--Ayrışmaması için agrega uygun biçimde depo edilmelidir.

9-- Karışıma giren su miktarı betonun dayanımında ve iyi bir çıplak beton yüzeyi sağlanmasında son derece önemlidir.

10--Agreganın su emme durumu, nemliliği ve hava durumu ayrıca dikkate alınarak S/Ç oranı 1. sınıfta 0,45, 2a’da 0,50, 2b’de 0.60’ı aşmamalıdır.

11-- Çökme plastik betonda 5-10 cm.yi, akıcı betonda 

10-15 cm’yi geçmemelidir.

12--Betonun dayanımı ile yüzey düzgünlüğü çoğu zaman birbirine zıt olgulardır.

13--Uygun bir çıplak beton yüzeyi için akıcı beton gerekir. Bu ise suyu fazlalaştırmak yerine akışkanlaştırıcı katkılar ve de iyi bir vibrasyonla sağlanmalıdır.

14-- Betonlar döküm yeri yanında hazırlanabilirse de Beton Santralları tercih edilmelidir.

15--Betonlar Betoniyerde bir dakikadan az olmamak üzere karıştırılıp (TCK: 1.5 dakika), bir betoniyer dolusu bir defada ve ayrışma yapmayacak biçimde sarsıntısız ve çalkantısız olarak döküm yerine taşınmalıdır.

16-- Betonun imali ile döküldüğü an arasındaki süre 20 dakikayı, zorunlu durumlarda 30 dakikayı geçmemeli ve

16.1--bu durumda ve de taşımada ayrışma olduğunda döküm yeri yanında yeniden karıştırılmalıdır.

16.2-- Bu işlem sırasında gerekiyorsa çok az su katılabilir.

16.3--Ancak priz yapmaya başlamış beton artık kullanılamaz, kullanmak için yeniden su, çimento katılamaz ve karıştırılamaz.

17--Betonlamaya başlamadan önce kalıp yüzeyi ve özellikle kolon ve perde dipleri iyice temizlenmeli ve kalıp yağı kullanılmıyorsa kalıp yüzeyleri ve de zemin iyice ıslatılmalıdır.

18-- Çıplak betonun yüzey düzgünlüğü özenli bir kalıbın yanında özenli bir döküme ve sıkıştırmaya bağlıdır.

19--Betonlar ortalama 30’ar cm.lik yatay tabakalar halinde (3) dökülüp, serilir. İki tabakanın dökümü arasındaki süre 60 dakikayı geçmememlidir.

20-- Beton ayrışmasına neden olacak şekilde ve de 2m.den daha fazla yüksekten serbest olarak atılmamalıdır.

21-- Yüksekten dökmek gerektiğinde boru yada oluk kullanılmalıdır.

22--Betonlar kalıp düzeyine, ya da kalıpta belirtilen proje derzlerine kadar kesiksiz dökülmeli, eğik ve ayrışmış yüzeylere mahal bırakılmamalıdır.

23-- Betonlar kalıp ve yüzey vibratörlerinin yanında daha çok, 6.500-8.000 devirli iç-daldırma-vibratörler ile sıkıştırılır.

24--Uygun bir sıkışma için vibratör iğnesinin ortalama 50 cm. Ara ile 4 defa daldırılması yeterli olur.

25-- 45-90 dakika sonra tekrar sıkıştırılırsa dayanımı yükseltilebilir. Ancak bu ikinci sıkıştırmada priz başlamamış olmalıdır.(TS. 1247)

26-- Vibratör ile beton yaymak doğru değildir.

27--Vibratör dikine olarak kendi ağırlığı ile betonun içine bırakılıp içerde 15-20 saniye tutulduktan sonra yeri tekrar betonla dolacak şekilde yavaşça çekilmelidir.

28--Dökümde ince ve özen gereken yerleri dışardan da tokmaklamalı; üst kısımlar dökülürken önceden dökülmüş yüzeylere sızacak çimento şerbeti bekletilmeden temizlenmelidir.

29-- Betona ara verilecek yerler önceden saptanmalıdır.

30--İş derzlerinde yeniden betona başlarken, önceki betonun yüzeyindeki şerbet tabakası alınıp yüzey çentilmeli, iyice ıslatılıp yüksek dozlu bir çimento şerbeti dökülmeli ya da suni reçine Aderans köprüsü uygulanmalıdır.

31-- Kalıp alındıktan sonra yüzeyde görülecek 2 cm.ye kadar olan boşluklar bekletilmeden iyice ıslatılıp, aynı cins harçla ve demir mala ile bastırılarak tamir edilir.

32--Daha büyük ve derin boşlukların tamirleri kontrolün görmesinden sonra ve önereceği yöntemlerle yapılır.

33--Tamir yerlerinin, esas beton dökülürken aynı harçla hazırlanacak küplerle - deney küpleri parçaları olabilir, silinmesi renk farkının giderilmesinde yararlı olabilir.

34-- Dökümü tamamlanan beton en az 7-8 gün süre ile sarsılmamamlı ve yüklenmemelidir.

35--Aynı süre sık sık sulanmalı, sürekli ıslatılan çuval, hasır vb. ile direkt güneş ve kuvvetli rüzgarın neden olacağı kuruma ve yüzey çatlamaları önlenmeli; dondan ve ilk günün yağmurundan korunmalıdır.

36--Kimyasal yüzey koruyucuları kullanılırsa çuval, sulama vb. önlemlere gerek kalmaz. Sertleşmiş çıplak beton yüzeylerinin silikon, co-polimer vb. esaslı saydam maddeler ya da beton rengi boyalarla korunmaları yararlı olur.

14--Beton Tabloları:

14.1--Betonlar İçin Basınç Dayanım Tablosu:

1--Tablo-1--Normal ve ağır beton için basınç dayanımı sınıfları

2--Tablo 2 : Hafif Beton İçin Basınç Dayanımı Sınıfları  

4--Tablo-4-

6--Tablo-6-

7--Tablo-7-

15--Havuz vs. Su Tutucu Yapıların Beton Dökümü:

1--Betonun Dökümü:

1--Genleşme derzleri ile yüksek su tutucu yapıların yatay iş derzlerinin sızdırmazlıkları su tutucu bantlarla sağlanır. Temel su yalıtımı veya su tutucu yapılar(havuzların) genleşme derzlerinde mutlaka su tutucu bant kullanılmalıdır.

2--Köşe bağlantıları,için bant uç uca getirilmesi yerine aparatı ile uç uca kaynatılmalıdır.

3--Bu anlamda bantların yararlı olabilmeleri için mutlaka uç uca ekler kaynaklanmalı,beton dökülürken yerlerinden oynamamaları sağlanmalı ve yanlarındaki beton özenle sıkıştırılmalıdır.

4--Perde betonları 30-70 cm’lik tabaklar halinde ve çepeçevre dönülerek dökülür.İç yüzeylerde pas payı 30 cm’ye kadar olan kalınlıklarda 4 cm olarak , daha kalınlarda 5 cm olması uygun olacaktır.

5--Not:Elektrik kesilmelerine dökülmüş betonu sıkıştırabilmek için döküm yerine 1-2 benzini vibratör bulundurmalıdır.

6--Sızdırmazlık Deneyi:

6.1--Su tutucu yapılar imalatın tamamlanmasından sonra,en kısa süre içinde ( en çok 30 gün) su düzeyi 24 saatte 2m’yi geçmeyecek şekilde ve olabildiğince üniform bir hızla doldurulur ur ve denenir.

6.2--Ani ve düzensiz oturmalarla çatlamalara neden olmamak için , deneyden önceden en az bir hafta süreyle su ile dolu tutulmuş olmalıdır.

7-Yapıya zarar vermeycek durumdaki su kaçakları ;

7.1--Geçici kabulde en çok %3’ü ; 2-Kesin kabulde en çok % 1 aşmamalıdır. 3-DSİ Ölçütlerinde -Yağmur ve buharlaşma nedenleri ile gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra su düzeyi ,7 günlük deneyde 15 mm’den fazla azalmamalıdır.

7.2--Yapının herhangi belirli bir yerinde yoğun sızıntı görülmezse yapı su geçirmezlik deneyi uygun sonuçlanmış kabul edilir.

8--Su Kaçaklarında Sızdırma Onarımları Tekniği:

1--Basit yöntemlerle; Suyun Fışkırma yerleri ahşap ya da demir çivilerle tıkanıp- sızma haline getirilmeye çalışılır.Öte yandan; Havuzun birkaç kez doldurulup boşaltılması ile çimento içinde bulunan serbest kireç açığa çıkarak , büyük olasılıkla bu delikleri kapatacaktır.

2--Önemli kaçırmalarla yerleri belirlenemeyen ya da genel sızdırmaların betonun açılarak ;

2.1--çimento dolgu yapmak ,

2.2--Yeni bir şap atılması,

2.3--Yalıtım macun ve boyalarının enjeksiyonu ile vb onarılması uygun olabilir.

3--Havuzun suyu boşaltıldıktan sonra , çukurluk 350 doz ince kumlu çimento harcı ile doldurulup üzerine bir saat ara ile iki kat su tutucu-izolasyon malzemesi olarak Vandex Super –Xypex vb.   yağlıboya fırçası ile sürülür.

4--Segregasyon olan yerler(Soğuk derz/büyük çatlak yerleri ) ; Islatıp suyunu çektikten sonra ; 1.5 cm genişlikte üçgen biçiminde oyulup çevresi pürüzlendirilir-350 doz çimento harcı ile çukurluk kapatılır iki kat Vandex vb. sürülür.2 ölçek suya , 2 yada 1 ölçek Vandex-PCC vb. katılmış,350 doz çimento harcı ile çukurluk kapatılır.VANDEX vb. iki kat için 1,5kg/m2 olarak hesap edilir.

9--Su Tutucu Yapılarda Sızdırmaz Boru Bağlantıları:

1--Havuz vs Betonunun dökümü sırasında ; borunun yerinde oynaması şarttır.Borular; sızdırmazlık çemberi içine alınabilir.Veya borular ; betonla boru arası 1/3 oranlı çimento/ iri kum harcı ile özenle doldurulur ve iyice sıkıştırılır.

2--Beton içine yerleştirilen borulara ; ileride ek yapılacaksa borular,beton yüzeyden en az 15 cm dışarıda bırakılır.

3--İmalattan sonra boru yanlarının ortaya çıkabilecek   sızdırmaları ile sızdırmazlık çembersiz olarak konan ufak boruların olası sızdırmalarına karşın ,boru birleşme kesitri boyunca- boru ile beton arasındaki açılacak yaklaşık 10x10 mm boyutundaki oyuğa(sikaflex-la vb.)derz macunu doldurmak ya da sürmekle önlenebilir.

4--Borunun geçeceği yerlerde ; içinde borunun geçeceği çapta delik bulunan yuvarlak sac plaka konulması döşemede kolaylık sağlayabilir.Beton içine ; çentik etkisi meydana getirecek betonun çatlamasına neden olabilecek her türlü sivri uçlu malzeme koymak yerine , bu sivri uçları yuvarlatmak veya yuvarlak olarak imal edilmiş malzemeyi koymak daha uygun olacaktır.

5--Havuz Derzleri-Beton ek yerlerinin taze iken; çentiklenip ve bu ara kesite ecosal,sika latex vb. katılmış çimento şerbeti sürülmesi,havuz derzlerinin birleşme ve sızdırmazlığı açısından yararlı olur.

10—Derzler:

1--Dilatasyon Derzleri:

1--Dilatasyon Derzleri; Yapılarda kargir, ahşap ve çelik yapı elemanların ısı değişmesiyle oluşabilecek genleşme ve yapı temellerindeki oturmalar neticesinde oluşabilecek hasarların önlenmesi için verilir.

2--Bina temelinin oturduğu zemin yapısının veya temel tabanına gelen basıncın değişik olması halinde farklı oturmalar meydana gelebilir. Temelde oluşabilecek farklı oturmaların sakıncalarını önlemek için temelin oturduğu zemin tabakalarının değişiklik gösterdiği yerlerde, veya temele gelen basınçların farklı olduğu yerlerde dilatasyon derzi bırakılır.

3--Boyu 30 m den fazla olan binalarda genleşme sonucu veya sarsıntı ile şekil değiştirmeler oluşur.Boyu 30 m yi geçen temellerde bir dilatasyon derzi bırakılır.

4--Bu durumların ortaya çıkaracağı sakıncaları önlemek üzere dilatasyon-ayırım derzleri yapılır.

5--Boyu uzun olan binalar iki veya daha fazla kısımlara bölüp bloklar haline getirilerek, temel çökmeleri ve ısı değişmesinin etkileri ile binada meydana gelmesi mümkün olan hareketlerin doğuracağı çatlamalar önlenir.

6--Bina bloklarını veya yapı elemanların birbirinden bir düzlem halinde ayıran dilatasyon derzleri yapılış amacına göre oturma, genleşme ve hareket derzleri olmak üzere üç kısma ayrılabilir.

2—Temel İçin Verilen Genleşme Derzleri:

1--Temeldeki dilatasyon derzi bina yüksekliğince devam ettirilerek bina bloklar halinde inşa edilir.

2--Her bloğun temelinde oluşabilecek üniform oturmalardan yapıya zarar gelmez.

3--Temelde bırakılan dilatasyon derzinden yer altı suyunun veya rutubetinin yükselmesini önlemek üzere iki temel arasına izole levhaları farklı oturmalarda açılabilecek şekilde kıvrımlı olarak yerleştirilir.

4--Endüstri yapılarında sarsıntı yaratan makinelerden gelen titreşimin azaltılması veya temele zarar vermesinin engellenmesi için dilatasyon derzi yapılır.

5--Makine zemin üzerine inşa edilen döşemeye oturtulacak ise makine altına özel bir temel yapılarak, döşeme ile arasında hareket imkanı veren dilatasyon derzi bırakılır.

6--Bu derze levha halinde izole malzemesi konur.

3--Duvarda Genleşme Derzleri yapılırken:

1--Bina planları yapılırken, dilatasyon derzlerinin bina içindeki bölme duvarlarının doğrultusuna getirilmesine çalışılır.

2--Bina bloklarının dilatasyon derzini meydana getiren ve dik yapı elemanı olan kolon veya duvarlar çift yapılır.

3--Binanın dış yüzeyinde bu derzlerin gizlenmesi için yağmur boruları aralığı kapatacak şekilde konur veya çeşitli metal profillerle kaplanır.

4--Yağmur borusu veya kaplama, derzi teşkil eden bloklardan birinin duvarına bağlanır.

5--Bina içindeki duvar yüzeylerinde dilatasyon derzlerinin gizlenebilmesi için profil ahşap veya metal levhalarla kaplanır.

6--Duvardaki kaplama şekli tavanda da çerçeve şeklinde devam ettirilir.

7--Yüzeyi sıvanmayan taş kaplama veya çıplak beton duvarlarda dilatasyon derzlerinin kenarları düzgün yapılır ve açık bırakılır.

4--Döşemede Genleşme Derzleri Yapılırken:

1--Binada bir dik düzlem halinde dilatasyon derzi için döşemeler çift kirişli veya düz plaka halinde yapılır.

2--Döşeme yüzeyinde dilatasyon derzinin kapatılması için çeşitli metal levhalar kullanılmakta olup ;Ahşap döşeme kaplamalarında genellikle pirinç, kagir döşeme kaplamalarında alüminyum ve pirinç profiller üst üste ve serbest hareket edebilecek şekilde konur.

3--Betonarme ve çelik köprülerde uzunluk fazla olduğundan hareket derzleri bırakılır.

4--Betonarme plakların hareketini sağlayan derz kenarlarının kırılması veya oyulmasını önlemek üzere derz kenarlarına çelik köşebentler konur, veya üzeri saç levha ile kapatılır.

5--Çatıda Genleşme Derzleri Yapılırken:

1--Binanın çatısı ahşap asma veya oturtma olarak yapılıp üzerine parçalı örtü malzemelerinden oluklu veya oyuk kiremit kullanıldığı zaman dilatasyon derzini devam ettirmeye ihtiyaç duyulmaz.

2--Ahşap çatı makası devam ettirilerek kaplanabilir veya çatı makası dilatasyon derzi üzerinde yan yana konulan iki dikme üzerinde bölünür. Bu durumda kiremit yine devamlı olarak koyulabilir.

3--Oturmaların fazla olacağı beklenen yapılarla, levha halinde örtü malzemesi kullanılan çatılarda çıta üzerine kenetli metal levha kaplaması gerekir.

4--Katranlı veya bitümlü karton kullanılan çatılarda dilatasyon derzi üzerini kaplayacak şekilde, çatı plaka veya kaplamasının bir tarafına çakılan üstü kavisli izoleli kadron üzerinde kaplama devam ettirilir.

5--Teras çatılarda dilatasyon derzini devam ettirmek üzere yarım tuğla kalınlığında yapılan duvarların üzeri metal levha ile kaplanır.

6--Dilatasyon derzinin yapıldığı alanda yüzeyin düzgün olması istenirse derz aralığı genişletilerek oturma ve ayırmalarda hareket edebilecek kıvrımlı bakır levha konur ve içi plastik asfalt ile doldurulduktan sonra teras izolasyonu ve kaplaması yapılır.