Corono Virüs Dalgası-Salgın
Dalgaları-Salgın Fiziği:
1—Korona Virus-Covid-19 un
Belirtileri-Yayılımı:
1--Corona virüsün temel
semptomları olarak; ateş, yorgunluk, öksürük, kuru öksürük, solunum zorluğu
gösteriliyor.
1.1--Bazen hastalarda ayrıca
ağrı, burun akıntısı, boğaz ağrısı ve ishal de görülebiliyor.
1.2--Covid-19’u diğerlerinden
ayıran en temel semptom şiddetli solunum zorluğu nezle ve gripte solunum
zorluğu görülmezken alerjisi olan hastalarda bazen bu semptoma rastlanıyor.
1.2.1-- ilk gözlemlerde,
virüsün kuluçka süresinin 14 gün olduğu tahmin ediliyor.
1.2.2—Hastalık damlacıkla
bulaşmakta.Damlacığın bulaştığı el-burun-göz gibi ince derilerin bulunduğu
yüzeylerden üst solunum yollarına ordan da alt solunum sistemine(akciğere)
-kalbe-böbreklere yerleşmekte.
1.2.2.1—Çevremizin virusla
enfekte olmasını önlemek için:
1-- hapşırırken ağzımızı
kapatmak-mendille kapatmak-dirseğin içi ile kapatmak.
2--Öpüşmek-tokalaşmaktan uzak
durmak gerekir.
3--Elimizi sık sık sıvı sabun
ile
3.1--cep tlf vs 80 C üstü
kolonya ile yıkamak gerekir.
3.2--korono virüs ile enfekte olmuş insandan öksürük-hapşırık vs ile saçılan damlacıklar karşısındaki kişilerin yüzüne-ellerine-burun yüzeyine yapışır, damlacık kuruduğunda bile canlı kalır.Bu nedenle virüs içeren damlacıkların deri yüzeyinden sökülüp atılmasında en etkili yöntem sabunlu su ile ellerin-yüzün vs yıkanmasıdır.Sabunlu su vırusun dış membranın vücut yüzeyine yapışmasını söker ve virusun dış membranın yağ yapısını bozarak virüsü öldürür.
3.3—Öte yandan 80 C
alkol-kolonya da virüs temizliğinde önemlidir.Küçük fıs fıs şişelere konmuş
kolonyalar cepte taşınabilir.Toplu ulaşım aracından inildiğinde-eve
girildiğinde el-yüz sabunlu su ile yıkanır üstüne kolonya fısfıslanabilir.Cep
tlf vs fısfıslanabilir.
3.4—Tek kullanımlık maskeler
günlük olarak kullanılabilir.
3.5—Basit ev dezenfektanları
ile yer-yüzey temizliği yapılabilir.Bunlar:
1—5 lt su içine yarım çay bardağı çamaşır suyu
2--%62 etanol-alkol+%0.5
hidrojen per oksit
2.1--%62 etanlol-alkol+%0.1
sodyum hipoklorit bu karşımlarda metal-cam-plastik yüzeyde 9 güne kadar dayanan
viruslar birkaç dakikada hareketsiz hale gelir-ölür.
4—Bulunulan Ortamı sık sık
havalandırmak önemli.
5--Toplu ulaşımda günlük
maske takılabilir.
6—Halk
otobüslerinin-dolmuşların-taksilerin-metro-tramvay vs ulaşım
araçların-marketlerde kasaların sık sık dezenfekte edilmesi.
1.3--Ağır vakalarda solunum
zorluğu-kalpte sıkıntılar-organ yetmezliği gibi nedenlerle mortalite
oluşabilmekte.
1.3.1--Eğer yüksek ateş
oluyorsa, kendinizi çok bitkin hissediyorsanız, kuru öksürüğünüz varsa ve en
önemlisi nefes alıp vermekte zorluk yaşıyorsanız, Corona virüsünden
şüphelenebilirsiniz.
1.3.1.1--Bu belirtilerin yanı
sıra bazı hastalarda, ishal ve burun akıntısı, boğaz ağrısı da gözlendiği
söyleniyor.
1.3.2-- Aynı gripte olduğu
gibi. Virüs yakın temas ile insanlardan insanlara geçmekte.
1.3.3--Virüsten korunmak için
insanlarla yakın temasta bulunmamanız ve ellerinizi sık sık yıkamanız
önerilmekte.
1.3.4--Uzmanlar hastaların
evlerinden çıkmamalarını ve kalabalıktan kaçınmalarını söylemekte. Öksürürken
ve hapşururken ağzınızı / burnunuzu kapatmayı unutmayın.
1.3.5—Hastalık büyük oranda
%81 hafif seyretmekte-ağır seyredenlerde ise
hastaneye başvurma süresi 7-10 gün bulabilmekte.
1.3.6--Hastalığa karşı direnç oluşturabilmek için bağışıklık sitemini güçlendirmek uygun olacaktır.Bu anlamda doktor önerisiyle
1--probiyotik tüketmek-ev turşusu-ev kefiri-ev yoğurdu
2--Bol ph ı 7.5 üzerinde kaynak suyu içmek
3--kaliteli uyku uyumak-erken yatmak-erken kalmak-yatmadan önce melatonin hormonunu artıran vişne suyu içmek-yer fıstığı yemek-ay çekirdeği çitlemek-havalandırılmış tam karanlık odada uyumak
4-mevsiminde sebze-meyve ağırlıklı beslenmek
5--Haftada örneğin 2 gün balık-roka-tere-bulgur pilavı-tatlılardan sütlü tatlı tüketmek
6--zerdecal-zencefil-limon çayı içmek.Akşam yemekte yarım soğan yemek-1 diş sarmısağı tüketmek.
7--Gün aşırı b(yarım tablet)-d(3-4 damla) vitamini almak olabilir.
8--Moral değer olarak ; Dostlarla muhabbet etmek-ibadet etmek-sevdiğin müziği dinlemek-filmi seyretmek-açık havada yürüyüş yapmak-hayır işlemek
9--Kalabalık riskli ortamlarda günlük maske takmak-Eve gelince mont vs havalandırmak-ellerimizi sıvı sabun ile yıkamak-cep tlf-ellerimizi-vs limon kolonyası(80 C) ile silmek.İçine az tuz(1 bardak suya yarım çay kaşığı) katılmış-az limon sıkılmış Musluk suyu ile ağzımızı çalkalamak-burnumuzu temizlemek-
10--Ev hanımları yerleri örneğin 5 lt suya yarım bardak çamaşır suyu azda sirke katarak silebilir.
1.4--Nezle ya da grip iseniz,
solunum zorluğu çekmeniz pek olası değil. Bu nedenle solunumda bir sorun
yaşıyorsanız, doğruca hastaneye giderek Corona virüsü testi yaptırmanız yararlı
olabilir.
1.5-- Hapşırma ve burun
tıkanıklığı corona virüste hiç görülmezken bazı hastalarda boğaz ağrısı tespit
ediliyor. Ancak solunum zorluğu, öksürük ve kuru öksürük gibi corona virüs
belirtileri nezleye yakalanmış hastalarda görülmüyor.
1.6--Agnes Buzyn yaptığı
açıklamada kargo yoluyla Corona virüsünün bulaşma riskinin çok ama çok az
olduğunu söyledi ve virüsün açık havada 3 saatten fazla hayatta kalmadığını
belirtti.
1.7—Bioinformatik analizler
Covid-19-virusun korona virüs ailesinin tipik özelliklerine sahip olduğu
bilimsel olarak kaynağının yarasalar olduğu şeklinde.Sars ve Mers gibi
Yarasadan -hayvandan insana çok kısa süre önce geçtiği tahmin edilmekte.
1.3—Koronavirüs ve
Hayvanlar:
1--Koronavirüs'ün Evcil
Hayvanlar Aracılığıyla Bulaşmayacağı Açıklandı:
1--Rusya İnsan Sağlığı ve
Tüketiciyi Koruma Kurumu (Rospotrebnadzor), Epidemiyoloji Merkez Araştırma
Enstitüsü Bilim Kurulu Danışmanı Viktor Maleyev’e dayandırdığı açıklamasında,
yeni tip koronavirüs’ün (Covid-19) evcil hayvanlar aracılığıyla
bulaşamayacağını söyledi.
1.1--Virüsün evcil
hayvanlardan insanlara bulaştığına dair doğrulanmış bir vaka bulunmadığını
belirten Viktor Maleyev, kedi ve köpekler de dahil olmak üzere evcil
hayvanların yeni tip koronavirüs enfeksiyonunun kaynağı olamayacağını ifade
etti.
1.2--Viktor Maleyev, yeni tip
koronavirüs (Covid-19) da dahil olmak üzere insanlar üzerinde etkili olan yedi
tip koronavirüs’ün olduğunu ve hepsinin akut solunum yolu hastalıklarının
patojenleri olduklarını söyledi.
1.3--Söz konusu
koronavirüs'lerin kedi, köpek, hamster ve diğer evcil hayvanlar için tehlike
oluşturmadığını vurgulayan Maleyev, yalnızca hayvanlar üzerinde etkili olan
başka koronavirüslerin olduğunu fakat bu koronavirüs'lerin insanlar için
tehlike oluşturmadığını ifade etti.
2—Öte yandan Uzak Doğu'dan
gelen yeni bilgilere göre, ilk defa bir köpekte Corona Virüsüne rastlandı.
2.1--Dünya Sağlık Örgütü
tarafından, Hong Kong’da bir köpeğe yapılan kontrollerin ardından corona virüsü
kontrolünün 'zayıf pozitif' olarak çıktığını ifade edildi. Veteriner
profesörü olan Vanessa Barry, köpeklerin de corona virüsüne yakalanabileceği, o
yüzden dikkatli olunması gerektiğini konusunda uyardı.
1.4--Koronavirus Bir Soğuk
Algınlığı Virusu:
1--Corona Virüs hakkında
Türkiye Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği önemli
açıklamalar yaptı. Prof. Dr. Oğuz Karabay, Corona bir soğuk algınlığı
virüsü açıklaması ile dikkatleri çekti.
1.2—Hastalık bin kişiyi tutsa
20-25 insanda ciddi yoğun bakım gerektirecek hastalık yapıyor. Birçok insanı
basit soğuk algınlığı enfeksiyonunun sonlanmasıyla sonuçlanıyor. "
1.3--Virüsün ölümcül
olmasının sebebinin ise vücutta bulunan diğer rahatsızlıklar olduğunu dile
getiren Karabay şunları ekledi: "
1.--Virüs, soğuk algınlığı
dışında altta yatan hastalığı olan
1.1--akciğerde kronik
hastalığı olanlarda,
1.2--diyabetlerde,
1.3--immün yetmezliği
olanlarda,
1.4--kalp hastalarında,
1.5--kronik böbrek hastalığı
gibi gruplarda ciddi seyredebiliyor.
2--Onun dışında kendi kendine
basit istirahatle iyileşebilen bir enfeksiyona neden olabilen bir virüs.
2.1—Kendi kendine veya hiç
semptomsuz bu hastalığı geçirenler de var.
2—Öteyandan Türkiye
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği (EKMUD)Derneği
Başkanı Canan Ağalar Bilimsel olmayan kaynaklara inanmamız gerektiğinin altını
çizen Ağalar, son durum hakkında şu bilgileri aktardı: "
1--Solunum yolu
enfeksiyonlarından korunmak için riskli kişilerin kalabalık ortamlarda bulunmaması,
2--kalabalık ortamlarda
bulunması gerekiyorsa da cerrahi maske kullanmaları,
3--el hijyenine dikkat
etmeleri,
4--solunum yolu semptomları
olan hastalarla yakın temasta bulunmamaları gerektiğini hatırlatmak
isteriz."
1.5—Koronavirüs Testi
Sayıları-Ülkeler: Our World In Data ya göre.
1-- Çin'in Guangdong bölgesi………320.000
2-- Güney Kore'de…………………..286.000
3--Rusya'da…………………………116.00
4-- İngiltere'de……………………….50.00
5--ABD'de…………………………...41.000
6--Japonya'da………………………...16.000
7--Fransa'da………………………….11.000
8--Kanada'da…………………………38.000
9—BAE………………………………125.000
10--İsveç'te……………………………14.000
11--Norveç'te………………………….18.000
12—Türkiye…………………………..20.345 kişiye
test yapıldı.
1.6—Kan Gruplarına Göre
Korona Virus Riski:
1--Çinli bilim insanları,
insanların kan grupları ile yeni tip koronavirüse (Covid-19) yakalanma ihtimali
arasında bir bağlantı olup olmadığını öğrenebilmek amacıyla, koronavirüsü
taşıyan hastaların kan gruplarını inceledi.
1.1--Çalışma kapsamında,
Vuhan ve Şenzen'deki üç hastanede Covid-19 ile enfekte olan 2 bin 173 hasta ile
virüs nedeniyle hayatını kaybeden 206 kişinin kan örnekleri incelendi. ilk
olarak 3 bin 694 sağlıklı Vuhan sakininden oluşan kontrol grubu incelendi ve
bunların
% 33.84’ünün……….. 0 Rh,
%32.16’sının…………A Rh
% 24.90’ının………….B Rh
% 9.10’unun………….AB Rh kan
grubuna sahip olduğu belirlendi.
1.2--Jinintan Hastanesinde
yapılan incelemelerde ise, 1.775 hastanın (206 ölü de dahil)
%25.80'inin………. 0 Rh
% 37.75'inin………. A Rh
% 26.42'sinin……….B Rh
% 10.03'ünün………AB Rh olduğu
görüldü.
1.3--Vuhan ve Şenzen'de başka
hastanelerde de incelemeler yapan bilim insanlarının benzer sonuçlara ulaştığı
belirtildi.
1.4--Araştırmada, Covid-19'a
duyarlılığın bir dereceye kadar kan gruplarıyla bağlantılı olduğu tespit edildi
ve A Rh kan grubuna sahip insanların yeni tip koronavirüse yakalanma riskinin
daha yüksek olduğu sonucuna varıldı.
1.7—Koronavirüs Salgınının
Muhtemel kaynağı:
1--Güney Koreli
akademisyenlerin bundan 13 yıl önce hazırladığı ve yarasaların olası bir
salgının patlak vermesine neden olabileceğinin yer aldığı makale ile tekrar
gündeme geldi.
2-- Makalede bu durumdan şu şekilde bahsediliyor:
2.1--"SARS-CoV gibi
virüslerin yuvası olan nalburunlu yarasalar ve diğer egzotik memelilerin Çin’in
güneyinde tüketilmesi nedeniyle salgının patlak vermesi an meselesi. SARS ve
diğer yeni tür virüslerin hayvanlardan ya da laboratuvarlardan yeniden ortaya
çıkma ihtimali ve bunun için gereken hazırlık göz ardı edilemez."
2.2--Çin’in Wuhan şehrinde
ortaya çıkan COVID-19’un hayvan pazarlarından yayılmış olabileceği ihtimali
üzerinde duruluyor. Bu pazarlarda tavuk, yarasa, tavşan ve yılan gibi hayvanlar
satılıyor.
2.3--Özellikle yarasa ve
yılan gibi hayvanlardan bulaşmış olabileceği düşünülen koronavirüse karşı
tedavi geliştirilebilmesi için virüsün kaynağının tespit edilmesi büyük bir
önem taşıyor.Bilim insanları virüsün yarasalardan yılanlara, sonra da insanlara
geçtiğini düşünüyoruz dedi.
3—Korona virüs kaynağı için
yapılan bilimsel analizler(dna dizilim-suşus benzerliği) yarasa vs kaynaklı
olabileceği yönünde bu anlamda küresel ısınmaya bağlı mutasyonların önümüzdeki
yıllarda daha ciddi olabileceği dikkate alınarak tüm dünyada özellikle Çin de
egzotik hayvan pazarlarının kapatılması uygun olabilir.
1.8—Koronavirus ve korona fobi
ile Başa Çıkma Yöntemleri
1--Virüs ile ilgili
konuşmayı, dinlemeyi, okumayı ve araştırmayı gereğinden fazla seviye yapmayın.
Bir kriz hakkında konuşmayı tekrarlamak artan endişeye yol açar.
2--Sağlıklı ve dengeli
beslenin.
3--Düzenli egzersiz yapın. Ev
ortamında uygulanabilecek aerobik hareketleri araştırın.
4—Kaliteli ve yeteri kadar
(yetişkinler için 7 den şaşma-8 i aşma-yaşlılar-çocuklar 1 saat eksik-1 saat
fazla olabilir) uyku alın.Yatak odasını havalandırın. Yatmadan önce uyku
getiren-antikanser olan melatonin
hormonu seviyesini artıran yer fıstığı yiyin-çekirdek çitleyin-vişne suyu için.
Yatak odası tam karanlık olsun
5--Alkol, sigara(risk
oluşturabilir) ve uyuşturucu madde kullanmayın.
6--Aileniz ve arkadaşlarınızla
sık sık telefon görüşmesi ya da video görüşmesi ile iletişim kurun.
7--Evden çıkmanız
gerektiğinde toplu alanlardan kaçının ve sosyal mesafe kurallarına uyum
gösterin.
8--Umut duygusunu koruyun ve
olumlu düşünmeyi sürdürün.Moralinizi yükseltecek dua-ibadet
edebilir-internetten müzik-film izleyebilir-canlılara uzaktan(sokak
köpekleri-kuşlar vs) yardım edebilirsiniz-bu salgında en zayıf kesim sokak
hayvanları-yaşlılar-evsizler vs)
9--Bağışıklık sistemini güçlü
tutmak için gerekli önlemleri alın.
1--Susamasanız dahi günde en
az iki litre su için.
2--Tam tahılları tüketmeyi
unutmayın.Mevsimlik sebze-mercimek-baklagil tüketin
3—Ev Yoğurdu-Turşu-Sarımsak-Soğan
ve kefir gibi doğal probiyotikleri tüketin.
4—Diyetin-az yemek yemenin
sağlığı korumya -sağlığa katkı yaptığı düşünülebilir.
5—Çin salgını 1-Hızlı tanı
kiti ,2—Ciddi sosyal izolasyon ve hijyen 3—Hastalara Modern tedavi ve geleneksel tıbbın
aynı anda kullanılması ile durdurabildi.
6—Sağlık Bakanlığı kendi veri
tabanı üzerinden koronavirus takip haritası(ülke-dünya) oluşturup
kullanabilmeli.
7—Metro-Hava alanı vs para ile çalışan maske-kolonya veren matikler hızla devreye alınabilir.
2—Korona Virusun Yayılma
Hızı:
1--Londra Hijynen ve Tropikal
Tıp Okulu’nda bulunan bilim insanları Vuhan’da yeni tür koranavirüsün kaç
kişiye bulaştığını tahmin etmek için matematiksel bir model oluşturdu.
2--Ortalama kuluçka döneminin
5 gün ve risk altındaki Vuhan nüfusunun yaklaşık 10 milyon olduğu
düşünüldüğünde virüs zirve yaptığında şehirde her 20 kişiden en az birine veya
yaklaşık 500 milyon kişiye bulaşmış olabileceğini tespit etti.
2.1--Çalışmaya göre salgın
Şubat ayı sonuna doğru patlama yapacak.
3—Hastalığın Yayılma
Hızını Durdurmak İçin.
1—Toplumda her bireyin kendi
üzerine düşeni yapması ve hijyeni ciddi şekilde yerine getirmesi.Bunlar:
1.1—Hastalığından şüphe eden
kişilerin bireylerin mutlaka maske kullanması ve ilgili sağlık kuruluşuna
başvurması
1.2—Virusun ülkeye girişini
engelleyen önlemlerin alınması-sınır kapılarını kapatmak-uçuşların
durdurulması-yurt dışından gelenlerin zorunlu 14 gün karantinada
tutulması-limanlar ve hava limanlarında gerekli önlemleri alma
1.3—sağlık kuruluşlarında
ihtiyaç duyulan malzemelerin bulunması ve stoklanması.
1.4--Virusun yayılmasına karşı yapılabilecek en önemli şey sosyal izolasyon.Bu anlamda.
1--işyerlerinde Öğle yemeklerinin yemekhane yerine kumanya olarak verilmesi
2--İşyerlerinde çay servislerinde kullanılacak bardakların tek kullanımlık karton bardak olması
3--İmza için Kamu ve özel işyerlerinde ücretli evde çalışma imkanı verilmesi.Kişiler işyeri internet adresine TC ve şifre ile girerek sabah 8-8.30-akşam 17-17.30 arası yapılmış imza atmak için bilgisayar programına imza atabilirler.
4--Fiili işler-kontroller sahada yapılırken-masa üstü işler evden dijital olarak yapılabilir.İşyeri internet adresine dijital olarak gelen evraklar evde bilgisayarda çalışılarak üretilir ve ilgili kişinin internet adresine gönderilebilir.Harç-ücretler dijital olarak ödenebilir.Gelecekte işlerin belli bölümünün evde yapılacağı açık.Öncelikle ülke olarak evde çalışma için öncelikle kamu kurumları hemen geçebilir.
4—Virusun Yayılma Sayısı:Enfekte olmuş bir hastadan kaç kişinin virüs
kapacağıni öngören sayı olan temel üreme sayısı
Covid-19 için………..2.2
İnfulenza-grip için….1.3 dür. Bu
anlamda Covid-19 daha hızlı yayılabilmekte.
4.1—Virusun yalnızca
solunumla havaya karışan damlacıklardan bulaştığı sanılmakta.
5—Covid-19 hastalarının:
%81………….. hastalığı hafif
septomlarla atlatabilmekte.
%13…………..hastalığı şiddetli
bir biçimde yaşamakta.
%4.7………….kritik
vakalardır.Nefes darlığı-çoklu organ yetmezliği.
%3.4………….virusun öldürme
oranı.
%0.1………….mevsimsel gribin
öldürme-mortalite oranı
6—Çocukların enfekte olma
oranı yaşlılardan daha düşüktür.
7—Bu Viruslar
metal-cam-plastik yüzeylerde 9 gün sağ kalabilmekte.
5.1—Korona Virus Bilgileri:
1--Araştırmacılar, az belirti
gösteren veya hiç göstermeyen "gizli virüs" taşıyıcılarının,
hastalığı şu ana kadar teyit edilen vakaların üçte ikisine bulaştırdıklarını
tespit ettiklerini kaydetti. Araştırmada, "Yeni tip koronavirüsü taşıyan
insanların % 86'sının tespit edilmeden toplumda dolaştığı" vurgulandı.
2—Yine bu anlamda sosyal
izolasyon-karantina ciddi anlamda önemli.
2--Pozitif biri 24 güne kadar
(ortalama 20 gün) bulaştırıcı, bilinen en iyi hesaplama ile 1 pozitif kişi
ortalama 2-2.5 kişiye bulaştırıyor. Semptomu olmayan biri ortalama 5 gün
boyunca habersiz olarak bulaştırıyor.
3--Yüksek ateşi olan veya
öksüren-ciddi kas ağrısı olan-ciddi nefes darlığı çeken herkes, kendini 14 gün
süreyle karantinaya almalı.
3.1--Belirtilere göre bir
sağlık kurumuna başvurup test yaptırabilir. Yüksek ateş 37.8 derece ve üstü
olabilir .
3.2--Karantina süreci kendini
sağlıklı hisseden ama belirtilerde bazılarını gösteren kişiler için de geçerli.
3.3--Karantina sürecinde
kesinlikle evden dışarı çıkmamalı ve diğer insanlarla temasta bulunmamalısınız.
4—Salgının zayıflaması için Matematiksel
olarak toplumun %50sinin bağışıklık kazanması gerekiyor. Bağışıklık kazanmanın
üç yolu var: hasta olmak, hastaya maruz kalıp hasta olmadan bağışıklık kazanmak
ve aşı olmak
5--ABD Ulusal Sağlık
Enstitüsü Viroloji Laboratuvarı'nda yapılan araştırmaya göre; virüsler
yüzeylerde saatlerce canlı kalabiliyor. Yeni çalışma, virüsün 3 güne kadar
yüzeylerde yaşayabileceğini gösteriyor. Yapılan araştırmaya göre; koronavirüs
Havada…….. ……….3 saate kadar,
bakır yüzeylerde…… 4 saat,
karton üzerinde…….. 24 saat,
plastik ve paslanmaz çelik
yüzeylerde…….. 2-3 güne kadar yaşayabiliyor
2.1--5— Korona Virusun Yayılma Süreci-Kronolojik:
1--DSÖ iş ciddiye biniyor, bu
kez yeni bir açıklamayla “Dünya için de yüksek bir risk” dedi. Çin çok sıkı
önlemler aldı.
2--Sonunda Çin’deki yangın
söndürülebilme noktasına geldi. Her gün hasta sayılarına binlercesi eklenirken
son günlerde 8 ve 10’lara düştü.
2.1-- Evet yangın sönüyor ama tedbirler gevşetilirse yeniden
başlar. Bu bir orman yangını gibi. Eğer çevredeki ormanları da kontrol altında
tutmazsanız bir kozalak oraya sıçrar ve devam eder.
3--Dünya ise bunu hafife
aldı. Özellikle İran ve İtalya gibi ülkeler bu konuda başı çekiyor. Hastalık bu
ülkelerde ortaya çıktığında Sağlık Bakanı’mız Fahrettin Koca bu ülkelerin
sağlık bakanları ile görüştü ve onlara Çin’deki karantinayı önerdi.
3.1--Bunu yaparsanız
sınırlarımızı kapatmayız dedi. Kum kentini işaret etti özellikle. İran’ın
yöneticileri ise “Bunlar Orta Çağ’dan kalma yöntemlerdir, burası dinî bir
merkez bunu yapamayız” dediler.
3.1.1--Sonunda onlar da geri
adım attıklarında iş işten geçmişti.
3.2--Aynı şekilde İtalya da
“Sağlık sistemimiz çok iyi biz zenginiz ve bunun üstesinden geliriz” diye
düşünüyordu ama nüfusu çok yaşlı olan İtalya’da salgın gecikmedi.
3.2.1—İtalya da Vaka sayısının
fazla olması, sağlık çalışanlarının yetersiz kalması sonucu ülkedeki sağlık
sistemi hastalara yeteri derecede hizmet veremiyor.
3.3--İspanya’da da olağanüstü
hâl ilan edildi… Fransa, Almanya, İsviçre ve diğer ülkeler de öyle. DSÖ de bu
durumda gelen yeni hastaların % 80’i Avrupa’dan çıkınca Avrupa’yı salgının
merkezi ilan etti.
3.4-- Finlandiya: Başbakan Sanna Marin liderliğinde 13 Nisan
tarihine kadar ülke genelinde olağanüstü hâl ilan etti. Resmî koronavirüs vaka
sayısı 322’ye yükselirken Ulusal Sağlık Enstitüsü Direktörü (THL) Markku
Tervahauta virüse yakalanmış gerçek hasta sayısının 20-30 katı olabileceğini
belirtti.
3.5-- İngiltere: Başbakan Boris Johnson, ateşi veya öksürüğü
olan birinin yaşadığı evdeki herkesin 14 gün kendisini karantinaya almasını
tavsiye etti. Johnson, zorunlu olmadıkça seyahat edilmemesi ve mümkünse evden
çalışılması tavsiyesinde de bulunurken, tavsiyelerin özellikle 70 yaş
üzerindekiler, hamileler ve başka hastalığı bulunanlar için kritik önem
taşıdığını vurguladı.
3.6-- HOLLANDA: Başbakan Mark Rutte, halkın büyük bir
kısmında koronavirüs görüleceğini söyledi. Virüsün maksimum düzeyde kontrol
edilmesi için çaba harcadıklarını belirten Rutte, bir başka senaryoya göre
virüsü alt etmenin bir yıl sürebileceğini söyledi. Rutte “Ülkede bir yıl
boyunca hayatın durabilir” dedi.
4--İtalyada korono vırusa yakalananların yüksek olmasının
nedeni hükümetin geç davranması-%90 nın yaşlı olması ve italya yaşlı nüfusa
sahip.
4.1--Buna karşın G.Korede
tedbirler erkenden alındı ve ülke genç bir nüfusa sahip-erken davrandılar.
4.2--İran ise vakaların
artmasında ABD yatırımlarından ciddi anlamda etkilendi.
4.2.1--İranın ve italyanın çok hızlı sosyal izolasyon uygulması koronaya karşı salgını durdurmak anlamında çok önemli.Türkiye yüksek miktarda üreteceği tanı kitlerini bu ülkelere gönderebilir mi.
4.3--Yaygın test yapıp erken
dönemde sayıların farkına varıp, vakalar yüksek risk grubunu vurmadan gerekli
önlemleri almak, ölümleri ve yayılım hızını azaltıyor.
4.4--Amerika maalesef yaygın
test yapmakta çok geç kaldı. Washington (Seattle), New York, California,
Massachusetts gibi birçok eyalet artık önü zor alınacak bir salgın döngüsünün
içinde
4.5--Logaritmik -
eksponansiyel vaka artışları sağlık sistemini çok zorlayacak. Dünya’nın en iyi
hastanelerinin olduğu Boston’da bile maalesef sistem bu yükü taşımakta
zorlanıyor. Eğer İtalya’daki gibi ani vaka sayı artışı olursa da kaldıramayacak.
4.6--Korona vs virusların ortaya çıkmasının bir nedeni de küresel ısınma.Küresel ısınmanın etkisiyle kutup bölgeleri sibirya vs donmuş toprağın çözülmesiyle yoğun miktarda bir güçlü sera gazı olan metan çıkışı yanında milyonlarca bakteri virus ortama karşımaya başlamış olabilir.Bu anlamda bu yıldan itibaren çok farklı salgınlar görülebilir mi.
4.6.1--Korona ile dünyada üretimin azalmasıyla fosil yakıt kullanımıda azalmış olabilir.Bu ise havaların daha temiz olmasını sağladığı gibi tepe noktaya erişen küresel ısınmayı yavaşlatabilir.
4.6.2--Sonuç olarak küresel ısınma ile hükümetler ciddi biçimde mücadele etmeleri gerekir.Bu anlamda:
1--Et üretiminin azaltılması(hayvanlar metan gazı çıkarıyor ve soya vs büyük kısmı hayvan yeminde kullanılıyor)
2--Yenilenebilir enerjilere ciddi teşvikler verilmesi-fosil yakıt kullanımında uygulanan sübvansiyonların kaldırılması
3--Evde çalışmanın teşvik edilmesi
4--Enerji-su verimliliğinin teşvik edilmesi
5--Drone vs ciddi anlamda ağaçlandırma yapılması
4.5.1--Tarihsel Süreçte Dünyanın Yaşadığı Salgınlar:
1--Visual Capitalist,
dünyadaki salgın hastalıkları gösteren bir çalışma yaptı. Yapılan çalışmada
dünya tarihinde yaşanan salgın hastalıkların tarihleri ve ölenlerin sayısı
açıklandı.İfadeler yaklaşıktır.
1- Antonine Vebası-Yıl:
165-180--Ölü sayısı: 5 milyon
2- Justinian Vebası--Yıl:
541-542--Ölü sayısı: 30-50 milyon…
Salgında ölenlerin nüfusa
oranı=%16
3--Japon Çiçek Hastalığı Salgını--Yıl: 735-737--Ölü sayısı: 1 milyon
4- Kara Veba-- Yıl: 1347-1351--Ölü
sayısı: 200 milyon
5- Small Pox (Çiçek
Hastalığı)--Yıl: 1520--Ölü sayısı: 56 milyon…
Salgında ölenlerin nüfusa
oranı=%14
6- 17.yy-Büyük Vebalar (Great
Plague)--Yıl: 1600'ler--Ölü sayısı: 3 milyon
7- 18.yy-Büyük Vebalar--Yıl:
1700'ler--Ölü sayısı: 600 bin…
Salgında ölenlerin nüfusa
oranı=%0,9
8- Kolera 6 Salgını--Yıl:
1817-1923--Ölü sayısı: 1 milyon…
Salgında ölenlerin nüfusa
oranı=%0,9
9- Üçüncü Veba--Yıl: 1855--Ölü
sayısı: 12 milyon
10- Sarıhumma--Yıl: 1800'lü
yıların sonları--Ölü sayısı: 100-150 bin
11- Rus Gribi--Yıl: 1889-
1890--Ölü sayısı: 1 milyon…
Salgında ölenlerin nüfusa
oranı=%0,3
12- İspanyol Gribi--Yıl: 1918
– 1919--Ölü sayısı: 40 - 50 milyon…
Salgında ölenlerin nüfusa
oranı=%2.5
13- Asya Gribi--Yıl:
1957-1958--Ölü sayısı: 1.1 milyon…
Salgında ölenlerin nüfusa
oranı=%0,3
14- Hong Kong Gribi--Yıl:
1968-1970--Ölü sayısı: 1 milyon…
Salgında ölenlerin nüfusa
oranı=%0,025
15- HIV/AIDS--Yıl: 1981'den
günümüze--Ölü sayısı: 25-35 milyon…
Salgında ölenlerin nüfusa
oranı=%0,7
16- SARS--Yıl: 2002-2003--Ölü
sayısı: 770
17- Domuz Gribi--Yıl:
2009-2010--Ölü sayısı: 200 bin
18- MERS--Yıl: 2012'den
günümüze--Ölü sayısı: 850
19- Ebola--Yıl: 2014 – 2016--Ölü
sayısı: 11 bin 300
20--CORONAVİRÜS (Covid-19)--Yıl:
2019'dan günümüze--Ölü sayısı: 8 bin
4.6—Şuan en iyi çözüm , Salgının
tepe (peak) yapma zamanını uzatmak, hatta engellemek. Bunun da tek yolu var,
SOSYAL İZOLASYON!
4.7--ABD de 1918 İnfluenza
salgınında izolasyonda geç kalan Philadelphia’ da tepe vaka çok hızlı gelişerek
katastrofik sonuçlar yaratırken izolasyonu çok hızla uygulayan St. Louis’ de
salgın yavaşlayıp tepe vaka hiç olmuyor
4.8--New York Valisi Andrew
Cuomo, düzenlediği basın toplantısında, ülke genelinde en fazla vakanın
görüldüğü New York’taki son duruma ilişkin açıklamalarda bulundu.
"Koronavirüs salgını 45 gün içinde zirveye çıkabilir.
4.8.1--Bu anlamda ABD
herhalde sosyal izolasyona hızla geçebilmelidir.
6--Bu virusların hayatta
kalması için:
1—sıcaklık-nem….kış şartları
2—güneşten gelen ultraviyole
ışınlarında hemen ölüyorlar.Nisan-20 de bu işinlar dik gelmeye başlayacak ve
salgın sonlanmaya başlayabilir.
2.1--Ayrıca hastaneler ve
yoğun bakım odalarında 222 dalga boylu ultraviyole ışın salan lambaların
bulunması.
2.2--Yoğun bakım odalarında
bu dalga boylu ışınlar ile virüs temizleme işlemi yapılması.
2.3--Hastane havalandırma
fanlarına monte edilecek ultraviyole cihazı konularak hastane havalandırma
sistemine verilen havanın virüs temizliğinin yapılması.
6.1—Koronavirus Eğitim:
1—MEB İlk-orta öğretimde
internet vs üzerinde eğitim programını-uzaktan eğitim-eba yı devreye aldı.Bu
anlamda eğitimde verimlilik-kayıp en az olabilir.
2—Bakanlık-YÖK yüksek
öğretimde de ilgili üniversitelerin dönem kaybına uğramamaları için internet
üzerinden üniversitenin internet adresi üzerinde TC v eşifre ile giriş yapıp
anılan saatte canlı olarak derse girip-imza portföyünü imzalayabilir.Uygulama
dersleri içinde bir program yapılabilir.
3—Salgın için Bazı Meslek
Lisesi Öğrencileri Corona Virüsü için Dezenfektan-maske Ürettiler ki bu
uygulamaların desteklenmesi uygun olabilir.
6.2—Koronavirus Sağlık:
1—Hastanelere olan akımın
kesilmesi için hastalar aile hekimlerine tlf ve sağlık ocağından 7/24
ulaşmaları sağlanırsa faydalı olabilir.
2—Koronavirus dışı 112 acil
hastaları için hasnalerin ayrı bir bloğu görevlendirilebilir.
3—Korona virüs hastaları için
fuar alanları-kapalı spor salonlarına gereken ekipman ve sağlık personeli
görevlendirilebilir.
4—Bu salgında başarı tanı
kiti ile teşhis etmek ve virüs olan kişileri tlf vs ile takip edip-ilgili
hastaneye sevk etmek ve mutlaka sosyal izolasyonu ciddi anlamda sağlamak
olabilir.
5—Hasatenelere mutlaka 220 A
dalga boylu UV ışınım cihazlarını hızla kurmak.Ayrıca havalandırma
sistemleri-su sistemine monte etmek.
6—Salgın öncesi ve zamanı
umreden gelenler-Çinden gelenler-Avrupada gelenler tek tek koronavirus kontrolü
yapıp-karantinaya almak.
7—Sağlık Bakanlığı virüs
kontrolü yapılmış çalışan kişilerin olduğu işyerleri için belli m2 içinde belli sayıda iş üretimi için
çalışan sayısını-kişi/m2 değerini sayı olarak -izolasyon değerini saptamalı ve
bu bu değerin altında kalan işyerlerine çalışma izni verebilir.Üstünde kalan
yerlere şartlı verebilir.Kısaca üretimin tamamen durmaması(sadece stoklarla yaşamı devam ettirmek ne kadar doğru olabilir) uygun olabilir.
6.3—Kağıt Paraların
Dezenfeksiyonu:
1--İTÜ ARI Teknokent firması
Money Shower, ATM'lere uygulanan ve kağıt paraları koronavirüs dahil tüm
bakteri ve virüslerden % 99 oranında arındıran kağıt para dezenfeksiyon modülü
geliştirdi.
2--Money Shower Kurucu Ortağı
Furkan Eruçan, AA muhabirine yaptığı açıklamada, kağıt paraların bir ayda 150
farklı insanın eline değerek kirlendiğini belirterek, "
2.1--Yapılan araştırmalara
göre, Avrupa ülkelerindeki kağıt paralar üzerinde ortalama 500 farklı çeşitten
oluşan 26 bin bakteri bulunuyor. Türk paraları da aynı miktarlarda bakteri
barındırıyor. Bu sayılar insanları hasta etmek için yeterli." dedi.
2.2--UVC ışığın tüm bakteri
ve virüsleri yok ettiğini öğrenerek bir iş fikri geliştirmeye başladığını
anlatan Eruçan, şirketin diğer kurucu ortağı Kübra Karakoç'un mikrobiyoloji konusundaki
desteğiyle birlikte UVC ışıktan verimli ve güçlü bir teknoloji geliştirmeyi
başardıklarını, bu teknolojiyi ATM'ler üzerinde test edip, patentlerini
aldıklarını söyledi.
2.3--Eruçan, kağıt paralar
üzerinde bulunan mikroorganizmaların çeşitli hastalıklara sebep olduğunu, ancak
günümüze kadar kağıt paraların dezenfekte edilmesine yönelik herhangi bir
çalışma yapılmadığını hatırlatarak, "
2.3.1--Sadece büyük salgın
hastalıkların ortaya çıktığı zamanlarda ülkeler kağıt paraları toplayıp banknot
merkezlerinde yakıyor ve yeni paralar basıp piyasaya sürüyorlar."
ifadelerini kullandı.
2.3.2--Koronavirüsle mücadele
kapsamında da virüsün yayılmasını engellemek için Çin'in piyasadan kağıt
paraları toplayıp yaktığını dile getiren Eruçan, "Bu dezenfeksiyon yöntemi
oldukça yetersiz bir yöntem, çünkü piyasaya sürülen yeni paraların yüzlerce
insanın eline değerek kirlenmeye başlıyor ve eski kirli paralardan bir farkı
kalmıyor." diye konuştu.
3—Yorum:
1—UV Işınımı üreten
cihazlarla dezenfesiyon Yoğun bakım ünitelerinde 400 A dalga boyunda 1 saat
süreyle canlı kimse yokken yapılırken ABD hava alanlarında 220 A dalga
boyunda-insan ortamında kullanılmakta.
1.1--Güzel bir iş
fikri.Bankalar hızla sözkonusu cihazı atm lerine yerleştirebilir.ve ayrıca
kredi kartlarınıda dezenfekte edilmesi herhalde sağlanmakta.
6.4—ATM lerden Para Çekme:
4.1--Bankalar bu süreçte
müşterlerin mağdur olmaması için ATM’den günlük para çekme limitlerini
yükseltti. Diğer banka ATM’lerinden para çekme işlemleri de ücretsiz yapılacak.
4.1--ATM’lerden işlemlerin
ATM tuşlarına basmadan/ekrana dokunmadan QR kodla yapılması öneriliyor.
4.2--Bankalar ayrıca
alışverişlerde banka kartı veya kredi kartı kullanılması, ödemenin mümkünse
temassız şekilde yapılması önerisinde bulunuyor.
7—Korona Virus İle İlgili
Çalışmalar:
1--Normal şartlarda Ebola
için geliştirilen Remdesivir isimli ilaç, daha önce de SARS ve MERS’e karşı
başarılı bir şekilde kullanılmıştı.
1.1--Dünya Sağlık Örgütü
Genel Sekreter Yardımcısı Bruce Aylward, corona virüsü için yürütülen tedaviler
ile ilgili bazı açıklamalar yapmıştı. O, “Şu anda gerçek bir etki
yaratabileceğini düşündüğümüz tek bir ilaç var, o da remdesivir” dedi.
1.2--Remdesivir denilen ilaç,
ilk olarak Ebola virüsünün tedavisi için başarılı olduğu biliniyor. Bu ilacın,
Kovid-19’un da aynı aileden olduğu bilinen MERS ve SARS virüslerine karşı da
etkili olduğu tahmin ediliyordu. Şimdi ise corona virüs için kullanılacak.
7.1—Kullanılabilen
ilaçlar-Doktor Önerisi-Kontrolünde:
1—olumlu etkisi olabileceği
düşünülen HIV tedavisinda kullanılan lopinavir/ritonavirin
2—Sars ve Mers kullanılmış
olan alfa interferonlar, ribavirin
3—infulenza tedavisinda
kullanılan oseltamivir-favilavir-arbidol
4—Ağır pnömoniye karşı interlökin-6 inhibitörü tokilizumab—PD-1
inhibitörü karrizumab
4.3.1—Çin ve ABD de
çalışmaları devam eden iki aşının nisan-2020 klinik çalışmları başlayacak.
5—Korona Virusa Karşı İlaç Çalışmaları:
1--Çin Ulusal Biyoteknoloji
Merkezi Başkanı Zhang Xinmin, Japonya eczanelerinde satılan 'Favipiravir'
isimli ilacın koronavirüs için olum sonuçlar elde edildiğini açıkladı.
1.1--Favipiravir isimli
ilacın Covid 19’un iyileşme sürecini 11 günden 4 güne indirdiği kanıtlandı.
1.2--Japon eczanelerinde
bulunan ilacın etkinliğini Çin Ulusal Biyoteknoloji Merkezi Başkanı Zhang
Xinmin yaptığı toplantıda anlattı.
1.3--Çin Ulusal Biyoteknoloji
Geliştirme Merkezi başkanı Zhang Xinmin, “Shenzhen’de 80 hastayı kapsayan bir
klinik araştırma yapıldı” dedi.
1.3.1--Denemede, ilacın hafif
ve düzenli vakaların iyileşme süresini 11 günden 4 güne kadar kısalttığı
görüldü.
1.3.2--Wuhan’daki bir başka
deneme, ilacın ateş süresini ortalama 4.2 günden 2.5 güne kısaltabileceğini
gösterdi. Dahası, ilacın önemli bir yan etkisi gözlenmedi.
4.3.3--Zhang, ulusal basına
verdiği demeçte “Favipiravir 2014’ten beri Japon pazarında ve hiçbir belirgin
yan etki görmüyoruz” dedi.
1.3.4--Remdesivir de dahil
olmak üzere, haftalar önce umutla verilen ancak şimdi bazı yan etkilere sahip
olduğu keşfedilen diğer ilaçların denemeleri için fazla bilgi verilmedi.
8—Corona Virus-Ekonomi:
1--Moody’s, yaptığı
açıklamanın ardından, küresel satışların %1,5 büyüme ile 2021'de ılımlı bir
şekilde toparlanmasını beklediğini de sözlerine ekledi.
1.1.-- OECD “Ekonomik Görünüm Raporunda” virüsün yoğun bir
şekilde sürmesi halinde 2020 Küresel Büyümenin % 1.5 seviyesine kadar
gerileyebileceği uyarısı yapılmıştır.
1.2--Küresel ekonomide
yavaşlama ve durgunluk beraberinde enflasyon ile işsizliğin artmasına sebep
olabilecek ve global piyasalarda resesyon riskini artıracaktır.
1.2.1--Özellikle son 20
yıllık dönemde küresel büyümenin önemli bir kısmının Çin’den kaynaklandığını,
küresel ticaretin önemli bir bölümünün Çin üzerinden gerçekleştiği göz önüne
alındığında Çin ekonomisindeki yavaşlama ve üretim düşüşü Çin’den ara malı
ithal ederek üretim yapan ülkelerde ciddi ekonomik problemler oluşturacaktır.
1.2.2--Salgının üretim
düşüklüğüne sebep olmasının yanında özellikle ulaşım, hizmet, turizm
sektörlerinde de ciddi tahribatlar yapmaya başladığı görülmektedir.
2--Çin Otomobil Üreticileri
Birliği (CAAM) verilerine göre, Çin'de ocak ayı otomobil satışları, %18.7'den
daha kötü bir düşüş yaşadı.
2.1-- Hyundai'nin Güney
Kore'deki fabrikalarından birisi Corona Virüs tehdidi nedeniyle kapatıldı!
2.1.1--Yetkililer, dünyanın
en büyük pazarı olan Çin'de otomobil satışlarının, 2020'de %2,9 düşmesini
bekliyor.
3-- Corona virüsünün
yayılmaya devam etmesi, ABD hisse senedi piyasalarında ciddi bir gerilemeye yol
açtı.S&P 500 Endeksi %3,35 , Dow Jones Sanayi endeksi %3,56, Nasdaq %3,71
geriledi.
3.1--Corono virüsü sonrası
yatırımcılar daha güvenli olarak gördükleri gelişmiş ülke tahvillerine
yöneldiler. ABD’nin 10 yıllık Hazine tahvili %0,69 ile çok düşük bir seviyeye
geriledi.
3.2--İsviçre’de 10 yıllık
tahvil faizi yüzde -0,94 ‘e düşerken Türkiye tahvil faizleri %11 ile en yüksek
seviyede yerini aldı.
4--Bir çok ülkede salgının
etkisini azaltmak için başta ABD Merkez Bankası(FED) olmak üzere çeşitli merkez
bankaları politika faizinde indirim
yapma kararı aldı.FED politika faizini 50 baz puan indirerek 1-1 .25 aralığına
çekti.
4.1--FED’in ardından Hong
Kong , Macau , Katara, Bahreyn, Suudi Arabistan Letonya,Moldova’da faiz
indirmine gitti.Danimarka, İsviçre ve Japonya ise negatif faiz uygulamaya devam
ediyor.
4.2--Dünya Bankası tarafından
yapılan ekonomik modellemeler; virüs yayılmalarının şiddetli, orta şiddette ve
hafif şiddette etkilerinin bölgesel olarak gayrisafi yurtiçi hâsıla üzerine
etkilerini analiz etti.
4.2.1--Bu analiz ile
İspanya’da 1918-19 yılında yaşanan grip salgını gibi şiddetli bir senaryo
altında dünya büyüme oranının % 5 düşeceği sonucuna varıldı.
4.2.1.1--Yani sonuç, 2009
global finansal krizin tahribatıyla aynı etkiye sahip oluyor.
4.2.2--Hafif şiddette bir
virüs yaygını senaryosu altında ise (virüsün dünya üzerindeki popülasyonun %
30’una bulaşması ve her birinin ortalamada 10 iş günü kaybetmesi durumu)
virüsün global büyümeye olan maliyeti yüzde 0.8 gibi sınırlı bir oranda
kalacaktır.
4.2.3--Bu durum, yılbaşında
öngörülen global büyüme oranı beklentilerinde dörtte bir kayba sebep olacaktır.
4.3--Yine yapılan çalışmalara
göre, Covid-19 virüsünün (Corona virüsün) orta şiddette bir etki yaratmaya daha
yatkın olduğu görülüyor. Bu durumda yapılan hesaplamalar dünya büyüme oranında %
2 kayba işaret etmektedir.Bölgesel olarak en olumsuz etki Avrupa ve Orta Asya
bölgesinde görülüyor
4.3.1--Avrupa ve Orta Asya’da
ise orta şiddette etki senaryosu bu bölgede yüzde 5’e yakın büyüme kaybına
işaret ediyor.
5--Faizlerde meydana gelen
indirim her ne kadar olumlu olarak gözüksede riskli varlıklardan uzak durulması
gerekiyor.Corona virüsü nedeniyle bir çok yabancı yatırımcı, 2020 Ocak – Şubat
ayı verilerine göre hisse senedi,tahvil piyasasında 3,4 milyon dolarlık çıkış
yaptı.
6--Corona virüsü salgını sonucunda
petrolde meydana gelen ciddi düşüş tüm dünya piyasasını alt üst etti. Enerji
fiyatlarında meydana gelen bu düşüş enflasyon açısından olumlu olabilir.Ayrıca
Türkiye enerjide dışa bağımlı olduğu için bu durum bizim açımızdan olumlu
gözüküyor.
7--Corona virüsünün turizm
üzerinde ki etkisi de kaçınılmaz oldu. Bir çok
tatil bölgeleri Çin’in grup tatillerini iptal etti. Bundan kaynaklı
gelir kaybına uğradılar. Türkiye’ye gelen Çin’li turist potansiyelini düşünürsek
bizim için de bu alanda kayıplar olabileceğini söyleyebiliriz.
7.1-- Corona virüsü salgını
sonrası Türkiye’nin aldığı önlemler, Nevruz Bayramı’nda Türkiye’ye gelecek
turistlerin bundan vazgeçmesine sebep oldu. Denizli, Nevşehir ve İstanbul’da
corona virüsü nedeniyle 30 bin kişi gelmekten vazgeçmişti. Van’da 150 bin
kişilik rezervasyon corona virüsü sebebiyle iptal edilebilir.
8—Bu kriz dünya ekonomisinde
üretimin tek ülkeye-bölgeye yayılmasının ciddi anlamda risk taşıdığının en
büyük göstergesi.Bu anlamda ülkeler tedarik zincirini belli bir ülkeye ve
bölgeye yığmaktan uzak genişletmeli ve önemli bir kısmınada kendisi yapabilmeli
midir.
9--Koronavirüs salgını küresel ekonomiyi sarsarken, ABD Merkez Bankası (Fed) olağanüstü bir adıma daha hazırlanıyor.
9.1--Bloomberg’ün aktardığına
göre, Fed, daha önce 2008-2009 döneminde küresel finansal kriz sırasında kısa
vadeli fonlama piyasalarındaki likiditeyi artırmak için oluşturulan bir sistem
olan Ticari Kağıt Fonlama Tesisi’ni (CPFF) tekrar devreye alacağını açıkladı.
9.2--ABD Hazine Bakanı
Steven Mnuchin, CPFF yoluyla kısa vadeli kredi sağlayarak ABD’li şirketlere bu
zorlu dönemde yardımcı olacaklarını söyledi.
9.3--Fed, bu kapsamda A1/P1
notuna sahip şirket tahvillerini satın alacak ve uygulama bir yıl boyunca
sürecek. Duruma göre, banka süreyi uzatma kararı verebilecek.
9.4--Fed, geçen hafta
olağanüstü toplantıyla faizleri 0-0,25 aralığına çekmiş, 500 milyar dolarlık
Hazine tahvili, 200 milyar dolarlık da ipotek destekli menkul kıymet satın
alarak zor durumdaki piyasanın likidite ihtiyacını karşılayacağını açıklamıştı
9.5-- Fed ayrıca, küresel piyasaların nakit dolar ihtiyacını
karşılamak için Kanada, İngiltere, Japonya ve Avrupa merkez bankalarıyla ortak
hareket etme kararı almıştı.
9.6—Öte yandan Uluslararası
kredi derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings, yeni tip koronavirüs (Kovid-19)
salgınının ülkelerin mali durumlarını zayıflatacağını bildirdi.
9.6.1-- Fitch Ratings açıklamasında geleneksel makro ekonomik
politikaların hane halkı ile kurumsal gelirler üzerinde iyileştirici etkisi
olabileceği ve büyük bir ekonomik düşüşü önleyebileceği kaydedildi.
8.1—İnternet Bankacılığı:
1--TBB'nin verilerinde, 28
bankanın internet bankacılığı, 18 bankanın ise mobil bankacılık hizmeti verdiği
belirtildi.
2--2016’yla birlikte 2 milyon 978 bin bireysel müşterinin de
eklendiği internet bankacılığı, toplamda 1 trilyonluk finansal işlem tutarına
sahip.
3-- internet bankacılığının
en fazla kullanıldığı şehirler:
İstanbul……….% 35’lik oranla
oldu. İkinci sıraya başkent Ankara, üçüncülüğe ise İzmir ili yerleşti.
3.1--Aralık 2016 itibariyle
mobil bankacılığı en az bir kez kullanan bireysel müşteri sayısı 30,8 milyon
kişiye(yaklaşık nüfusun %38 i) yükseldi.
8.2—Teknoloji Şirketlleri
Ciddi Değer kaybına Uğradı:
1--Yeni tip corona virüsü
(Covid-19) salgını en çok teknoloji sektörünü etkiledi. Teknoloji şirketleri bu
süreçte ciddi değer kaybına uğradı ancak yalnızca iki şirket konumunu
koruyabildi.
2--Apple, Microsoft, Google,
Amazon, Facebook ve Alphabet kısacası MAGA, teknoloji sektörüne yön veren,
dünyanın en değerli beş şirketi konumundaki isimler. Dünya genelinde binlerce
insanın hayatını kaybettiği büyük salgın coronavirüsten etkilenen teknoloji
şirketlerinin başında geliyorlar.
2.1--Söz konusu şirketlerin
değer kaybı 1.3 trilyon doları geçti; piyasadaki trilyon dolarlık şirketlerin
sayısını da azaldı.
2.2--Bahsettiğimiz beş şirket
arasından sadece Apple ve Microsoft 1 trilyon dolar bandının üzerindeki yerini
koruyabildi.
2.3--E-ticaret devi Amazon ve
Microsoft’un kurulduğu Seattle ve Apple ve Google’ın çatı şirketi Alphabet’in
merkez ofisinin bulunduğu San Francisco Amerika’da salgından en çok etkilenen
bölgeler arasında gösterildi
8.3—Corona Virus İnternet
Trafiğini %30 Artırdı:
1--Corona virüsü salgını
nedeniyle evlerine kapanan halk, internet veri trafiğinin patlamasına neden
oldu.
2--Uzmanlar salgın nedeniyle
zorunlu olmadıkça evden çıkılmamasını söylerken, pek çok şirket de
çalışanlarını evden çalışmaları için yönlendiriyor.
3--Durum böyle olunca, evde
vakit geçirmek durumunda kalan kişiler, hem gündemden haberdar olmak hem de
zaman geçirmek için internet kullanımlarını artırdı.
4--Konuyla ilgili açıklama
yapan Türk Telekom Genel Müdür Yardımcısı, virüs salgınından beri veri
trafiğinde %30'luk bir artış yaşandığını belirtti.
5--Zorunlu olmadıkça video
paylaşımları gibi yüksek veri trafiği gerektirecek içerikler paylaşılmaması
gerektiğini belirten Kıraç, herhangi bir acil durumda internetin kullanım dışı
kalma tehlikesiyle baş başa kaldıklarını ifade etti.
8.4—Korona Virus Salgınında
Yapılacak İşler:
1—Siparişle Evlere
yemek-ihtiyac malzemeleri servisi veren firmalar bu ortamda çok iş
yapabilir.Lokanta-börekçi-bakkal kurye ağını sağlayarak evlere sipariş için
hizmet verebilir.
2—İnternet trafiği arttığı
için internet tabanlı alış veriş hizmetleri-Çevrim içi oyunlar oldukça
artabilir.İnternet tabanlı gıda-giyim-sanat-bilgi alış veriş hizmetleri
artacaktır.
2.1--İnternette bilgi
üretme-işleme- vs artacaktır.İnternet tabanlı gezi yerleri videoları-bilgi
videoları-sanat videoları-internet ekonomi dergi ve gazetelerinde yoğunluk
yaşanabilir.
2.1.1—Salgında Cep tlf-sosyal
medya trafiği artabilir.Artan internet trafiğinde özellikle video barındırma
siteleri çözünürlüğü düşürebilir.İnternet trafiğini yavaşlatan önlemler
alabilir.
2.2—Din hizmetlerinin
bazıları internetten devam edebilir.Örneğin Finlandiyada bir cami imamı kişiler
kıbleye dönerek bilgisayarın hoperlorünü açarak cuma namazını canlı olarak
internetten kıldırdı.
2.3—Tarımda sosyal izolasyon
şehirdeki işlere göre daha güçlüdür.Bu anlamda kamu destekli olarak işini
kaybeden koronavirus kontrolü sonrası insanlar çiftliklere-tarıma-vs
yönlendirilebilir mi.
2.4--Online spor dersleri,
konserler, söyleşiler hatta cenaze törenleri gerçekleştirilmeye başlandı. Bunun
yanı sıra bazı müze ve hayvanat bahçeleri online gezi imkanı sunmaya başladı.
3—Kurumsal-kişisel Bilgisayar
donamım-yazılım işleri artabilir mi.
3—Gıda(ekmek-süt-yağ
-sebze-meyve-temel hizmetlerin fiziki üretimi devam edecektir.Günlük tek
kullanımlı kağıt çay bardakları-kağıt peçete-tabak vs ihtiyacı artabilir.
4—Sağlıkla ilgili mal ve
hizmet üretimi artacaktır.İnşaat-imalat sanayi-kahvehaneler-spor
hizmetleri-turizm-taşımacılık hizmetleri ciddi anlamda daralabilir.Öte yandan
Nikahlar internetten kıyılmaya başlandı.
5—kamuda masa üstü işler
internet tabanlı olarak yapılabilir yada idari izinli oluna bazı günlerde
gelinip yapılabilir.Doğalgaz -su vs ödemeleri internet veya atm den
yapılabilecektir.
6—Evde yoğurt yapma-ekmek
yapma işleri artacaktır.Kolonya-maske ihtiyacı artacaktır.Dezenfektan(çamaşır
suyu-ev sirkesi-kağıt mendil vs) üretimi artar.
7—Kriz dönemlerinde insanlar
temel ihtiyaçları dışında kalan ihtiyaçlarını minimize etmeye çalışırlar.Bu anlamda
giyim-eğitim-ulaşım vs sektörlerde ciroları düşme yapabilir.
7.1--Bu sektörlerde
çalışanlar işsiz kalabilir bu durumda yardım yapacak yegane kurum kamunun ve
ilgili kendini kanıtlamış dernek vs yardımları olabilir.
9—Alınacak Önlem
Önerileri-Türkiye:
6.1--BM rakamlarına göre bu
krizin dünya ekonomisine maliyetinin 1 trilyon doları aşacağını, dünya
ekonomisi içi büyüme tahminlerinin de yüzde 1'e gerilediğini hatırlatan Eski
Başbakanlardan Gelecek Partisi Başkanı Ahmet Davutoğlu, "Dünya'da resesyon
ihtimali söz konusudur. Böyle bir durağanlığa karşı, salgın sonrası dönemde
ekonomik olarak neler yapabileceğimizi çalışmak zorundayız" dedi.
6.1--Davutoğlu, özellikle 5
alanda Türkiye'nin ciddi sorunlarla karşı karşıya kalabileceğini rakamlarla
açıkladı;
1-- İhracat'taki daralma %
15'e kadar artabilir 23 milyar dolarlık ihracat kaybı söz konusu olabilir.
2--İthalat: Enerji
fiyatlarındaki düşüşle birlikte 40 milyar dolara yakın daralma olabilir.
3—Turizm de 2020'de 40 milyar dolar gelir hedefleniyordu,
bu 20 milyar dolara gerileyebilir.
4--Perakende Sektörü: % 50
oranında bir ciro kaybı olabilir.
5--Ulaştırma – Havacılık
Sektöründe Yıllık ciro kaybı % 30 civarında olabilir
6--Finans Sektörü: Bankacılık
sektörünün 2020 yılında milli gelirimizin % 8'i düzeyinde (61 milyar dolar) bir
dış finansman yenilemesi yapması gerekmekte iken, şirketlerimiz için bu oran %
10 (74 milyar dolar) düzeyindedir. Özellikle şirketler borç ödeme kabiliyetinde
sorunlar yaşayabilir.
7--Yurtdışından gelenlerle
ilgili karantina uygulamasında öğrenci yurtlarında yerine kamu misafirhaneleri
ya da otellerin kullanılmasını tavsiye etemekte.
8-- Herhangi bir gelir sahibi olmayan ihtiyaç sahipleri
için, yerel yönetimlerle koordineli bir şekilde her türlü sosyal yardımın
yapılması sağlanmalıdır(öneri:belediyeler-kaymakamlıklar). Yorum:Bu konu çok
hassas.
9-- Finansal istikrarın
korunması için, TCMB tarafından finansal sektöre yabancı para ve TL likidite
sağlanmalıdır.
10--Hazine, TCMB ve BDDK
tarafından hazırlanacak yeniden yapılandırma düzenlemeleri çerçevesinde, küçük
ve orta ölçekli işletmelerimizin kredi faizlerinin silinmesi, anaparanın
enflasyona endekslenmesi suretiyle taksitlendirilmesi imkânı getirilmelidir.
11-- Çalışan sayısını
azaltmamak kaydıyla işveren tarafından ödenen sigorta primleri iktisadî
faaliyette kalıcı toparlanma işaretleri görülünceye kadar alınmamalı ve
süreçten etkilenen sektörlerde işverenlere kira desteği sağlanmalıdır.
12-- Yeni bir vergilendirme
takvimi oluşturulmalıdır. Beyan tahakkuk dönemi ile vergi ödeme dönemi arasında
15 gün süre olmalıdır. Süreçten olumsuz etkilenen mükelleflerin, Mart ayında
ödenecek yıllık vergileri en az yıl sonuna kadar ertelenmeli ve taksitlendirme
imkânı sağlanmalıdır.
12.1--Vergi barışı
çerçevesinde taksitlendirilmiş ve vadesi gelmiş ödemeler de bu çerçevede
ertelenmelidir.
12.2-- Maliye e-haciz
işlemini en az 6 ay uygulamamalıdır.
12.3-- Reel sektörde üretim
maliyetleri açısından önemli bir yer tutan doğalgaz/elektrik faturaları için 6
aylık bir erteleme ve taksitlendirme imkânı getirilmelidir.
14—Esnaf İş Yapamıyor:Tarihi Eyüpsultan Meydanı’nda 42 yıldır simit satarak
geçimini sağlayan 87 yaşındaki Pakize Ünal, önceleri satmak için günde 150-200
simit aldığını ifade ederken bu sayının yeni tip korona virüs nedeni ile günde
20 simide kadar düştüğünü ifade etti.
14.1--Ünal ayrıca, “87
yaşındayım böyle bir virüs görmedim. Benim gibi simit satan esnaflar kapattı
bırakıp gitti. Bir genç çocuk geldi tüm
simitlerimi aldı 120 TL para verdi. Daha sonra tüm simitleri dağıttı. Böyle
olanlar da var. Virüs çıktığından beri kimse iş yapamıyor
10—Yorum:Salgın Fiziği:
1--Biyolojik Salgın
Dalgaları-Elektromanyetik Dalgalar benzeşimi-Akışkanlar Mekaniği Benzeşimi:
1—Biyolojik salgın dalagaları
tıpkı elektromanyetik dalgalar gibi biyolojik uzayda-insan-biyolojik
topluluklarında- ilerler.
2—Biyolojik dalganın
ilerlemesi ortamın bu dalgaya karşı gösterdiği direnç ile orantılıdır.Direncin
azalması(akışkanlarda direnç benzeşimi) durumunda dalga-salgın hızla ilerler.Bu
nedenle direnci artırmak gerekir.Dalgaya karşı ortam direnci:
1—salgına karşı direnç , ortama
bağlıdır.katsayı olarak insanda farklı hayvanda farkılıdır. Ayrıca hava
koşulları
1—nem
2—sıcaklık
3-ultraviyole yoğunluğuna
bağlıdır.
2—direnç ortam canlı-insan yoğunluğu
ile doğru orantılıdır.Yoğunluk arttıkça direnç artar.Bir anlamda Direnç
geliştirmek için aşırı hijyenden uzak durup toplumsal direnç geliştirmek
gerekebilir.
3—direnç dalganın hızının
ilerleme hızının karesi ile doğru orantılı artar.Hızla ilerleyen dalgalara
karşı daha hızlı yüksek-güçlü direnç oluşur.
4—ortamda direnç dalganın
akıcılığı-vizkozite ile ters orantılıdır.ortam ne kadar akıcı ise direnç
azalır.akıcılık düştükçe direnç artar.İnsan topluluklarında salgının akıcılığı yüksek ise-hızla yayılıyorsa direnç artar ve salgın hızla sonlanmaya gider yorumu yapılabilir mi
5—ortamın ilerlediği kanalın
çapı ile ters orantılıdır.Kanal çapı azaldıkça direnç çapın 5. Kuvvetiyle ters
orantılı olarak artar.Bu ifadeye göre küçük topluluklarda daha güçlü direç gelişir yorumu yapılabilir mi
6—Salgın akışında direnc,
salgın akışının reynolds sayısı ile orantılı olarak artar ve salgın akışı kaotik-türbülanslı hale
gelir.
6.1--Türbülansta dirençler
akış hızının karesine bağlı olup akış hızının karesi ile doğru orantılı olarak
artar.Kısaca salgın hızlandıkça salgın hızının karesi ile orantılı direnç oluşur yorumu yapılabilir mi.
6.2—Bu yoruma göre hızla
bütün dünyayı saran türbülansa kaymış bir salgına karşı yüksek insan
topluluğunda vs direnç oluşacağı için bu salgın sonlanabilir mi.
7—Elektromanyetik dalgalar
gibi dalganın gücü zamana(uzaklık) bağlı olarak salgın süresinin karesi ile
ters orantılı olarak azalır.
10.1—Salgın Matematiği:
1--Alman matematikçi Stefan
Flasche tarafından yapılan incelemeler virüsle ilgili endişe verici bir gerçeği
ortaya koydu.
1.1--Stefan Flasche
tarafından çeşitli veriler ve çeşitli parametreler yolu ile yapılan incelemeler
virüsün yayılımı ile ilgili ilginç bir detayı açığa çıkardı.
1.2--Araştırmalara göre virüs
kaynaklı bir ölüm, iki hafta öncesinde bulunan ancak fark edilmemiş yüz vaka
anlamına geliyor.
1.3--Yani her bir ölüm, fark
edilmeyen yüz vakanın bulunduğunu işaret ediyor. Tabii bu yüz vaka, ölümün
yaşandığı süreçteki vakaları değil iki hafta öncesini işaret ediyor.
1.4--Yine araştırmalar
kapsamında virüs kaynaklı bir ölüm yaşandığında, o sırada fark edilmemiş bin
vaka bulunmuş oluyor.
1.5--Tabii tüm bu
araştırmaların aslında verilerden derlendiğini ve herhangi bir şekilde
kanıtlanmadığını belirtelim.
Kaynak:
1—Herkese Bilim Teknoloji dergisi-HBT-S:207-13.03.2020-s:16
2—Tamindir.com
3-- https://www.yenicaggazetesi.com.tr/
4--https://www.investaz.com.tr/
5--http://bigpara.hurriyet.com.tr
7-- https://www.haberturk.com/
8--https://www.milligazete.com.tr
9-- https://www.turkiyegazetesi.com.tr/