Asbest-Taşyünü-Cam Yünü-Sağlık:
1—Asbest-Kaya Yünü:
1—Asbest, bir grup silikat
mineralinin ortak ticari adı. Halk arasında asbestin (amyant) diğer adlarından
biri de "kaya yünü’. Bazen de "taş yünü” diye anılıyor.
2--Asbest lifi olup,
asitlere, basınca, ısı ve ateşe dayanıklıdır.
3—Asbestin ,Krizotil,
tremolit, aktinolit, amosit, krokoidolit gibi farklı türleri bulunur.
Endüstride yaklaşık 3000 malzemede kullanılmıştır. Lifleri kanserojendir.
2—Cam Yünü:
1-- Cam yününün hammaddesi
silis kumu olup, aynı zamanda camın da hammaddesidir. Bundan dolayı cam yünü
adı verilmiştir.
2--İnorganik bir hammadde
olan silis kumunun, yüksek basınç altında 1200 °C-1250 °C’de ergitilerek, elyaf
haline getirilmesi sonucu elde edilir. Cam elyafı ya da cam yünü lifi de
denilir.
3--Her türlü yapıda, dış ve
iç duvarlarda, çatı katı döşemelerinde, çift cidarlı sandviç duvarlarda ısı ve
ses yalıtımı için kullanılır.
4--Şilte, levha, boru ve
dökme şeklinde üretilir.Isı yalıtımı, ses yalıtımı ve akustik düzenleme
malzemesi olarak kullanılır.
5--Zamanla bozulmaz, çürümez,
küf tutmaz, korozyon ve paslanma yapmaz. Böcek ve mikroorganizmalar tarafından
tahrip edilemez.
3--Taş yünü:
1--Ticari bir ad olan taş
yünü, volkanik bir kayaç olan diyabazdan elde edilir.
2--Gözenekliliği yaklaşık
%96’dır. Hammaddenin büyük ocaklarda 1600 °C’da akışkan lav haline gelinceye
kadar eritilmesi ve elyaf haline getirilmesiyle elde edilir.
4--Taş yünü, uygulandığı
yapılarda ısı ve ses yalıtımı sağlar. Ayrıca yangına karşı çok dayanıklı ve su
iticiliğiyle iyi bir yalıtım malzemesidir.
4--Cam Yünü Ve Taş Yünü
Kanser Yapar Mı?
1--Cam yününde asbest
kullanıldığı şüphesi her zaman süregelmiştir.
2--Cam yünü yapay olup,
imalinde asbest kullanılmaz.
3--Taş yünü bazen asbest ile
karıştırılır.
4--Asbest tozu ve liflerinin
uzun süre solumasından akciğer zarında asbestozis ve karın zarı kanseri
yaptığını biliyoruz.
5--Kanserojen özelliği
dolayısıyla ABD ve Avrupa ülkelerinde 1990’lı yıllardan sonra, Türkiye’de ise
2010 ve 2013 yılından sonra üretilmesi, ticareti, ithalatı, ihracatı, kullanımı
yasaklanmıştır.
6--Cam yünü ve taş yünü
liflerinin ise kanser yaptığı konusu tartışmalıdır.
7--Hollanda’da sağlık
uzmanları, binaların ısı yalıtımında kullanılan cam yünü ve taş yünü konusunda
ciddi uyanlarda bulunuyor. Binalarda cam yünü ve taş yününün de ölümle
sonuçlanan hastalıklara neden olabildiklerine dikkati çektiler.
7.1--Göğüs hastalıkları
uzmanı Prof.Dr. Marjolein Drent, “Asbestin yerine kullanılabilecek maddeleri
çok çabuk kabullendik. Ancak bu yenilikler sandığımız kadar zararsız değil”
ifadesinde bulundu.
7.2--Prof. Drent, bir
maddenin kanserojen olmamasının zararsız olacağı anlamına gelmediğine vurgu
yaptı.
8--1991 yılında ABD The OSHA
İş Güvenliği ve Sağlığı Kurumu, cam elyafının rahatsız edici bir toz olduğuna,
kansere neden olan bir madde olmadığına karar verdi.
8.1--Yaygın olarak, cam
yününün kanserojen olmadığı yönünde bir kanı bulunsa da, ABD’nin bazı
eyaletlerinde içerdiği bağlayıcılar nedeniyle kanserojen olarak
sınıflandırılıyor.
8.2--Cam yünü üzerindeki
olumsuz yaklaşımların temelinde; kanserojen olduğu bilinen asbeste olan
fiziksel benzerliği ve çalışma sırasında gözlerin, cildin ve solununum
yollarının tahrişi gibi problemlere neden olması yatmakta.
9--Cam yünü tek ve silindirik
liflerden oluşur ve boylu boyunca bölünmez. Kırılmalar liflerin yalnızca enine
olur. Kırıldıklarında, onlardan enine küçük parçacıklar oluşur ve Asbest
lifleri ise hiçbir zaman tek bir lif olarak değil, aman lif demetlerinden
oluşur ve bu lif demetleri an boya parçalanarak binlerce küçük uzun liflere parçalanır.
9.1--Asbest lifleri solunması
halinde, akciğerlerde küçük kesecikler içinde haps olur. Lifler uzun, keskin ve
akciğer dokusunu tahriş olup, alveollere yakalandıklarından akciğerlerde dolar.
Bu durumda akciğerler sertleşir, elastikiyetlerini eder. Devam eden tahrişler
sonucu, zamanla, akciğerde kanser oluşur.
9.2--Cam yününün lifleri
kırılarak küçük parçalara bölündüklerinden, alveoller kapandıklarından,parçalar
keseciklere hapsolmaz.Zamanla akciğerlerden dışarı atılmalarını sağlar.
9.2.1--Ancak, silikozis yapma
yönünde risk var mıdır-diye sorulabilir. Yanıt; silikozis alfa kuvars
kristallerinin ciğer dokusunda yaptığı harabiyet olup, cam yününün böyle bir
fiziksel özelliği olmayıp, bu yönden bir özellik taşımamaktadır.
9.3--Cam elyafı gözlerin,
cildin ve solunum yollarının içine, cam yünü liflerinin deriyi mekanik olarak
kazıması nedeniyle de dermatit olarak bilinen rahatsızlıklara neden olabilir.
9.4-- Havada cam yünü lifleri
bulunması durumunda astım hastaları,bebek, çocuk ve yaşlılar için risk taşır.
Kaynak:HBT-Herkese Bilim
ve Teknoloji Dergisi- Dr. Eşref Atabey-Jeoloji Yüksek Mühendisi / Tıbbi
Jeoloji Uzmanı