MAKALELER / Asbest-Taşyünü-Cam Yünü-Sağlık






Asbest-Taşyünü-Cam Yünü-Sağlık:

 

1—Asbest-Kaya Yünü:

 

1—Asbest, bir grup silikat mineralinin ortak ticari adı. Halk arasında asbestin (amyant) diğer adlarından biri de "kaya yünü’. Bazen de "taş yünü” diye anılıyor.

 

2--Asbest lifi olup, asitlere, basınca, ısı ve ateşe dayanıklıdır.

 

3—Asbestin ,Krizotil, tremolit, aktinolit, amosit, krokoidolit gibi farklı türleri bulunur. Endüstride yaklaşık 3000 malzemede kullanılmıştır. Lifleri kanserojendir.

 

2—Cam Yünü:

 

1-- Cam yününün hammaddesi silis kumu olup, aynı zamanda camın da hammaddesidir. Bundan dolayı cam yünü adı verilmiştir.

 

2--İnorganik bir hammadde olan silis kumunun, yüksek basınç altında 1200 °C-1250 °C’de ergitilerek, elyaf haline getirilmesi sonucu elde edilir. Cam elyafı ya da cam yünü lifi de denilir.

 

3--Her türlü yapıda, dış ve iç duvarlarda, çatı katı döşemelerinde, çift cidarlı sandviç duvarlarda ısı ve ses yalıtımı için kullanılır.

 

4--Şilte, levha, boru ve dökme şeklinde üretilir.Isı yalıtımı, ses yalıtımı ve akustik düzenleme malzemesi olarak kullanılır.

 

5--Zamanla bozulmaz, çürümez, küf tutmaz, korozyon ve paslanma yapmaz. Böcek ve mikroorganizmalar tarafından tahrip edilemez.

 

3--Taş yünü:

 

1--Ticari bir ad olan taş yünü, volkanik bir kayaç olan diyabazdan elde edilir.

 

2--Gözenekliliği yaklaşık %96’dır. Hammaddenin büyük ocaklarda 1600 °C’da akışkan lav haline gelinceye kadar eritilmesi ve elyaf haline getirilmesiyle elde edilir.

 

4--Taş yünü, uygulandığı yapılarda ısı ve ses yalıtımı sağlar. Ayrıca yangına karşı çok dayanıklı ve su iticiliğiyle iyi bir yalıtım malzemesidir.


4--Cam Yünü Ve Taş Yünü Kanser Yapar Mı?

 

1--Cam yününde asbest kullanıldığı şüphesi her zaman süregelmiştir.

 

2--Cam yünü yapay olup, imalinde asbest kullanılmaz.

 

3--Taş yünü bazen asbest ile karıştırılır.

 

4--Asbest tozu ve liflerinin uzun süre solumasından akciğer zarında asbestozis ve karın zarı kanseri yaptığını biliyoruz.

 

5--Kanserojen özelliği dolayısıyla ABD ve Avrupa ülkelerinde 1990’lı yıllardan sonra, Türkiye’de ise 2010 ve 2013 yılından sonra üretilmesi, ticareti, ithalatı, ihracatı, kullanımı yasaklanmıştır.

 

6--Cam yünü ve taş yünü liflerinin ise kanser yaptığı konusu tartışmalıdır.

 

7--Hollanda’da sağlık uzmanları, binaların ısı yalıtımında kullanılan cam yünü ve taş yünü konusunda ciddi uyanlarda bulunuyor. Binalarda cam yünü ve taş yününün de ölümle sonuçlanan hastalıklara neden olabildiklerine dikkati çektiler.

 

7.1--Göğüs hastalıkları uzmanı Prof.Dr. Marjolein Drent, “Asbestin yerine kullanılabilecek maddeleri çok çabuk kabullendik. Ancak bu yenilikler sandığımız kadar zararsız değil” ifadesinde bulundu.

 

7.2--Prof. Drent, bir maddenin kanserojen olmamasının zararsız olacağı anlamına gelmediğine vurgu yaptı.

 

8--1991 yılında ABD The OSHA İş Güvenliği ve Sağlığı Kurumu, cam elyafının rahatsız edici bir toz olduğuna, kansere neden olan bir madde olmadığına karar verdi.

 

8.1--Yaygın olarak, cam yününün kanserojen olmadığı yönünde bir kanı bulunsa da, ABD’nin bazı eyaletlerinde içerdiği bağlayıcılar nedeniyle kanserojen olarak sınıflandırılıyor.

 

8.2--Cam yünü üzerindeki olumsuz yaklaşımların temelinde; kanserojen olduğu bilinen asbeste olan fiziksel benzerliği ve çalışma sırasında gözlerin, cildin ve solununum yollarının tahrişi gibi problemlere neden olması yatmakta.

 

9--Cam yünü tek ve silindirik liflerden oluşur ve boylu boyunca bölünmez. Kırılmalar liflerin yalnızca enine olur. Kırıldıklarında, onlardan enine küçük parçacıklar oluşur ve Asbest lifleri ise hiçbir zaman tek bir lif olarak değil, aman lif demetlerinden oluşur ve bu lif demetleri an boya parçalanarak binlerce küçük uzun liflere parçalanır.

 

9.1--Asbest lifleri solunması halinde, akciğerlerde küçük kesecikler içinde haps olur. Lifler uzun, keskin ve akciğer dokusunu tahriş olup, alveollere yakalandıklarından akciğerlerde dolar. Bu durumda akciğerler sertleşir, elastikiyetlerini eder. Devam eden tahrişler sonucu, zamanla, akciğerde kanser oluşur.

 

9.2--Cam yününün lifleri kırılarak küçük parçalara bölündüklerinden, alveoller kapandıklarından,parçalar keseciklere hapsolmaz.Zamanla akciğerlerden dışarı atılmalarını sağlar.


9.2.1--Ancak, silikozis yapma yönünde risk var mıdır-diye sorulabilir. Yanıt; silikozis alfa kuvars kristallerinin ciğer dokusunda yaptığı harabiyet olup, cam yününün böyle bir fiziksel özelliği olmayıp, bu yönden bir özellik taşımamaktadır.

 

9.3--Cam elyafı gözlerin, cildin ve solunum yollarının içine, cam yünü liflerinin deriyi mekanik olarak kazıması nedeniyle de dermatit olarak bilinen rahatsızlıklara neden olabilir.

 

9.4-- Havada cam yünü lifleri bulunması durumunda astım hastaları,bebek, çocuk ve yaşlılar için risk taşır.

 

Kaynak:HBT-Herkese Bilim ve  Teknoloji Dergisi- Dr. Eşref Atabey-Jeoloji Yüksek Mühendisi / Tıbbi Jeoloji Uzmanı

 




Makalenin İzlenme Sayısı : 3610

Eklenme Tarihi : 14.03.2020

Önceki sayfaya geri dön.