1--Yeşil Binalar-Özellikleri-Leed:
1--Yeşil bina kavramı, USGBC, Amerika Yeşil Binalar Konseyi tarafından tanımlanan şekliyle, binanın yerlesimini, su yönetimini, hava kalitesini, malzeme kullanımını ve enerji unsurlarını içerir. Sağlıklı, rahat, sağlam, enerji verimli ve çevre bilinçli ve çevre dostu binalar demektir.
2--Bugün uluslararası platformda en çok itibar edilen değerlendirme sistemlerinden biri LEED'dir.
3--Yeşil binalarda, yerel olarak mevcut maddelerin tekrar kullanılması ve kaynakların korunarak sürdürülebilirliğininin sağlanması için gün ışığından faydalanma, ısıl verimlilik, güneş enerjisi uygulamaları, su tasarrufu sağlayan tesisat kullanımı, yağmur suyunu tutan ve bakım ihtiyaçlarını azaltan peyzaj gibi yöntemler kullanılabilmektedir.
3.1--Böylece atıkların değerlendirilmesi (çatıya yağan yağmur suyunun tekrar kullanımı gibi), bina içi hava kalitesinin sağlanması, güneş kolektörlerinin sıcak su ihtiyacını karşılaması, kışın güneş enerjisinden bina ısıtılmasında yararlanılması mümkün olabilmektedir.
4--Bir binanın yeşil olabilmesi için LEED beş adet koşulun yönetimi büyük önem taşımaktadır. Bunlar sırasıyla
1—Enerji, 2—İç hava kalitesi, 3—Malzemeler, 4--Kurulu alan, 5--Su
4.1--LEED sertifikası ile onaylanmış evlerin genel özellikleri aşağıdaki şekilde belirtilebilir.
1—Sağlıklı , 2—Konforlu , 3--Uzun süre dayanıklı ,4--Enerji verimli, 5--Çevreye karşı duyarlı
5--Yeşil Binalarda Enerji:
5.1--Bina içerisinde enerjinin efektif kullanımı için bina içerisinde yalıtım malzemelerinin yeşil binanın kullanım amacına uygun olarak seçilmesi önemlidir.
5.2--Yeşil binalardan istenilen en büyük özellik kış aylarında evde depolanmış ısının dışarıya kaçmaması yönündedir. Bu amaçla yeşil binanın yalıtımı uygun yapılmalıdır. Aynı zamanda ileriye dönük olarak yalıtım malzemelerinde geri dönüşümünün olması da beklenmektedir.
5.3--Yeşil bina içerisinde aydınlatmak amacı ile enerji tasarruflu lambaların kullanılması yürürlükteki mevzuatta tavsiye edilmektedir.
5.3.1--Bunun yanında elektrik kullanımın en aza indirilmesi veya açık unutulmalara karşı özellikle az kullanılan (hol, antre, apartman boşluğu, vs.) gibi yerlerde hareket algılayan sistemlerin bulunması yine tavsiye edilmektedir.
5.4--Yeşil bina içerisinde kullamlacak bireysel cihazların (televizyon, buzdolabı, çamaşır makinasi, vs.) A+ sertifikaya sahip olması büyük önem taşımaktadır.
5.5-- Aydınlatma ve cihazlar konusunda yapılan bu çalışmalar sonucunda karbon emisyon miktarlarındaki azalma gerçekleşecektir.
6.5.1--Diğer yandan bina üzerine uygun yerlere yerleştirilmiş olan camlar ile aydınlatmada gün ışığından maksimum derecede faydalanmak bu sayede daha az elektrik enerjisi harcamak binanın elektriksel bazda karbon emisyonlarını düşürücü bir neden olacaktır.
7--Yeşil Binalarda Malzeme:
7.1--LEED yeşil binaların yapım aşamasından itibaren incelenmesi gerektiğini önemle vurgulamaktadır. Binada toksik olmayan malzemelerin kullanılması veya geri dönüşümü mümkün olan malzemelerin kullanılması istenilmektedir. Uygun malzeme seçimleri ile birlikte yaşanılacak alanların kalitesi yükselmektedir.
8--Yeşil Binalarda Kurulu Alan:
8.1--Yeşil binaları oluşturmadan önce binanm uzun sure kullanılmasını sağlayacak özelliklerde olmalıdır. Binanın dayanımı yeşil binalar için önemli bir özellik olmaktadır. Aynı zamanda yeşil binanın tümleşik sistemlere sahip olması istenilir, Örnek olarak yeşil binalarda ısıtma sistemi ile bütünleşik olarak çalışacak sistemler kurmak gerekmektedir.
8.2--Güneş enerjisi kolektörleri ve toprak kaynaklı ısı pompası gibi sistemleri bütünleşik sisteme eklemek enerjinin etkin kullanımına yardımcı olacaklardır.
8.3--Enerji verimli bir bina dizayn etmek kendi içerisinde yeterli olmayacaktır. Daha önceden de bahsedildiği gibi yeşil binalar karbon emisyonlarını minimuma indirmek için inşa edilmektedirler. Bütünleşik bir sistem dizaynı yapıp bina kendi içinde enerji verimliliği sağlasa bile konum açısından şehir merkezinden uzakta veya toplu ulaşım araçlarının kullanılmadığı bir bölgede olduğu takdirde; o bölgede yasayan insanların ihtiyaçlarını karşılamak amacı için kendi arabalarının kullanmaları karbon emisyonlarını bireysel bazda arttıracaktır.
9--Yeşil Binalarda Su Yönetimi:
1--Yeşil binalarda su yönetimi dikkat edilmesi gereken bir konudur. Suyun kullanımı son zamanlarda küresel ısınmanında etkisi ile daha büyük önem kazanmıştır.Su yönetimi artık günümüzde çoğu binada yapılmaya başlanmıştır.
1.1--Bu amaç ile evin içerisinde fotosel bataryalar kullanmak musluğun açık unutulması riskini indirgeyecektir.
1.2—Aynı zamanda tuvaletlerde iki kademeli sifon sisteminin olması yine su kullanımını önemli derecede azaltacaktır.
2--Su kullanımına örnek teşkil edebilecek bir başka uygulama ise yağmur suyu bir depoda biriktirilip daha sonra tuvalet ve dış mekan sulamalarında kullanılabilmektedir.
3--Bina çevresinde veya bina bünyesinde bir arıtma havuzu kurulma ihtimali var ise atık suların arıtılma işlemlerinden sonra yine aynı şekilde arıtılmış atık suların kullanılması mümkün olacaktır
4--Uygun yalıtım uygun pencere yerleşimi ve uygun havalandırma sistemi yardımı ile yaz aylarında ve kış aylarında konfor şartlarını sağlamak kolay olacaktır.
4.1-- Türkiye'de Mardin evleri bu konudaki en büyük örneklerden biridir. Hala incelenen bu evler yaz aylarında beklenildiğinin aksine çok serin; kış aylarında ise sıcak olmaktadırlar.
4.2—Binanın doğal havalandırma sistemlerinin uygun tasarlanmı ve menfezlerin hava hareketine uygun yerleştirilmiş olması önemlidir.
2--Yeşil Bina- Siemens Gebze Tesisleri
1--Yeni binalar ve geniş kapsamlı renovasyonlarda LEED yeşil bina sertifikasını hak kazanmak için en az 26 adet kredi kazanmak ve mutlaka yapılması gereken 7 adet ön koşulu yerine getirmek gerekmektedir.
1.1--Siemens Gebze tesislerinin tasarım ve inşaat süreçleri değerlendirildiğinde, LEED GOLD yeşil bina sertifikasını almak üzere gerekli tüm kriterleri yerine getirdiği görülecektir
2—Ulaşım:
2.1--Alternatif Ulaşım
1--Tüm personel için optimum servis sayısı konularak toplu taşıma desteklenmiş ve böylece bireysel otomobil kullanımından kaynaklanan çevre kirliliği (CO2 emisyonu) ve fosil bazlı yakıt kullanımı azaltılmıştır.
1.1--Buna ilave olarak yine otomobil kullanımını azaltmak ve yakın çevreden gelecek personel için bisiklet park alanları, duşlar ve soyunma odaları yapılmıştır.
2--Yakıt tüketimini ve CO2 salınımını azaltmak amacıyla, birden çok kişi tarafından kullanılan araçlar ile düşük emisyonlu ve yüksek yakıt verimli arabalar için otoparkta tercihli alanlar ayrılmıştır.
3--Yeşil Alan Kullanımı
1--Isı adası ektisinin azaltılması ve yeşil alanların yer altı su kaynaklarını ve kalitesini korumak için sahaya gelen yağmur suyunun sahada toprağa geçmesini ve toprak tarafından emilmesini sağlamak amacı ile otoparkta delikli taşlar ve yeşil alan kullanımı artırılmıştır.
1.1--Yine aynı amaçla, çatı yağmur suyu depolandıktan sonra bina içerisinde yeniden kullanılması ön görülmüştür. Su kalitesinin korunması ve artırılması amacıyla, sert peyzaj (özellikle asfalt yollar) alanlarına gelen yağmur suyu, yağmur kanalları yerine toprağa yönlendirilmiş ve burada filtre edilmesi sağlanmıştır.
2--Isı adası etkilerini düşürmek, dolayısıyla soğutma yüklerini azaltmak ve enerji tasarrufu sağlamak amacıyla çatı kaplaması güneş ışınlarını büyük ölçüde yansıtacak özelliklerde beyaz renkli olarak tercih edilmiştir.
3--Sert peyzaj alanlarının ( yollar, kaldırımlar gibi) yarısı ağaçlar ile gölgelendirilmiş ve otoparkta delikli taşlar kullanılmıştır. Yoğun yerel bitki kullanımı ile olumsuz ısı adası etkisi azaltılmaya çalışılmıştır.
4—Aydınlatma:
1--Bina aydınlatma otomasyonundan faydalanılmıştır. Mesai saatlerinin dışında gereksiz aydınlatmanın önüne geçmek için aydınlatma otomasyonu ile sistem kontrol edilecektir.
2--Dış aydınlatmada ise cephe aydınlatması yapılmamış, çevre ve peyzaj aydınlatması ise Ashrae standartlarına göre belli sınırlar dâhilinde tasarlanmıştır.
5—Çevre:
1--Peyzaj alanlarında şebeke suyu yerine, çatı yağmur suyu ve arıtma sisteminden elde edilen su kullanılacaktır. Bu stratejilerin uygulanması ile peyzaj sulamasında %50 su tasarrufu sağlanmıştır.
2--Yağmur suyu,yağmur suyu deposuna gönderilmektedir. Bu su direkt olarak bahçe sulama, ya da yangın tertibatında kullanılacağı gibi yumuşatılarak tüm kampüs kullanım suyu olarak da değerlendirilmektedir.
6—Enerji-Su Tasarrufu:
1--Düşük debili klozetler, yüksek verimli ve sensörlü bataryalar ile susuz pisuarlar seçilerek bina kullanım suyunda %50 tasarruf sağlanmıştır.
2--Ofislerde gün ışığı ve harekete duyarlı ayaklı armatürler, üretim alanlarında ise balastlı(ışık şiddeti ayarlanabilecek şekilde) armatürler kullanılmıştır.
2.1--Bu sistem sayesinde aydınlatmada yaklaşık %50 tasarruf hedeflenmektedir. Bunların dışında koridorlarda ve ıslak hacimlerde hareket sensörlü aydınlatma elemanları kullanılmaktadır
3--Ofislerde gün ışığını en yüksek seviyede içeriye alacak şekilde giydirme cam cephe, çatıdan zemine kadar bir galeri şeklinde devam eden aynı zamanda iç bahçe görevi gören aydınlık holleri, üretim alanlarında çatıda ışıklıklar yapılmıştır.
4--Ofis cephelerinde güneş kırıcılar kullanılmıştır. Güneş kırıcıların yönü, açısı ve boyutları yapılan bilgisayar destekli mühendislik çalışmaları sonucunda optimum bir şekilde tasarlanmıştır.
5--Ofis binası, zararlı UV güneş ışınlarını ve enerjisini minimum seviyede, faydalı gün ışığını maksimum seviyede içeri alan özel camlar ile kaplanmıştır.
6--Çatı kaplama malzemesi TPO, güneş enerjisini %85 oranında yansıtarak ısının içeriye girmesini engellemektedir. Alanın büyüklüğü göz önüne alındığında önemli ölçülerde enerji tasarrufu sağlandığı görülmektedir.
7--Dış hava sıcaklığı 14-20 derece arasında olduğunda bina otomasyonu yardımı ile minimum enerji tüketimi ile ofislerin soğutma ihtiyacını karşılayan değişken hava debili klima sistemleri kullanılmıştır.
8--Binaların soğutma işlemi sırasında Chiller gruplarından ortaya çıkan atık ısı ile sıcak su elde edilmektedir. Bu şekilde ısıtıcı kazanlar daha az kullanılarak doğal gaz tasarrufu sağlanacaktır.
9--Üretimde kullanılan basınçlı hava kompresörünün atık ısısı ile sıcak su elde edilmektedir. Bu sistemde de yine aynı şekilde doğal gaz tasarrufu sağlanacaktır.
10--Kışın ofislerde biriken ve dışarı atılan kirli sıcak havanın ısısıyla, dışarıdan alınan soğuk hava şartlandırılarak (ısıtılarak), yazın ise ofislerde biriken ve dışarı atılacak olan serinleştirilmiş kirli hava ile dışarıdan alınacak sıcak hava şartlandırılarak (soğutularak) enerji tasarrufu sağlanmaktadır.
11--Çatılarda, güneş enerjisinden faydalanılarak sıcak su elde edilmektedir.
12--Yazın üretim alanlarını serinletmek ve taze hava ihtiyacını sağlamak için bilgisayar yardımı ile bina içi ısı simülasyonu yapılarak efektif bir doğal havalandırma uygulanmıştır.
13—Isıtma sisteminde daha çok yakıt tasarrufu sağlayan ayrıca emisyon değerleri düşük kazan seçilmiştir.Yakıt tüketimi ve çevre kirliliği en aza indirilmiştir.
7—Yerel Malzeme Kullanımı:
1--Fiyat ve termin avantajına ilave olarak yerel ekonomiye sağladığı hareketlilik de bunların yanında avantaj olarak nitelendirilebilir. Toplam inşaat malzemelerinin %40’ı yerel malzeme olarak tercih edilmiştir.
8—İç Hava Kalitesi:
1--Çalışanların sağlıklı ve verimli ortamlarda çalışabilmesi için iç mekanlarda taze hava kalitesi ve miktarı ASHRAE 62.1-2004 standardı temel alınarak tasarlanmıştır.
2--Taze havanın sürekliliğini sağlamak ve dolayısıyla çalışanların rahatını ve iyi hissetmelerini sağlamak için devamlı olarak havalandırma sistemlerinin performansını izlemek için ana branşmanlar üzerine debimetreler ve yoğun olarak kullanılan iç mekânlarda CO2 sensörlü ekranlar kullanılmıştır.
2.1--Sesli ve görüntülü uyarı verebilen bu cihazlar aynı zamanda bina yönetim sistemine bağlanmıştır. Taze hava miktarının set edilen değerden %10 kadar değişmesi durumunda ortamda bulunan çalışanlar ve bina yönetim sisteminden alınan sinyal ile teknik ekip tarafından müdahale edilebilecektir.
3--Çalışanların sağlıklı ortamlarda çalışması, verimlerinin artması ve kendilerini daha iyi hissetmeleri için iç mekanlara sağlanan taze hava miktarı ASHRAE 62.1-2004 standardına göre %30 daha fazla verilmektedir. Bu durumda, enerji tüketimini artırmamak için taze hava klima santralleri ısı geri kazanımlı seçilmiştir.
4--İnsan ve çevre sağlığı hassasiyetleri göz önünde bulundurularak, binalarda mümkün oldukça atık ve zehirli maddeler (VOC) içermeyen malzemeler tercih edilmiştir. İç mekânlarda kullanılan tüm yapıştı¬rıcılar ve silikonlar, boyalar ve kaplamalar, halı ve yapıştırıcısı içerdikleri VOC (Volatile Organic Component - Uçucu Organik Bileşenler) miktarı, ilgili standartların izin verdiği sınırlar içerisinde kalacak şekilde tercih edilmişlerdir.
5--Çalışanların sağlığını korumak ve konforunu sağlamak üzere iç mekânlarda ve bina dış kabuğunun iç kısımlarında ısıl konfor ASHRAE 55-2004 standardı temel alınarak tasarlanmıştır. Binaya taşınma gerçekleştikten 6 ay sonra çalışanlar arasında memnuniyet anketi düzenlenecektir. Hedef %80 çalışanın ortam şartlarından memnun olmasıdır.
Kaynak:
1--Siemens Gebze Tesisleri Yeşil Bina-Elk.Yük.Müh. Cemil YAMAN
2--Mühendis ve Makine-Cilt: 50-Sayı: 594--Yeşil Binalar ve Leed