MAKALELER / Geleneksel Konut Tasarımı-Kırklareli Evleri








Geleneksel Konut Tasarımı-Kırklareli Evleri

 

1-- Kırklareli Evleri , Kırklar tepesi olarak bilinen tepeler üzerine konumlandırılmıştır.

 

2--Binalar birbirinin manzarasını ve gün ışığını kesmeyecek şekilde yerleştirilmiştir.

 

3--Konutların hemen hepsi bahçelidir.

 

4--Bodrum üzerine bir katlı veya bodrum üzerine iki katlıdır.

 

5--Parsel içinde kuyu, sebze bahçesi ve müştemilatlar bulunur.

 

6—Evlerde Plan tipleri yoğunlukla iç sofalı olup orta sofalı plan tipleri de görülür.

 

7--Konutların girişleri bahçe ile bağlantılı olmayıp doğrudan sokak ile ilişkilidir.

 

8--Giriş basamaklarla yükseltilmiş ve bir metre kadar içeri çekilerek orta akstan verilmiş ve cephelere göre simetrik tasarlanmıştır.

 

9--Sofa aydınlatması giriş kapısının iki yanında bulunan dar uzun pencerelerle sağlanır.

 

10--Giriş kapısının tam karşısında bahçeye açılan kapı bulunmaktadır.

 

11--Girişin iki yanında simetrik olarak bulunan iki oda günlük yaşam için kullanılmaktadır

 

12--Odaların hepsi sofaya açılmaktadır.

 

13--İki katlı konutlarda merdiven ya girişin karşısında, sofanın bir ucunda ya da odalar arasında yer almaktadır

 

14—Mutfakta ocaklı-nişli-dolaplı özgün mutfaklara rastlanırken, bir kısmında ise mutfaklar yapı dışında müştemilat olarak eklenmiştir

 

15—Bina karkasında  Ahşap iskeletin dolgu malzemesi bazı yapılarda kerpiç, bazı yapılarda tuğla iken bazı yapılarda da duvarlar arasında farklılık göstererek hem kerpiç hem tuğla

olmuştur.

 

15.1--Kırklareli geleneksel konutları Balkanlarda görülen hımış yapı tekniğinin bir parçasıdır

 

16—Kırklarevleri konum olarak  Kırklareli il merkezindeki geleneksel yerleşimler Kırklar Tepesi ve Yayla Tepesi olarak bilinen iki tepenin çevresinde güney yöne doğru konumlanmışlardır

 

16.1--Bazı yapıların geniş cepheleri güneye dönük değildir Güneye bakan eğimli araziler kış aylarında güneş ışınlarını dik olarak alırlar ve buralarda güneş ışınım miktarı daha fazla olmaktadır.

 

16.2--Bu nedenle, kuzey yarım küresi için güney yönü en iyi eğim yönü olarak kabul edilmektedir.

17--Yapıların eğimli arazi üzerinde konumlandırılmış olması birbirinin manzarasını engellememesini sağladığı gibi güneşten yararlanılmasını da sağlamıştır.

 

18--Kırklareli geleneksel konutları çoğunlukla dikdörtgen planlıdır, yapıların cephelerinde fazla girinti çıkıntı yoktur, yapılar kompakt forma sahiptirler.

 

19--Yapıların çatıları dört yana eğimli kırma çatıdır. Yapıların çoğunda dış duvarlar çatı seviyesine kadar yükseltilerek çatılar gizlenmiştir.

 

20--Yapıların güney cephelerinde bulunan çok sayıda pencere sayesinde güneş ışınlarından ısınmada yararlanılmaktadır

 

21--Kullanıcı sayısı fazla olan ve gün içinde çok kullanılan alanlar güney ve güneye yakın yönlere yerleştirilmelidir. Bu şekilde güneş ışınımlarından yararlanılarak ısınma enerji gereksinimi azaltılabilir. Bu alanların daha çok ısıtılmaya gereksinimleri vardır.

 

22--Kiler, banyo, wc gibi daha az ısınma ihtiyacı olan mekânlar ise ısı kayıplarının olduğu yerlere yerleştirilerek ısı geçişini engelleyen tampon alan olarak kullanılabilir.

 

23--Kuzeyli yönlere ise merdiven, mutfak, banyo, wc, ocak gibi servis hacimleri getirilerek ısı kayıplarını önleyecek bir tampon alan oluşturulmuştur

 

24--Bazı örneklerde de kuzey yönündeki dış duvarlar diğer yönlerdeki duvarlara göre daha kalın inşa edilmiş ve ısı kayıpları azaltılmıştır

 

25--Kırklareli ili Trakya Bölgesi’ndeki diğer illere oranla daha soğuk bir iklime sahiptir. Soğutma yükünün ağır olduğu bu tip bölgelerde ısı depolama kapasitesi yüksek, iyi yalıtılmış, koyu renkli, güneş ışınımı yutuculuğu yüksek, yoğun masif duvarlar enerji korunumu açısından uygun olmaktadır

 

26--Doğu ve batı cephesindeki pencerelerin sayıları ve ölçüleri azaltılarak ısı kayıp ve kazançları azaltılabilir. Kış aylarında güney cephesine yerleştirilen pencerelerden güneş ışınları içeri girerek ısı kazancı sağlamaktadır

 

27--Kuzey veya hâkim rüzgâr yönündeki cephelerde güneyli cephelere oranla daha az pencere yapılmıştır

 

28--Ayrıca mekânlarda farklı cephelerde bırakılmış pencereler doğal havalandırma açısından çok uygundur

 

29--Birçok konuta birbiri ardına dizilmiş iki kapı çifti ile girilmektedir. Arka tarafta bulunan kapı iç hacimlerin doğrudan dış mekânla bağlantısını keserek iki kapı arasındaki mekânın ısıl tampon görevi yapmasını sağlamıştır

 

30--Ara kat döşemeleri; 40-60 cm ara ile konulan 12x12 cm boyutlarındaki ahşap kirişlemelerin alttan ve üst-ten 2,5-3 cm kalınlığında, 20-25 cm genişliğinde ve farklı uzunluklardaki döşeme tahtalarıyla kaplanmasıyla oluşturulmuştur

 

31--Zemin kat döşemeleri gerek su basman seviyeleri yükseltilerek gerekse tabanın bir miktar kazılmasıyla zemin kat döşemesi ile taban arasında 50-100 cm arası bir boşluk bırakılmıştır. Bu şekilde zemin neminden korunulmuştur.

 

32—Özet Bilgi:

 

1--Kırklareli geleneksel konutlarının büyük bir kısmı bodrum ve zemin katları veya tek katlı taş üst katla­rı ahşap iskelet olarak yapılmıştır

 

2--Yapıların eğimli arazi üzerin­de konumlandırılmış olması birbirinin manzarasını engellememesini sağladığı gibi güneşten yararlanıl­masını da sağlamıştır.

 

3--Kiler, banyo, wc gibi daha az ısınma ihtiyacı olan mekânlar ise ısı kayıplarının olduğu yerlere yerleştirilerek ısı geçişini engelleyen tampon alan

ola­rak kullanılabilir.

 

4--Yaşam alanları güneş­ten yararlanacak şekilde güneyli yönlere yerleştiril­miştir. Kuzeyli yönlere ise merdiven, mutfak, banyo, wc, ocak gibi servis hacimleri getirilerek ısı kayıpla­rını önleyecek bir tampon alan oluşturulmuştur

 

4.1--Kuzey yönündeki dış duvarlar diğer yönlerdeki duvarlara göre daha kalın inşa edilmiş ve ısı kayıpları azaltılmıştır

 

5--Isı kayıplarım azaltmak için duvar / pence­re oranının %15’i geçmemesi gerekmektedir

 

6--Binaların ön cepheleri yarım tuğla kalınlığında bırakılırken, özellikle kuzey doğrultu­sunda, olabildiğince sağır tutulan yan ve arka cephe­leri, tuğlalar yardımıyla 1-1,5 tuğla kalınlığına

geti­rilmektedir

 

7--Yapıların hepsi dört yana eğimli çatılara sahiptir ve kaplama malzemesi olarak genellikle ala­turka kiremit kullanılmıştır. Çatı örtüsünün altında ahşap kaplama bulunmaktadır.

 

8--Konutların pencereleri ahşap doğramalı, tek camlı ve ortalama 90/180 cm ölçülerindedir

 

9--Kuzey veya hâkim rüzgâr yönündeki cephelerde güneyli cep­helere oranla daha az pencere yapılmıştır

 

10--Soğuk bir iklimde yer alan araştırma ala­nındaki yapıların kapıları da ısı kayıplarını azaltmak için genellikle dış cephe duvarları ile aynı aksta yapılmayarak bir miktar içeriye çekilmiş bu şekilde mahremiyet sağlandığı gibi ısı kayıpları da

azaltıl­mıştır.

 

10.1--Ayrıca birçok konuta birbiri ardına dizilmiş iki kapı çifti ile girilmektedir. Arka tarafta bulunan kapı iç hacimlerin doğrudan dış mekânla bağlantısı­nı keserek iki kapı arasındaki mekânın ısıl tampon görevi yapmasını sağlamıştır

 

11--Zemin kat döşemeleri gerek su basman seviyeleri yükseltilerek gerekse tabanın bir miktar kazılmasıyla zemin kat döşemesi ile taban arasında 50-100 cm arası bir boşluk bırakılmıştır. Bu şekilde hem zemin neminden korunulmuş hemde ısı yalıtımı sağlanmıştır.

 

12--Ara kat döşemeleri; 40-60 cm ara ile konulan 12x12 cm boyutlarındaki ahşap kirişlemelerin alttan ve üst­ten 2,5-3 cm kalınlığında, 20-25 cm genişliğinde ve farklı uzunluklardaki döşeme tahtalarıyla kaplanma­sıyla oluşturulmuştur

 

 

13--Tavan döşemeleri de ahşap kirişlemelere çivilerle çakılan ahşap tahtalarla oluşturulmuş bazı yapılarda ısı yalıtım özelliğinin arttırmak amacıyla tavan tah­alarının üzeri toprak malzemeyle kaplanmıştır.

 

14—Geleneksel konut tipi doğal yapımızla oldukça uyumlu bir yapı türüdür.Tasarımda ahşap ve taş kullanılması hem doğlallığını hemde yerel malzeme olmasını sağlamakta.

 

14.1--Çatılarda kullanılan alaturka kiremitlerde serçeler yuva yapma imkanı bulabilmekte.Arkada meyve ağaçlı bahçe olması ve ev sahiplerinin yemek artıklarıyla kedi-köpek beslemesi,çocukların topakla oynaması sağlıklı çocuk büyütülmesinde faydalı olacaktır.

 

14.2—Geleneksel tipte ev yaparken pencereler ahşap ısı camlı,lambalar gün ışığı-sarı renkli kompakt floresan seçilmesi,dış duvarları ahşap karkas arası 19 cm yatık dolu tuğla(deprem için dolu tuğla) yapmak ve üzerine içten ve dıştan 1.5 cm perlitli sıva atılıp-kırsalda kireç ile yada su bazlı boya ile açık-krem/beyaz boyamak,

 

14.3--kapıyı çift kapı yapmak,zemin kat döşemesinin üzerine perlitli şap atıp tahta kaplamak,wc yi alaturka yapmak,banyoya buhar jeneratörü koymak,

 

14.4--ısıtma ve sıcak suyu güneş kollektörlü sistemle sağlamak-evin enerji ihtiyacı için 3 kw fotovoltaik panel koymak,

 

14.5--serinlemek için tavan tipi pervaneler koymak, bahçeye ipli salıncak ve küçük süs havuzu yapmak,bahçede sebze yetiştirmek-meyve ağacından meyve almak,evin gıda atıkları ile tavuk ve süs köpeği-kedi beslemek uygun olabilir.

 

32—Ek Bilgi:


32.1—Geleneksel konut tipi olarak 30 cm kalınlığında bims veya yerel volkanik taş esaslı tuğlalar kullanılabilir.


32.2—Bina içten ve dıştan strafor yerine 1.5 cm perlitli sıva ile sıvanabilir.İç duvara alçı sıva dış duvara dekoratif sıva atılabilir.


32.3—Bina içten ve dıştan yağlı olmayan açık renk su bazlı boya ile boyanabilir.


32.4—Bina pencereleri 16 mm ısı cam ile her odaya 1 adet yarım açılır cam olarak tasarlanabilir.Bina penceresine dıştan ahşap vs ışıklık veya kepenk konulabilir.


32.5—Binanın kuzey cephesi 35-40 cm,güney cephesi 30 cm bims esaslı tuğla duvar ile örülebilir.


32.6—Bina 4 yana kırma çatı olarak alaturka/Osmanlı kiremit (serçeler yuva yapsın)ile kaplanıp,mertek altına şilte içi taş yünü yada çatı mertek altı zemine  6-8 cm sikalı perlitli şap atılabilir.


32.7—Çatı kapağı sarı şeffaf ondulin ve çatı ile arasında 3-4 cm boşluklu-çelik konstrüksiyon menteşeli olarak yapılabilir.


32.7.1—Odalara uygun yerlere baca yapılmalı ve baca kapakları doğal havalandırmaya destek olarak delikli-sac olarabilir.Ayrıca mutfakta kuzine soba olabilir.


32.8—Güneye mahal alanın %20 i kadar,kuzeye mahal alanın %15 i kadar pencere alanı tasarlanabilir.


32.9—Kat yüksekliği 2.9 m yerine 3.2 m olarak alınırsa daha ferah evler sağlanabilir.


32.10—Kapı-pencere ve döşemeler ahşap seçilirse daha sağlıklı bir yapı sağlanabilir.


32.11—Çatıda sağlanacak 15 m2 terasa fıskiye-ekmek tandırı-aydınlatma-zaman saatine bağlı damlama sulama sistemli çiçek ve bodur meyve ağacı konulabilir. Çatıda kiremit üstüne güneye cephede sıcak su ihtiyacı için güneş kolektörü paneli yatırılabilir.


32.12—Rahat bir yemek düzeni ve salıncaklı dinlenmeler için Mutfak ve balkon/terasları 15 -30 m2 daha az seçilmemesi uygun olacaktır.


32.13—Villa tipi evlerde günlük enerji ihtiyacı için çatı tipi fotovoltaik panel kurulabilir.


32.14—Su ihtiyacı için çatıda merdiven sahanlığı üstüne 1,5-2 ton su deposu bağlanabilir.


32.15—Binanın doğal havlandırması için merdiven kovasında en üstte 60x40 cm yarım açılı pencere ve kuzey ve güney yönler arasında hava akımı için yarım açılır pencere veya 40x40 cm menfez konulabilir.


32.15.1—Odalara klima yerine lambalı-dimerli(kısılabilir-devri ayarlanabilir) tavan tipi fan konulabilir.Lambalar kompakt floresan/tasarruflu ampul olarak ya sarı yada gün ışığı renkli olarak seçilmelidir.(beyaz ışık sağlığa zararlı)


32.16—Evlerin arka kısmına Zaman saati ile sabah 5-5.30 arasına ayarlı damlama sulamalı sebze ve süs bitkisi-meyve ağacı(5-60 cm çaplı ceviz-ihlamur-erik,kaysı vs) bahçesi yapılabilir.3 m çapında süs ve yüzme havuzu niyetine havuz yapılabilir.Bahçeye salıncak  kurulabilir.Arı kovanı-kümes yapılabilir.


32.17—Evlerin bahçesinde küçük kilitli garajlı atv-elektrikli vesta ile köye alışverişe gidilebilir.


32.18—Teras veya zemin kat balkonu için ahşap pergole ve direkler arasına sarı küpeşte yapılabilir.


32.19—Evin temel zemini kuru tutmak için evin çevresine zemin suyunu emen erik-kaysı vs ağaçları dikilebilir.

  

Kaynak:Kırklareli Geleneksel Konut Örneklerinin Enerji Etkinliğinin Değerlendirilmesi-

Yrd. Doç. Dr. İzzet YÜKSEK Prof. Dr. Tülay ESİN






Makalenin İzlenme Sayısı : 951

Eklenme Tarihi : 03.02.2020

Önceki sayfaya geri dön.