İnşaat Uygulamaları-Zemin İşleri-2:

1—Hafriyat:

1--Bodrumlu veya bodrumsuz yapılarda hafriyat derinliği kontrol mühendisliğince tespit edildikten sonra, arsanın dört köşesinden Harite Mühendisi tarafından kotlar alınmalı ve işaretlenerek hafriyata öyle başlanmalıdır.

2--Uygulamalarda, tahmini olarak hafriyat yapıldığında gereğinden fazla toprak alınabilmekte buna bağlı hem fazla hafriyat parası ödenmekte hemde gereğinden fazla dolgu yapılmasına nedende olunmaktadır.

3--Öte yandan gereksiz dolgunun üzerine oturtulan temelde ciddi oturmalar ve sapmalar da meydana gelebilmektedir

2--Temel Altı Tesviye Betonu-Grobeton:

1--Temel demirlerini korozyona karşı korumak için ; demirler toprak veya mıcır üstüne konmadan 5 cm lik takozların üstüne konulmalı veya en ideali bunlar için tesviye betonu dökülmelidir.

2--Yeraltı su seviyesi yüksek yerlerde veya genel olarak temelin su ve rutubete maruz kalmasına karşı mutlaka temel bohçalaması yapılmalıdır.Vede aynı zamanda donatıyı katodik olarak koruyan temel topraklaması da ciddi olarak yapılmalıdır.

3—Bohçalama için

1--Mastik asfalt veya asfalt betonu dökülebilir

2--Sıvı izole malzemesi tesviye betonuna sürülebilir

3--Yalıtımlı çimento harcı ile şap yapılabilir

4--Levha halindeki malzemeler-membranlar ,temel altına yani mıcır blokajı üstü yapılan grobeton üstüne kaplanarak temel betonu toprağa karşı korunur.

5--Uygulamada genel olarak blokaj üstüne grobeton yapıldıktan sonra membran kaplanmakta ve onunda üstüne sikalı ince bir şap atıp onunda üstüne temel demirleri döşenerek temel betonu atılmakta.

4--Kolonların ve Temelin Zemine Tatbiki Uygulanması (Aplikasyon)

1--Bir yapının temel ve kolonlarının zemine nakledilmesine aplikasyon denir. Bunun doğru yapılabilmesi için aşağıdaki kurallara riayet edilmesi gerekir.

2--Öncelikle arsanın köşe kazıkları ilgili Harita Müh. Tarafından çakıldıktan sonra ve bunlar betonlanır.

3--Mevcut onaylı proje ile arsa ölçüleri ve açıları karşılaştırıldıktan sonra, arada fark olması durumunda yapının kontrol mühendisinden yerine uygun aplikasyon talep edilir.

4--Aplikasyonun doğru yapılması için ancak ip iskelesi ile gerekir.

4.1--İp İskelesi (Telöre):

1--İp iskelesi yapılmadan uygulanan bazı aplikasyonlarda, kolon ve temel akslarında hatalar oluşmakta bunun sonucu olarak subasman seviyesinde kolon demirleri kırılmak veya bükülmek suretiyle düzeltme yoluna gidilmektedir.

Yapılan bu uygulama ise deprem esnasında binanın en zayıf noktasını oluşturmaktadır.

2--İp iskelesinin Uygulama Sırası:

2.1--Temelin oturacağı alan temizlenir ve düzeltilmesi.

2.2--Köşe kazıklarının yerlerinin belirlenmesi.

2.3—Köşe kazık sınırlarından 100-150 cm geriden 150 cm ara ile yapı alanın dört tarafına çevre ahşap kazıkları çakılır.

2.4--Bu iskele üzerine kolon aksları ve temel genişlikleri işaretlenerek ipler çekilir.

2.5--Bitişik nizam yerlerde ip iskelesi komşu bina duvarına tatbik edilir.

2.6--Arazinin eğimli olması durumunda bu iskele kademeli olarak yapılır.

5--Zemin Blokajı Ve Tesviye Yapılması

1--Blokaj döşenecek zeminin kotlu aplikasyon planı hazır bulundurulması..

2--Bir inşaatın başlangıcında zeminin yumuşaklığından kaynaklanacak oturma vs ortadan kaldırılması için doğal zemin üzerine taş parçalarıyla blokaj zemini yerleştirilir.

3--Öncelikle ip ve su terazisi kullanılarak yatay hattın doğruluğu tespit edilir.

4-- Blokaj zemini 15 cm kalınlığında keskin, köşeli ve sağlam taşlardan döşenmelidir.

6--Zemin Blokajının Döşenmesi:

1--Kotlu plana uygun olarak kazık yerleri tespit edilerek kazıklar çakılır.

2--İlk kazık üzerine blokaj yüksekliği işaretlenerek duvarcı ipi bağlanır.

3--Blokaj yüksekliği su terazisi yardımı ile diğer kazıklara da işaretlenerek işaret yerlerinden ip çekilir.

4--Blokaj taşları iş yerine getirilerek iri taşlar balyoz ve madırga ile kırılır.

5--İp istikametinde blokaj taşları döşenerek mastarlanacak duruma getirilir.

6--Mastarlanacak kısımlarda ipler çözülür.

7--Mastarlık aralarına, blokaj taşları zemine uygun sivri cidarı üste gelecek şekilde döşenir.

8--Yüksek olan blokaj taşları madeni tokmak yardımı ile tesviye edilir.

9--Blokaj taşları arasında kalan geniş boşluklar kırma taş ile doldurulur.

10--Blokaj yüzeyinin düzgünlüğü mastarlıklar arasına mastar tutularak kontrol edilir.

11--Hazırlanmış olan blokaj zemininin üzerine grobeton dökülür..

12—Blokaj üzerine serilecek olan tesviye betonu gerekli kıvamda beton kalıpların içine dökülür.

13--Beton ilk prizini almadan önce mastar ve malalar yardımı ile tesviye edilir.

14--Fazla olan yerler alınıp boşluklar doldurularak tahta mala ile son perdah yapılır.

7—Kullanılan Tesviye Aletleri:

1--Mastar:

1.1--Beton yüzeyinin kaba tesviyesinde kullanılan ahşap ve alüminyumdan yapılır.

1.2--Tabliye betonlarında beton yüzeyinin tesviye edilmesinde karşılıklı iki kişin yardımlaşarak kullanabilir.

1.3--Kullanım sonrası iyice temizlenerek silinir, nemli yerde muhafaza edilmelidir.

2--Çelik Mala- Tahta Mala:

2.1--Mastarla tesviye edilen beton yüzeyinde oluşan harç fazlalıklarını almak veya eksik yüzeylere harcı yerleştirmek amacıyla kullanılır.

2.2-- Kullanma yüzeyine paralel tutularak uygulanır.

2.3--Kullanım sonrası harç artıkları yıkanıp iyice kuruladıktan sonra çelik malalar gazyağına veya mazota batırılıp silinerek korunur.

8—Uygulamalar:

1--Binanın Köşe Kazıkları Çakılması :

Binanın köşe kazıkları; işi bilen-5 yıl tecrübeli harita mühendisi veya teknikeri tarafından çakılmalıdır.Eğer bu köşe kazık çakılma işi yapı denetim firmasının 2 yıl tecrübeli inşaat mühendisi tarafından çakılırsa yanlış çakılmadan dolayı ileride imar tecavüzü sorunları oluşabilir ki bu anlamda denilebilir ki herkes kendi işini yapmalıdır.

2--Toprak hafriyatı ödemesi yapılırken,ödemeyi kamyon başına değil,hafriyat derinliği ve arsanın orta noktaları esas alınarak yada projesinde orta noktalardan yada proje değerinden hafr edilecek toprak hacmi m3 olarak hesaplanmalı ve ödeme buna göre yapılmalı ve ödeme sözlemeşmesi m3 üzerinden yapılmalıdır.

3-- Ölçme Tekniği:

Ölçme yaparken en son teknik aletlerle ölçeme yapılmalıdır.Örneğin mesafe ölçümünde şerit metre kullanılabilir ancak daha iyisi lazer metre kullanmak olacaktır.

3.1--Örneğin oldukça kullanışlı Bosch marka bir lazer metre ile istenilen ölçme ve alan hesabı rahatlıkla yapılabilir.Aynı zamanda lazermetre yanında gereken durumlarda kullanmak üzere şerit metrede kullanılabilir.Artık kalfa ve ustaların lazermetre kullanmasnın zamanı gelmiştir.

5--Zemin Islahı:

5.1--Bina kurulumunda sıvılaşma riski olan zeminlerden kaçınılması gerekir.Ve bu tür zeminlerde bina kurulması durumunda sıvılaşabilir zeminin ıslahı- iyileştirilmesi gerekir..

5.2--Zemin emniyet gerilmesi değeri 1.25--1,30kg/cm2 değerini altında olan zeminlerde genellikle 2.5 m ye kadar sıvılaşabilir bir zeminlerin mini kazık uygulaması iyi bir uygulama olabilir. Not: dere kıyılarında bu değer 1.1-1.25 kg/cm2 değerine yakın çıkabilmektedir.Ve çakılan mini kazıklar binanın radyel temeli ile bağlantısı yapılarak,sıvılaşabilir zemininde binanın kayma riski minimize edilmiş olur.

5.3--Zemin Islahı Uygulamasında Yöntemler:

1--Radyel temel altına Yaklaşık 0.4 m yükseklikte beton zemine basılarak zemin ıslahı yoluna gidilebilir bu durumda 100 m2 bina tabanı için 40 m3 beton gider ve normal 50-60 cm radyel temeli bunun üzerine inşa edersiniz. 

1.1--Radyel temel hariç ; Zemin ıslahı için kullanılan 1 m lik beton maliyeti 32..000 TL tutabilir.Bu durumda radyel temelle birlikte betonarme temel yüksekliği 1 m ye ulaşırki binanın zemin üzerine yaptığı basıncı arttırır.

2--Radyel temel altına 5 katlı binalar için 30-40 cm çaplı 6-7 m derinlikli mini kazık çakılır kuyu temel olarak minimum 60 cm aralıklarla veya eğer kuyu temel olmayacaksa 1 m aralıklarla döşenir ve bina temeli bunun üzerine kurulur.Bu durumda 100 m2 bir bina tabanı için 30-40 cm aralıklarla mini kazıklar(yerin delinmesi+demirinin döşenmesi+betonunun dökülmasi dahil) (bir fore kazık maliyeti 300 TL/mx6 m=1800 TL ve 10 m lik cephede 30 cm aralıklarla yapılan fore kazık uygulamasında 10/0,,3=33 adet sonuçta 33adx1800=60.000 TL tutar ve/veya daha geniş aralıkla daha az mini kazık dikilerek maliyet daha da aşağı çekilebilir.

3--Bitişik nizam binalarda yan binaların kayma-ve çökme deformasyonuna karşı ,binanın bitişik nizan uzunluğu 5 m ye kadar ise kuyu temel, 5 m den büyük ise 30 cm aralıklarla fore kazık uygulaması yapılabilir..Bu suretle yan binaların kaymasına karşı en iyi risk azatlımı sağlanabilir.

4--Kuyu Temel Uygulaması için temel şartlar şunlar değerlendirilebilir: 1-Komşu binanın bodrumu yoksa 2-Zemin etüdünde toprak akma değeri 8MPa ve üzerinde ise 3-Komşu bina yeni deprem yönetmeliği öncesinde inşa edilmiş ise(kolonlar eski yönetmelikte olduğu gibi 25x50 cm vs ise) risk almamak için kuyu temel uygulamasına gidilebilir.

1--Binada su yalıtımı temel altı seviyede yani temel grobetonu döküldükten sonra grobeton üzerine 2,5 cm kalınlıklı membran bina temel dış sınırlarını 1 m geçecek şekilde kesilir ve temel donatısı onun üzerine döşenir.Bu şekilde yapılan bohçalama ile binanın su yalıtımı yapılabilir.

1.1--Temelden daha yukarıya doğru yapılacak membran kaplaması için,temelin dışına taşmış 1 m lik membran parçalarına ekleme yapılarak zemin kotuna kadar bohçalama yapılmalıdır.Bu şekilde temel ve bodrum perdelerinin demirlerinin sudan kaynaklanacak çürümeleri önlenmiş olur.

2--Ayrıca temelden sürekli su çıkıyorsa

2.1--Asansör kuyusu zemini temele değil grobetona dayanır.Bu nedenle binada temelde su alma problemi varsa ,binanın dört köşesine grobeton seviyesinde 2-3 m derinlikte 70-80 cm çapında yuvarlak   su kuyusu kazılır ve içine en üs kısmında aynı çapta betonarme bilezik oturtulur ve en alt kottaki kuyu içine şamandırası su kuyusu zemininden 50 cm yukarıda elektrikli şamandırası ile dalgıç pompa konulur ve dalgıç pompanın çıkışı yukarıdan 2 “ galvaniz boru ile çatal ile üstten binanın 150 mm lik pis su hattına bağlanır. Su seviyesi yükseldikçe pompa otomatik olarak kuyuyu boşaltır.Dört köşeye konmuş bu kuyular grobeton seviyesinde 200 mm lik delikli borular ile birbirine bağlanır ve üzerleri geotekstil keçe ile sarılır ve etrafı iri çakıl ile kapatılır..Dalgıçlı kuyu ise zemin seviyesine kadar devam ettirilir.

3--Bitmiş inşaatta asansör kuyusu içinde 2-3 m derinlikte 70-80 cm m çapında yuvarlak   su kuyusu kazılır ve içine en üs kısmında aynı çapta betonarme bilezik oturtulur ve kuyu içine şamandırası su kuyusu zemininden 50 cm yukarıda elektrikli şamandırası ile dalgıç pompa konulur ve dalgıç pompanın çıkışı yukarıdan 2 “ galvaniz boru ile çatal ile üstten binanın 150 mm lik pis su hattına bağlanır. Su seviyesi yükseldikçe pompa otomatik olarak kuyuyu boşaltır.

4--Binada bodrum kat da perdelerin su yalıtımında mebran yerine sikalı beton kullanılması halinde 5 katlı-100 m2 lik daireli bir binada normal beton ile sikalı beton arasında m3 de 6 TL fiyat farkı olduğu,bunun toplam maliyeti ise 400 TL fiyat farkı çıkarcaktır.Kısaca membrenalı yalıtım yanında sikalı beton kullanmak hatta ve hatta temel botonunuda sikalı seçmek binanın ömrü diğer bir deyişle müteahhidin itibarı için ödenmesi gereken küçük bir bedel olarak görülebilir.

5.6-Eski Binalarda Hafriyat Sırasında Kayma Problemi:

1--Eski binalarda(yeni deprem yönetmeliği öncesi yada 1999 depremi öncesi binaların) yanında yeni bina kurulacaksa,hafriyat yapmadan önce kuyu temel yada mini fore kazı uygulaması uygun olacaktır.

2--Zira bu yapılmadığında,hafriyat sonrası eski bina mütemadi temelden dolayı veya zemini yumuşak olabileceği için binada kayma olayı vuku bulabilir.

3--Bu durumda eski binada kaymaya bağlı can ve mal kaybı olabilecektir.Eğer kayma olayı başlamış ise,bu durumda , binayı boşaltmak ve emniyet şeridi içine almak gerekir.

4--Binada kayma olup olmadığını anlamanın bir yolu kayan binanın kayma olduğu tarafta bina önüne derin bir kazık çakmak ve bu kazık ile kayan bina arasına yada komşu bina ile kayan bina arasına bir cam parçası yerleştirmek gerekir..Sonuçta birkaç saat- gün içinde, camda esneme veya uç durumda kırılma olup-olmamasına bağlı olarak ,binanın kayıp kaymadığı net olarak anlaşılabilir.

5--Tüm bu problemlere karşı çözüm ,yumuşak zemine sahip,eski binaların yanında yapılacak binlarda,eski bina taraflarında olacak biçimde kuyu temel veya fore kazık uygulaması yapılması olası yüksek birçok problemi önceden önleyecektir.

5.7--Su Basman vs Kalıp Seviyelerinin Belirlenmesi:

Binanın su basman vs kotları alınırken su hortumu kullanmak en iyi çözümdür.Nivo vs arazi ölçüm araçlarının yanlış ayarından hata yapılabildiği aynı düzeye getirme yada kot verme işinde şeffaf su hortumu en iyi aynı düzeye getirme aracıdır.

5.7.1--Bunun için binanın su basman kotu için nirengi noktası(ki bu nokta bina girişinde tretuvar en üst noktasıdır) bir tahta kazık çakılarak 1 işaretlenir.Köşe kazıkların çakılmasından sonra hortum su basman çizgisi üzerine getirildikten sonra diğer bir köşeye içi su dolu hortum uzatılır ve hortumdaki su seviyesi bileşik kaplar prensibi gereği aynı seviyede olacağı için bu köşedeki kazık üzerine işaretlenir.

5.7.2--Diğer köşe kazıkları üzerinde benzer şekilde su basman kotu kazığı merkez alınarak işaretlenir.Benzer şekilde binada bir kolon kalıp döşeme üstü seviye yüksekliği 2.8 m alındıktan sonra diğer kolonların kalıplar yükseklikleri bu kolonun kalıp yüksekliği esas alınarak ,su hortumu ile işaretlenerek döşemenin her kolon için tam terazisinde aynı seviyede çıkarılması mümkün olur.