İnşaat Uygulamaları-Merdivenler-7:

1--Genel Bilgiler:

1--İmalata Hazırlık Şartları:

1--Merdivenin çeşidi ve yüksekliklerini veren planlar hazır bulunmalıdır.

2--Merdivenin yapılabilmesi için gerekli malzemeler hazır bulunmalıdır.

3--Merdivenin çıkacağı kat kalıpları çakılmış olmalıdır.

2--İmalatta.Kullanılacak.Aletler: Merdiven Planları, Keser,.Metre,Çivi,Kereste,.Su Düzeci

2—Uygulama Bilgileri:

1.1--Merdivenler binalarda yapıldıkları yerlere göre dış ve iç olmak üzere iki kısma ayrılır.

1.2--Dış–harici-merdivenler; binaların dışında veya açıkta yapılan merdivenlerdir. Üstleri açık olduğundan dış etkilere dayanıklı malzemelerle inşa edilir ve kaplanırlar.

1.3--İç–dahili- merdivenler.ise;binaların içinde veya üstleri örtülü olarak yapılan merdivenlerdir.

1.4--Merdivenler binaların fonksiyonlarına göre de iki kısma ayrılır.

1.4.1--Katlar arsında iniş çıkışı sağlayanlarına kat merdivenleri,

1.4.2--Yangın esnasında kullanılmak üzere bina içinde veya dışında inşa edilenlere ise yangın merdivenleri denir.

1.5--Merdivenler eğimlerine göre beş kısma ayrılır:

1.5.1--Yatık Eğimli Merdivenler: Eğimi 20-24 derece olup genellikle bahçe, park, geçit ve binaların dış merdivenlerinde kullanılır.

1.5.2--Normal Eğimli Merdivenler: Eğimi 25-36 derece olup her türlü binaların iç ve dış merdivenlerinde kullanılır.

1.5.3--Normalden Fazla Eğimli Merdivenler: Eğimi 37-45 derece olup binaların çatı ve bodrum kat merdivenleri ile az kullanılan merdivenlerin yapımında kullanılır. 

1.5.4--Çok Eğimli Merdivenler: Eğimi 46-60 derece olup binalarda özel kullanma şartlarındaki yangın ve servis merdivenlerinin yapımında kullanılır.

1.5.5--Dik Eğimli Merdivenler: Eğimi 61-90 derece arasında olup binalardaki tesisatlarda ve endüstriyel yapılarda dayama veya asma merdiveni olarak kullanılır.

1.5.6--Merdivenler yapımında kullanılan malzemelerin cinslerine göre ahşap, kagir, betonarme ve metal merdivenler olmak üzere dört kısma ayrılır.

1.6--Ahşap Merdivenler:

1--Basamak uçlarından birer mesnede bağlanacak şekilde tanzim edilen, rıht ve basamak taşıyıcıları ahşap olan merdivenlerdir.

2--Taşıyıcı olarak kullanılan ahşap kirişler basamak uçlarında yapılıyorsa, bunlara limon kirişi veya seren, basamakların altında tertip ediliyorsa omurga kirişi denir.

3--Ahşap merdivenlerde basamaklar, merdiven kol genişliğine ve üzerine gelecek yüke göre tek veya daha fazla parçadan oluşturulan 3-5 cm kalınlığındaki tahtalardan yapılır.

4--Rıhtların yapımında 1.5-2.5 cm kalınlığında tahtalar kullanılır.

5--Basamakların yükleri, merdiven kolunun iki tarafına konulan 5-8 cm kalınlık ve 24-30 cm genişliğindeki seren veya limonluk kirişlerine, bazı hallerde merdiven kolunun altına konulan 8-12 cm kalınlık ve 16-24 cm genişliğindeki omurga kirişlerine oturtulur.

6--Merdiven seren kirişlerinin açılmaması için, merdiven kolunda üste ve alta konulan bulonlarla birbirine bağlanır. Bu bulonlar basamak altında, uçları seren kirişlerinde açılan yuvalarda gizlenir.

7--Rıhtsız ahşap merdivenlerde ekseriya basamak yüksekliği 18-20 cm ve basamak genişlikleri 23-27 cm ideal 17x27 cm dir.

8--Üstteki basamağın ön ucu alttaki basamağın arka ucundan 3-7 cm ileride olmalıdır.

9--Rıhtlı ahşap merdivenlerde basamak yüksekliği 16-18 cm ve basamak genişliği 27-32 cm yapılır.

10--Rıht tahtaları basamaklara üstten düz giymeli zıvana ile ve alttan basamak ardına yanaştırılarak veya bindirme yapılarak vidalı çivilerle bağlanır.

11--Basamakların ön kenarları rıhtlardan 3-5 cm çıkıntılı yapılarak değişik şekillerde profillendirilir.

12--Basamaklar çam veya benzeri ahşap malzeme ile yapılması halinde uç kısımları çabuk aşınır. Bunu önlemek üzere metal veya sert ağaçla kaplama yapılır.

13--Rıhtlı ahşap merdivenlerde ilk basamak yekpare veya masif olarak yapılır ve döşemeye kaplama kalınlığı kadar gömülür.

13.1--Aynı zamanda kagir döşemeye veya ahşap sahanlık ve döşeme kirişlerine blonlarla bağlanır.

1.6.1--Rıhtsız Çakma Ahşap Merdivenler İmalat Yöntemi:

1--Serenlerin iç yanlarına rıht yüksekliği ile basamak genişlikleri çizilir.

2--Basamak tahta uçlarının oturtulması için serene içeriden 3 cm kalınlık ve 4-5 cm genişliğindeki çıtalar çakılır veya vidalanır.

3--Basamak uçları bu çıtalar üzerine oturtularak çivilenir.

1.6.2--Rıhtsız Bindirme Basamaklı Ahşap Merdivenler İmalat Yöntemi:

1--Basamak genişliği ve rıht yükseklikleri serenin iç veya dış yüzüne çizilerek serenin üstünden kesilip atılır.

2--Basamağın iç köşesi ile seren altında kalacak genişlik 12-15 cm olmalıdır.

3--Basamak tahtaları bu dişler üzerine oturtularak çivilenir.

4--Bazen görünüşünü güzelleştirmek için 2-3 cm taşıttırılarak çivilenir.

1.6.3--Rıhtsız Sürme Basamaklı Ahşap Merdivenler İmalat Yöntemi:

1--Basamak önü ile seren kenarı aynı hizaya gelecek şekilde basamak uçları serene düz veya yarım kırlangıç kuyruğu şeklinde açılan yuvalara sürülür.

2--Yuvaların derinliği seren kalınlığının 1 / 4 – 1 / 3 ü kadar olup uzunluğu basamak genişliği kadardır.

1.6.4--Rıhtsız Gömme Basamaklı Ahşap Merdivenler İmalat Yöntemi:

1--Basamak uçları serenin iç yüzünde basamak tahtası kalınlığına ve genişliğine göre açılan yuvalara gömülür.

2--Seren genişliği basamakların uçlarından itibaren 3-5 cm kalacak genişlikte olmalıdır.

1.6.5--Rıhtlı Gömme Basamaklı Ahşap Merdivenler İmalat Yöntemi:

1--Basamak ve rıht tahtaları 2-3 cm derinlikte olmak üzere iki yandaki seren kirişlerine gömülür.

2--Serenlerin kalınlığı yanlardaki duvara bağlanabiliyorsa en az 5 cm normal 6-7 cm olmalıdır.

3--Serenlerin genişliği görülen basamakların arka ve ön köşeleri ile seren alt ve üst kenarları arasında 4-6 cm kalacak şekilde tayin edilir.

4--Parmaklık dikmesi ile basamağa ve serene zıvana ile geçirilip blonlara bağlanır.

5--Serenlerin alt ve üstlerinde profiller yapılabilir.

1.6.6--Rıhtlı Bindirme Basamaklı Ahşap Merdivenler İmalat Yöntemi:

1--Bu merdivenlerde seren üzerine basamak genişliği ve rıht yüksekliği çizilerek kesilir. Serende kalan kısım en az 15-17 cm olmalıdır.

2--Basamak tahtaları serenler üzerine oturtularak vidalanırsa da görünüşü güzel olmayacağından çakma merdivenlerde olduğu gibi 3*3 veya 4*4 cm çıtalar alttan basamağa vidalanır ve yandan da serene çakılır.

3--Merdiven basamaklarının güzel görünmesi ve dayanıklı olabilmesi için sert ağaçtan yapılması gerekir. Bu durumda iki veya daha fazla parça, kirişli geçme yapılarak ve tutkallanarak basamak yapılır.

4--Döşemeleri betonarme olan binalarda ahşap merdiven limonluk kirişinin döşemeye bağlanabilmesi için, döşeme veya kirişin önüne ahşap destek kalas kaplanır ve arası izole edilir.

4.1--Seren kirişleri bu kalasa bağlanır. Korkuluk ahşaptan yapılacaksa, baba dikmesi yan tarafı izole edildikten sonra betonarme kiriş veya döşemeye cıvata ile bağlanır ve seren kirişi bu baba dikmesine bağlanır.

5--Büro, mağaza ve salonlarda yapılan ahşap merdivenlerin güzel görünüşlü olması ve bina iç bölümünü dekore etmesi için yapılması gerekenler:

5.1--Limon kirişlerinin merdiven kenarından kaldırmak için basamakların bir ucu duvara gömülür veya duvar kenarındaki serene oturtulur.

5.2--Diğer uçları çelik çubuk veya profillerle kat kirişine asılır.

5.3--Merdiven duvara bağlı değilse, merdiven basamağının yükünü taşıyacak omurga kirişleri merdiven kolunun altında tanzim edilir.

6--Ahşap merdivenlerin sahanlıklarında, serenlerin yüklerini de taşıyacak şekilde kirişleme yapılır.

7--Merdiven altı açık ve gözükecek ise sahanlık ve merdiven kolunun altına tavan kaplaması yapılır.

8--Kirişlerin uçları yandaki duvara gömülür ve kasnaklama yapılır.

1.7--Betonarme Merdivenler:

1.7.1--İmalat Yöntemi:

1--Betonarme düz sahanlıklı ve döner merdivenlerde plaka ve basamakların şekillerine göre kalıp yapıldıktan sonra betonarme çelik donatımı konur ve beton dökülür.

2--Betonarme merdivenler çalışma şekillerine göre yan kirişsiz ve yan kirişli olmak üzere iki kısma ayrılır.

1.7.2--Yan Kirişsiz Betonarme Merdivenler: Merdiven kolları yanlardan kirişsiz olup sahanlık kirişsiz veya kirişli tanzim edilebilir. Çelik konstrüksiyon durumuna göre iki kısma ayrılır.

1--Konsol Betonarme Merdivenler: Dış ve iç merdivenlerde merdiven kolunun bir ucu en az bir tuğla kalınlığında ve çimento harcı ile örülen duvara gömülerek yapılır. Merdiven eğik plaka halinde ve dişli olarak yapılabilir.

2--Sahanlık, Kat Döşeme veya Kirişlerine Oturan Merdivenler:

1--Bu merdivenlerin görünüşleri güzel ve işçilikleri kolay olduğundan tercihen kullanılırlar.

2--Merdiven zeminde başladığında alt ucu ayrıca yapılan bir temel üzerine oturtulur ve merdivenin esas çelikleri temel hatılı içine gömülür.

3--Üst ucu sahanlık veya döşemeye oturtulurken merdiven tablası çelikleri döşeme içine gömülür.

4--Sahanlıklar kirişsiz yapıldığında sahanlık döşemesi yanlardaki duvarlara veya kirişlere en az 20 cm gömülmelidir.

5--Sahanlık veya döşeme kirişli yapıldığında yine merdiven esas çelikleri kiriş donatımına gömülür ve bağlanır.

6--Merdiven plakasının esas çelikleri kol boyunca düz ve pilye olarak alta konur ve dağıtma çelikleri merdiven genişliğine konularak bağlanır.

1.7.3--Yan Kirişli Betonarme Merdivenler:

1--Kol uzunluğu fazla olduğunda işçiliği zor olmasına rağmen daha ekonomiktir.

2--Merdiven kolu duvar kenarına dayanıyorsa kol bir taraftan duvara oturtulabilir veya gömülebilir.

3--Bu merdivenlerde sahanlık veya döşeme kirişleri yapılır ve yan kirişlerin esas ve pilye çeliklerinin uçları bu kirişlere gömülerek bağlanır.

4--Yan kirişli merdivenlerde kirişlerin merdiven koluna konulan kiriş adet ve şekline göre üç kısma ayrılır.

1.7.3.1--Bir Yan Kirişli Betonarme Merdivenler:

1--Merdiven kolunun bir tarafı duvara en az 10 cm oturtulur veya gömülür ve diğer kenarı yan kirişli yapılır.

2--Yan kiriş merdiven tablası altında teşkil edilerek, zeminden başlıyorsa temel ve üstündeki hatıla oturtulup üstle sahanlık kirişine birleştirilir.

3--Kirişin merdiven tablası altında sarkması istenmiyorsa ters kiriş şeklinde tanzim edilir.

4--Limonluk kirişi adı verilen bu kiriş genişliği en çok 15 cm ve basamak ucundan yüksekliği 8-10 cm den az yapılır.

1.7.3.2--Çift Yan Kirişli Betonarme Merdivenler:

1--Boşlukta kolları sahanlıklar veya döşemeler arasında yapılan merdivenin iki yanı kirişli yapılır.

2--Kirişler alttan sarkan veya limonluk şeklinde yapılır.

1.7.4--Orta Kirişe Oturtulan Betonarme Merdivenler:

1--Merdiven görünüşünü güzelleştirmek için merdiven plakası veya basamakları orta kiriş üzerine oturtulur.

2--Merdiven plaka veya basamakları konsol şeklinde çalıştırılır.

1.8--Metal Merdivenler:

1.8.1--Binalarda metal merdivenlerin yapımında genellikle çelik, alüminyum ve dökme demir kullanılır.

1.8.2--Bu metallerin basınç ve çekme gerilmeleri diğer malzemelere kıyasla daha fazla olduğundan merdivenler daha küçük boyutlu olur.

1.8.3--Yangın tehlikesi olan iç merdivenlerde kullanılmayacağı gibi, bina dışında yapıldığında açık havada olacağı için yangın halinde fazla ısınmayacağından ve yanmayacağından, dış yangın merdivenleri olarak kullanılabilir.

1.8.4--Metal merdivenlerde kullanım esnasında çok gürültü olacağından iç merdivenlerde linolyun, kauçuk ve benzeri malzemelerle kaplanır.

1.8.5--Çelik ve dökme demir merdivenler boyanmalıdır. Alüminyum merdivenlerde boya ve diğer kaplamalar yapılmaz.

1.8.6--Metal merdivenler genellikle endüstriyel yapılarda kullanılır.

1.8.7--Metal merdivenler rıhtlı veya rıhtsız olarak tanzim edilebilir.

1.8.8--Basamaklar bir ucundan mesnede bağlanarak konsol, genellikle iki ucundan mesnedlere bağlanarak basit kiriş şeklinde çalıştırılır.

1.8.9--Bu merdivenlerin limonluk veya seren kirişleri kullanıldığı yere göre hazır veya kalın metal levhalardan kesilen lama demirlerinden, açık veya kapalı normal profillerden, borulardan, bükme kutu profillerden ve kafes kirişlerden yapılır.

1.8.10--Rıhtsız Metal Merdivenler:

1--Çelik serenler arasında basamakları teşkil eden delikli çelik levhalar, dökme demir basamaklar veya köşebent çerçeve içine çelik donatım konup beton veya mozaik dökülmüş basamaklar konularak ve bağlanarak yapılır.

2--Bu merdivenlerde rıhtlar açık bırakılır.

3--Bina içinde kullanılacak merdivenlerde ağaçtan basamaklar yapılır. Bu basamaklar merdiven limonluk kirişine, merdiven kesidine uygun şekilde kıvrılan lama ile bağlanır.

1.8.11--Rıhtlı Metal Merdivenler:

1--Basamak ve rıht yüzeyleri çelik, alüminyum levha veya dökme demirden şekillendirilmiş basamaklar düz, oluklu veya kafes şeklinde hazırlanan serenlere bağlanarak yapılır.

2--Görünüşleri güzel ve boyutları küçük olduğundan binalarda iç merdiven olarak kullanılır.

1.8.12--Döner Metal Merdivenler:

1--Binalarda iniş ve çıkışın az yapıldığı ve merdiven için ayrılabilecek alanın küçük olduğu yerlerde tercih edilir.

2--Dökme demirden yelpaze şeklinde hazırlanan basamaklar merdiven orta dikmesi etrafında tanzim edilerek veya çelik, alüminyum levha basamaklar orta dikmeye bağlanarak yapılır.

3--Döner Metal Merdivenlerde Dengeleme:

1--Döner kısmı olan merdivenlerde, döndürülen kısımlardaki basamaklar yelpaze şeklinde bir uçları dar ve diğer uçları geniş olur.

2--Merdiven basamağının çıkış hattı üzerindeki genişliği normal basamak genişliği kadar alınır.

3--Yelpaze şeklindeki basamaklara düzgün bir şekil verebilmek için merdivenler aşağıdaki şekillerde dengelendirilir.

4--Döner merdivenlerde dengeleme ekseriya düzgün bir zemin üzerine 1 / 1 ölçeğinde çizilerek yapılır. Buna imkan olmadığında daha küçük ölçekle kağıt üzerinde çizilebilir.

5--Tam Döner Merdivenlerin Dengelenmesi:

1--Çıkış hattı çizilir ve üzerinde basamak genişlikleri başlangıç noktasından itibaren alınır ve numaralanır ( rıht numaraları verilir).

2--Çıkış hattı üzerindeki numaralı noktalar dairenin merkezi ile birleştirilerek doğrultuları uzatılır.

6--Elips ( Daire Parçası ) Merdivenlerin Dengelenmesi:

1--Çıkış hattı çizilir ve üzerinde basamak genişlikleri alınarak numaralandırılır.

2--Elips veya daire parçasını meydana getiren merkez veya merkezler sıra ile bu noktalarla birleştirilerek doğrultuları uzatılır.

7--Çeyrek Döner Merdivenlerin Dengelenmesi:

1--Merdiven çıkış hattı çizilir ve üzerinde basamak genişlikleri alınarak numaralandırılır.

2--Her merdiven kolu da en az 3, normal 5, en çok 7 basamak yelpaze şeklinde yapılır.

3--Bundan sonra basamakların durumuna göre yaprak veya yardımcı doğru usulleri ile dengelendirilir.

8--Yaprak Usulü (Basamak Ortada) ile Dengelenmesi:

1--Orta basamağın dar ucu en az 10 cm alınarak basamak çizilir ve doğrultuları alınarak ( 0 ) noktası bulunur.

2--( 0 ) noktasından merdiven kollarına paraleller çizilir.

3--Merdiven hangi basamaktan itibaren döndürülmeye başlanacaksa o basamağın doğrultusu uzatılarak (M1) ve (M2) noktaları bulunur.

4--(M1) ve (M2) merkez, (M12) ve (M22) yarıçap alınarak çeyrek daire parçaları çizilir.

5--Daire parçaları ait oldukları kolda kaç basamak dengelendirilecekse o kadar eşit parçaya bölünür ve bu noktalardan  ve doğru parçalarına dikler çıkılarak (a,b,c,d) noktaları bulunur.

6--Bu noktalar çıkış hattı üzerindeki numaralı noktalarla birleştirilip uzatılırsa merdiven dengelenmiş olur.

9-- Yaprak Usulü (Rıht Ortada) ile Dengelenmesi:

1--Ortadaki rıht kendi doğrultusunda uzatılır.

2--Kolların kesiştiği yerden her iki taraftan 10 ar cm alınıp kollara paraleller çizilerek uzatılır. Böylece her üç doğrunun kesiştiği (0) noktası bulunur.

3--Diğer işlemler basamak ortadakinin aynısıdır.

10--Yardımcı Doğru (Basamak Ortada) ile Dengelenmesi:

1--Merdiven hangi basamaktan itibaren dengelendirilecekse o basamağın doğrultusu uzatılır.

2--Orta basamak dar ucu en az 10 cm olacak şekilde tespit edilip doğrultuları uzatılır ve düz basamak doğrultusunu kestiği A ve B noktaları bulunur.

3--Aynı kolda kaç basamak döndürülecekse (a) mesafesi aynı doğrultu üzerinde o kadar miktarda (c, d) işaretlenir.

4--Bu noktalar çıkış hattı üzerindeki noktalarla birleştirilir ve doğrultularında uzatılarak yelpaze basamaklar çizilir.

5--Aynı işlemler merdivenin diğer kolunda tekrarlanır.

11--Yarım Döner Merdivenlerin Dengelendirilmesi:

1--Bu merdivenlerde dengeleme yapılabilmesi için çıkış hattı çizilir ve üzerinde basamak genişlikleri alınarak numaralandırılır.

2--Merdiven kol genişliğine göre en az 8 ve en çok 15 basamak yelpaze şeklinde yapılır.

3--Bundan sonra basamakların durumlarına göre yatay yardımcı doğru, yarım daire ve eğik yardımcı doğru usulleri ile dengelendirilir.

12--Yatay Yardımcı Doğru ile (Basamak Ortada) Dengelenmesi:

1--Hangi basamaktan itibaren dengelendirilecekse o basamağın doğrultusu uzatılır.

2--Orta basamağın dar ucu en az 10 cm olacak şekilde tespit edilerek doğrultuları uzatılır ve düz basamak doğrultusunu kestiği A, B noktaları bulunur.

3--Aynı kolda kaç basamak döndürülecekse AB mesafesi aynı doğrultu üzerinde o kadar miktar (c, d, e, f, g) işaretlenir.

4--Bu noktalar çıkış hattı üzerindeki noktalarla birleştirilip uzatılırsa merdiven dengelendirilmiş olur.

13-- Yarım Daire ile (Rıht Ortada) Dengelenmesi:

1--Hangi basamaktan itibaren dengelendirilecek ise o basamak uzatılıp ekseni (A) noktası bulunur.

2--Rıhtın iki yanındaki basamakların dar uçları en az 10 cm alınarak doğrultuları uzatılıp ekseni kestikleri (0) noktası bulunur. Bu nokta genellikle merdiven yuva merkezi olur.

3--A merkez (AB) yarıçap olarak yarım daire çizilir.

4--(C0) ve (D0) çeyrek daireleri her kolda dengelenecek basamak adedine bölünür ve bulunan noktalardan (a, b, c, d, e) eksene dikler çizilir.

5--Eksen üzerinde bulunan noktalar çıkış hattı üzerindeki noktalarla birleştirilip uzatılırsa merdiven dengelenmiş olur.

14--Eğik Yardımcı Doğru ile (Rıht Ortada) Dengelendirilmesi:

1--Merdiven yuva merkezinden (0) eksenle dar açı teşkil edecek şekilde bir yardımcı eğik doğru (p) alınır.

2--Bu yardımcı doğru üzerinde (0) noktasından itibaren en az 10 cm olmak üzere bir (a) uzunluğu alınır.

3--Dengelenecek basamak adedi kadar her seferinde a=10 cm uzunluğuna bir katı ilave edilmek suretiyle ileri doğru noktalar işaretlenir.

4--Son nokta düz basamağın ekseni kestiği nokta ile birleştirilir.

5--Eğik doğru üzerinde işaretlenen noktalardan bu doğruya paraleller çizilir. Paralellerin ekseni kestiği noktalar işaretlenir.

6--Eksen üzerinde işaretlenen bu noktalar çıkış hattı üzerindeki noktalarla birleştirilip doğrultuları uzatılırsa, merdiven dengelenmiş olur.