Mimaride Binalarda Gün ışığından Yararlanma Yöntemleri:

1—Pencereler:

1—Pencere alanı olarak mahal alanının %12 kadar bir alan yeterli olup öneri olarak:

1.1--Osmanlı mimarisinde kullanılan cam ölçüleri 1,5x1,8 m yerine 0,9x1,8 cm ölçüsü kullanılmıştır.Altın oran 1.6 olup,Osmanlı altın orana yakın genişlik-yükseklik oranını 2 almış olup pencere yüksekliklerini 1.8 civarında tutmuştur.Bu anlamda kat yüksekliğinide herhalde 2.9 m yerine 3.2m civarında tutarak daha ferah bir ev oranı sağlanabilir.

1.2-Yüksek pencereler-mimaride Fransız balkonları  olarak genellikle yerden 2.5m yükseklikte dış duvarda tasarlanan düşey pencerelerdir.Bina dış duvarlarının yüksek olarak planlanmasını gerektirir. Kuzeye veya güneye yönlendirilebilirler,güneye yönlendirildiğinde gölgeleme gerektirir.

1.3--Doğal Aydınlatma Sistemlerinde Kullanılan Camlar:

1--Fotokromik camların ışık geçirgenliği, üzerine gelen ışık miktarına bağlı olarak değişmektedir. Kamaşmanın önlenerek görsel konforun sağlanması açısından uygundur.

2--Termokromik camların geçirgenliği sıcaklığa bağlı olarak değişmektedir. Kullanılan malzeme cam katmanları arasına yerleştirilen bir tür jeldir. Soğukta saydam haldeyken, sıcaklık arttığında saydamlığı azalmakta ve yansıtıcı özelliği artmaktadır. Bu durumda camdan görüntü bulanıktır.

3-Elektrokromik camlar dinamik pencerelere bir örnektir. Bu pencereler bir EC katmanıyla kaplı olup istenen kontrolu sağlamaktadırlar. low-e camlarla birlikte kullanıldığı 2m2’ye kadar çeşitli çift cam pencere sistemleri mevcuttur. Tamamen camlı cepheler için uygundurlar. Uygulanan voltaja bağlı olarak renkli durumdan orta ve tamamen renksiz hale geçmektedirler.

4--Gazokromik camların etkileri elektrokromik camlar gibidir.

2--Çatı Işıklıkları:

2.1-- Sürekli açıklıklar düşey veya eğimli açıklıkların eğimli bir çatı düzlemi ile birlikte tasarlanmaları ile oluşturulan testere dişi biçiminde açıklıklardır.

2.2--Genellikle tek yüzeyleri saydamdır.

2.3--Endüstri binalarında kullanımı çok yaygın olmasına rağmen, büro, okul, hastane,AVM, kütüphane ve lobi gibi hacimlerde geniş alanlarda düzgün günışığı sağlamak amacıyla kullanılırlar.

2.4-- Kuzeye dönük olan çatı ışıklıkları ile güneş ışığı binaya girmemekte,

yaygın gök ışığı içeri alınmaktadır.

2.4.1--Doğuya yönlendirilmiş çatı ışıklıkları sabahları maksimum düzeyde aydınlık ve solar ısı kazancı sağlamaktadırlar.

2.4.2--Batıya dönük çatı ışıklıkları ise öğle güneş ışığı ve ısı kazancı salarlar.

2.4.3--Kışın ise güneye yönlendirilmiş çatı ışıklıkları diğer yönlere oranla arzu edilen en iyi solar ısı kazancını sağlamaktadırlar, fakat yazın istenmeyen ısı kazançlarına sebep olabilmektedirler.

2.5-- Çatı ışıklıklarında cam ya da plastik kullanılmaktadır. Çatı ışıklıklarında

Temperlenmiş-ısıya dayanıklı ya da laminasyon camlar kullanılabilir.

2.6-- Güneşli iklimlerde kuzeye veya güneye yönlendirilmiş kuş penceresi-fenerler yatay açıklıklardan daha uygundurlar. Doğuya ve batıya yönlendirilen çift yönlü fenerler gün boyu düzgün bir aydınlatma sağlamak için uygundurlar

3--Işık Rafları:

1—Dış Pencerenin toplam yüksekliğinin %20 kadar pencerenin en üst noktasından aşağıda,tek raf biçiminde dışarıdan veya içeriden yapılmış-yukarı bakan yeteri genişlikte(40 cm vs) yatay  yansıtıcı yüzey(ayna) dışarıdan içeri giren ışığı tavana yansıtarak daha fazla aydınlanma sağlayabilir.

2—Yapılan çalışmalarda  bu sistemin güneşlenme süreleri yüksek olan Antalya ve Diyarbakır gibi illerde kullanılmasının enerji etkinliği açısından olumlu olduğu sonucu ortaya çıkmıştır.Sistemi pencereyi takan firmalar kurabilir.

4--Işık Tüpleri:

4.1-- Sistemde çatı veya uygun bir yere konacak.dış armatür güneş ışığını toplamakta uzunluğu 6-9(max 12 m) m ve çapı 25-35 cm  ve aydınlatma alanı 20-28 m2 olan içi aydınlık  fleks borularla içerdeki armatürlere getirmekte ve gelen bu ışığı iç armatür tavanda dağıtmaktadır.

4.2—Dış toplayıcı ünite, genellikle binaların çatısına yerleştirilmektedir. Böylelikle gün ışığını gün boyunca toplaması hedeflenmektedir. Orta üniteyi-flex ışık borusunu oluşturan ışık tüpünün iç yüzeyi, yansıtıcılığı çok yüksek metal malzemeden oluşmakta veya Alcoa Everrbite veya Silverlux gibi malzemelerle kaplanmakta ki bu malzemeler de %95’in üzerinde ışık

yansıtma özelliğine sahiptirler.

4.2---Bu şekilde içeride flüoresan kullanmadan içerisi gün ışığı ile  doğal olarak aydınlatılarak iş verimi ve enerji tasarrufu sağlanabilir.

4.3--Süpermarketlerde gün ışığı uygulaması ile satışlarda % 40 artış sağlanabilmektedir.

4.3.1--Bunun için ya tek katlı marketin  tavanı şeffaf olması sağlanmalı yada çatı üstüne konacak dış armatür ve iç mekana konan tavan armatürü ve bağlantıyı yapan fleks boru.Böyle bir sistemin tasarımında 28 m2 için bir armatür hesabı yapılabilir.

4.4--Sistem internet adresi:google den “günışığı aydınlatma”dır.Bu sistem WC aydınlık şaftı kullanılarak fabrika binalarında  da uygulanabilir.

4.5-- Firmadan mevcut yeni tasarlanacak bina için keşif yapması ve yardımcı olması ,ürünü tanıtması istenebilir.Basit bir hesap yaparsak 28 m2 aydınlatma yapan 10w/m2 aydınlatma şiddeti-0,185 ytl/kwh elektrik birim fiyatı-10 saatlik aydınlatma için  solartub un fiyatı 450 dolar=540 ytl olduğu esas alınırsa   p=0,185 ytl/kwh*10 w/m2*(1/1000)*10 h=0,518 ytl/gün ve solartub un kendini amorti süresi t=540/0,518=1042 gün   kısaca 2,85 sene de kendini amorti ediyor.

4.6--Özellikle en üst normal katlar bu şekilde elektrik enerjisi gerektirmeksizin gün ışığı ile aydınlatılabilir.ve bu ışık lamba ışığına göre çok daha kaliteli ve doğaldır.

4.6.1—Çatıdaki Dış armatüre lambaların ışık tüpüne entegre edilmesiyle geceleri farklı renkte aydınlatma efektleri elde edilebilmektedir.

4.7--Bu aydınlatma en üst kat için ideal olup,alt katlarda bununla aydınlatma yapılması düşünülüyorsa bunların fleks borularının geçeceği aydınlatma şaftları yapılabilir.Firmadan fiyat teklifi almak) sistemi bir kereliğine kurmak.suretiyle tüm lambaların kapatılmasını mümkün olmaktadır.

5--Günışığı-Yapma Işık Entegrasyonu:

5.1--Binalarda uygun kontrol sistemlerinin seçilerek günışığı-yapma ışık entegrasyonunun görsel konfor koşullarını sağlayabilecek biçimde gerçekleştirilmesiyle olanaklıdır.

5.2--Kontrol sistemlerinde elektronik balastlar ile loşlaştırma özelliği kazandırılmıştır. Bugün piyasada DALI, EIB, BAC net gibi birçok kontrol sistemi bulunmaktadır.

5.3-- Kontrol sistemleri manuel veya otomatik olabilmekte,hacimde günışığının yeterli olduğu bölgelerde yer alan aydınlatma araçlarının loşlaştırılması veya tamamen devre dışı bırakılması sonucunda enerji tüketimi azaltılabilmektedir.

5.4--Günışığına bağlı kontrol sistemlerinde loşlaştırma ve devre dışı bırakma kullanıcıları rahatsız etmeyecek kadar yumuşak, fakat günışığındaki ani değişime uyabilecek kadar da çabuk olmalıdır.

5.5--Gün içinde az kullanılan hacimlerde günışığına bağlı bir kontrol yerine yapma aydınlatmanın sensörleri-sensörlü lamba ile kontrol edilmesi enerji tasarrufu açısından uygun bir çözümdür.

Kaynak: 8.Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi Sempozyum Bildirisi--Binalarda Günışığından Yararlanma Yöntemleri-Çağdaş Teknikler--Alpin Köknel Yener