Asansör Motorlarında Enerji Verimliliği:

2.1--Kademeli asansörlerin motorları kalkış sırasında anma akımının 7-8 katı kadar akım çekerlerken inverter kontrollü motorlar anma akımının sadece 1,5-2 katı akım çekerler.

2.2--Yeni yapılacak olan veya yenilenen asansör sistemlerinde, verimi en az %85 olan elektrik motorları ve/veya değişken hız sürücüleri kullanılır.

2.3--İnverter kullanımıyla kademeli asansöre göre % 30-%50 oranlarında enerji tasarrufu sağlanabilmektedir.

2.4--Düşük katlı yapılarda frekans kontrollü (VVVF) sürücülü enerji-etkin asansörlerin konvansiyonel hidrolik asansörlere göre %21 ile %24 oranında enerji tasarrufu sağladıgı belirtilmiştir

2.5--Nominal kullanımlar iyi hesaplanmazsa ihtiyaçtan fazla olarak büyük seçilebilecek bir motor veya motor sürücüsü enerji sarfiyatının önemli oranda artmasına neden olacaktır.

2.6--Aynı şekilde çalışma sırasında harcanan enerjiye ek olarak stand-by sırasında da doğru seçim yapılamamıs. motor ve inverter daha fazla enerji harcamaktadır. Harcanan enerji markalara göre de değişiklik göstermektedir.

2.7--Çift hızlı asansörlerde 4 adet kontaktör kullanılması gerekmektedir. Durus. için motor akımını kontaktörler kestiğinden kullanılacak kontaktörler motor anma akımına göre daha büyük boyutta seçilmelidir. Örneğin, 4 kişilik bir asansör için 14 Amp. anma akımına sahip 5,5 kW'lık bir motor kullanılmışsa, çift hızlı çalışmada kumanda panosunda en azından 32A'lik 4 adet kontaktör kullanmak gerekir.

2.7.1--Oysa, inverter kullanıldıgında aynı motor için anma akımından biraz büyük, yani 16 Amp.'lik 2 adet (TSE EN81 gereği) ana kontaktör ile fren için 1 adet 9-10 Amp.'lik 1 adet kontaktör yeterlidir,

2.8--Enerji-etkin sistemlerde kullanılan inverterlerin yapılarında bulunan elektronik komponentlerden bir kısmı zaman içinde yıpranma gösterirler ve inverterin performansının düşmesine neden olurlar.

2.8.1--Bu nedenle bu elemanların düzenli aralıklarla değiştirilmesi gerekmektedir. Bunlar; ömrü ortam sıcaklıgına baglı olarak 10,000 ile 35,000 saat olan soğutma fanları (2 ila 3 yıl), akımı düzgünleştirmek için kullanılan kapasitörler (5 yıl) ve inverterin yapısında yer alan rölelerdir.

2.9--Bunun yanında, inverterlerin çalışma koşulları üreticiler tarafından detaylı olarak belirlenmiştir. Elektriksel gereksinimleri bir yana bırakacak olursak, inverterlerin -10 ºC ile 40 ºC arasındaki sıcaklıklarda çalışmaları öngörülmüş ve artan her 1°C da verimliliğin %1.7 azalacagı belirtilmiştir.

2.10—Motorların ve panonun aşırı ısınmaları ve bu ısıyı dışarı atıp soğumaları gerekmektedir. Bunun için ortalama ortam sıcaklıgı 40°C (maksimum 60°C) olmalıdır. Sıcaklık veya yükseklik arttıgı takdirde  daha üst gruptan motor seçilmelidir.

2.10.1—Makine dairesini doğutmanın en ekonomik yolu makine dairesi penceresine 35 cm çaplı fan koyup makine dairesini havalandırmak olabilir.Fan asansörün meşgul devresine bağlanabilir yada 30 C ayarlı termostata bağlanabilir.

2.10.2--Yine hidrolik asansörlerde makine dairesinde hidrolik soğutulmaz ise hidrolik ısınmasına bağlı asansör sürüşünde bozulma meydana gelebilmektedir ki hidrolik asansör makine dairesinden asansör kuyusuna açılan 40x40 cm pencereye 35 cm çaplı fan koyup panoda meşgule bağlamak önemli.

2.11--En etkin olarak bilinen regeneratif inverter-motor sistemlerinde yavaşlama sırasında motor jeneratör olarak kullanılarak elde edilen enerji şebekeye aktarılabilir ve daha etkin enerji tasarrufu sağlanabilir. 15 katlı bir ticarethanede ve 25 katlı bir binada yapılan simülasyonlarda regenerasyon enerji kullanımında %30 oranında enerji tasarrufu sağlamıştır. Fakat bu sistemler pahalıdırlar (6,000$ - 10,000$) ve yüksek sayıda ve sık yoğunluklu kullanımlara uygundurlar[

2.12--Frekans kontrollü (VVVF) kademesiz hız kontrol cihazları sayesinde günümüzde 4 m/s'lik seyahat hızlarına ulaşılabilmektedir. Bazı gelişmiş tahrik ve kumanda sistemleriyle çok daha yüksek hızlar da elde etmek mümkündür. 10 duragın üzerindeki yoğun trafikli binalarda artık 1,60 m/s hızında asansörler tercih edilmekte ve akıllı kumanda sistemlerinin de kullanılmasıyla trafik önemli ölçüde rahatlamaktadır.

2.13--Mıknatıs uyarmalı senkron motor ile tahrik edilen dişlisiz asansör makine-motorları bir çok bakımdan geleneksel sistemlerle kıyaslanamayacak üstünlük ve avantajlara sahiptir.

2.13.1—Motora akuple edilen yüksek duyarlıklı mutlak enkoder ve hassas denetim sağlayan kapalı çevrim sürücü sistemi sayesinde kalkış, durus. ve seyir esnasında mükemmel bir konfor sağlamaktadır.

2.13.2--Özellikle 2:1 askı sistemlerinde kullanılan ve nispeten yüksek hızla dönen mıknatıs uyarmalı senkron motorlarda enerji verimi (harcanan elektrik enerjisinin mekanik enerjiye dönüşme oranı) asenkron motorlardan daha yüksek düzeylere çıkmaktadır.

2.13.3--Bu şekilde, dişlisiz sistemlerin sürekli kullanımdaki elektrik enerjisi tüketimi geleneksel sistemlerden %50’ye varan oranlarda düşük gerçekleşmesine olanak sağlamaktadır.

2.13.4--Dişli grubunun tümüyle ortadan kalkması, bakım ve onarım gereksinimini büyük ölçüde azaltmıştır.

2.14--Periyodik yağ değişimi, yetersiz yağlama altında çalışma sonucu ortaya çıkabilecek sorunlar, ses ve vibrasyon problemleri ve arızalar dişlisiz sistemlerde tamamen ortadan kalkmıştır.

2.15--Dişli grubun ortadan kalkması ile aynı tahrik gücü gereksinimi ( aynı seyir hızı ve taşıma kapasitesi ) için geleneksel sistemlere göre %40-%50 oranlarında daha küçük motor gücü seçilmesi mümkün olmaktadır

2.16--Asenkron motorlara kıyasla çok daha etkin gerçekleştirilen döndürme momenti (tork) ve hız denetimi sayesinde, programlanan hız-zaman eğrisi tüm yük koşullarında büyük bir doğrulukla izlenmekte ve kat hizalamasında kusursuz bir hassasiyet sağlamaktadır.

Kaynak:asansörlerde enerji verimliligi ve pratik çözümler-Furkan DİNÇER, Sabir RÜSTEMLİ-Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi,