Demans ve Beslenme-Polifenoller:

1--Diyet polifenollerinin yaklaşık %60’ını flavonoidler, %30’unu fenolik asitler oluşturmaktadır. Meyveler,sebzeler, yeşil çay ve tam tahıllar polifenol içeriği yüksek olan besinlerdir

2--Besinlerle alınan toplam polifenolün %5-10’unun ince bağırsaktan emildiği, %90-95’i ise kolon mikrobiyotası tarafından fermente olduğu tahmin edilmektedir

3—Polifenol alımına en çok katkı sağlayan besin türleri yaşanılan ülke ve kültüre göre değişiklik göstermektedir.

3.1--Örneğin, İspanya’da kırmızı şarap, kahve,elma, portakal ve yeşil fasulye; Japonya’da kahve ve yeşil çay ilk sıralarda yer almaktadır

4--Akdeniz diyetine uyumun bilişsel fonksiyonlara etkisinin incelendiği bir sistematik derlemede 18 epidemiyolojik çalışmadan 13’ü 65 yaş üstü bireylerin üzerinde yapılmıştır.

4.1--Bu çalışmaların 9’unda, Akdeniz diyetine uyumun bilişsel fonksiyon bozukluğuna karşı koruyucu olduğu gösterilmiştir.

4.2--Akdeniz diyetinde sebze, meyve, tam tahıl, kurubaklagil ve yağlı tohumların antioksidan vitamin, mineral ve polifenol içeriği yüksek olduğundan demansa karşı koruyucu olduğu belirtilmektedir

5—Yapılan bir çalışmaya bağlı değerlendirme sonuncunda MIND diyetine uyumun Alzheimer hastalık riskine karşı %35-53 daha koruyucu olduğu söylenebilir.

5.1--MIND diyetinde haftada en az iki porsiyon yaban mersini, böğürtlen, ahududu, çilek vb. gibi meyvelerin tüketimi önerilmektedir, bu besinlerin polifenol içeriği yüksek olduğu için Alzheimer hastalığına karşı koruyucu olabileceği vurgulanmaktadır

6--Japonya’da 60 yaş üstü 490 bireyin yaklaşık 5 yıl izlendiği bir araştırmada her gün düzenli yeşil çay tüketenlerde demans gelişme riski hiç tüketmeyenlere göre anlamlı olarak daha düşük bulunmuştur

6.1--Yeşil çayda bulunan epigallo kateşin gallatın (27,16 mg/100 mL demleme yeşil çay) antioksidan etkisi nedeniyle demansa karşı koruyucu olduğu düşünülmektedir.

6.2--Epigallo kateşin gallatın antioksidan aktivitesinin C ve E vitaminin 25-100 katı daha fazla olduğu bildirilmektedir.

7--Yetmiş yaş üstü 19.415 kadın bireyin 1995-2001 yılları arasında izlendiği bir çalışmada haftada en az bir porsiyon yaban mersini veya çilek tüketen bireylerde bilişsel yaşlanmanın, bu besinleri daha az tüketenlerden 2,5 yıl daha geç başladığı bildirilmiştir.

7.1--Yaban mersini ve çileğin antosiyanin içeriği yüksektir. Antosiyaninlerin kan beyin bariyerini geçerek öğrenme ve hafıza ile ilgili bölümlere (hipokampus gibi) etki ettiği, inflamasyonu ve nöron kaybını önlediği olası mekanizmalar arasında yer almaktadır.

8—Bir bilimsel çalışmada Polifenol alımı yüksek olan bireylerde demans gelişme riskinin polifenol alımı düşük olanlara göre %50 daha az olduğu bulunmuştur.

8.1--Polifenol alımına en çok katkı sağlayan besinlerin yağlı tohumlar, soya ürünleri, turunçgiller,yeşil yapraklı sebzeler, zeytinyağı ve çilek gibi meyvelerin olduğu bildirilmiştir.

9--Kakao flavanolleri ve resveratrolün glikoz metabolizmasını düzenleyerek bilişsel fonksiyonları iyileştirebileceği, resveratrolün beyinde kan akım hızını artırabileceği olası mekanizmalar arasında yer almaktadır

10--Akdeniz diyeti, sızma zeytinyağı ve yağlı tohum tüketiminin hafıza puanını, frontal fonksiyon ve genel bilişsel puanı olumlu etkilediği bildirilmiştir.

10.1--Polifenollerin serebrovasküler kan akımını artırdığı, nöral sinyalizasyonu ve nörogenezi uyararak bilişsel fonksiyonları olumlu etkileyebileceği belirtilmiştir.

10.2--Yaban mersini, siyah frenk üzümü, mürver, kırmızı böğürtlen, çilek ve domates gibi polifenol içeriği yüksek meyvelerle hazırlanan içeceği günde 600 mL tüketen sağlıklı yaşlı bireylerde bilişsel fonksiyonun olumlu etkilendiği uygulanan ölçeklerle gösterilmiştir.

11--Kurkumin, yeşil çay tozu ve resveratrol ile yapılan çalışmalarda Alzheimer Hastalığı tanılı yaşlı bireylerde bilişsel fonksiyonlarda (Mini Mental Durum Testi, Alzheimer Hastalık Değerlendirme Ölçeği- Bilişsel Alt Boyut) anlamlı bir değişiklik gözlenmemiştir. Ancak, resveratrolün Günlük Yaşam Aktiviteleri Test puanını olumlu etkilediği saptanmıştır.

12--Kaliforniya Sözel Öğrenme Testi-II ile yapılan değerlendirmede Concord üzüm suyu tüketen bireylerin daha fazla kelimeyi doğru hatırladığı saptanmıştır.

12.1--Ayrıca bu bireylerde fonksiyonel magnetik rezonans görüntüleme (fMRI) ile ön ve arka kortikal bölgelerde aktivasyonun arttığı gözlenmiştir. Concord üzüm suyunun hemodinamik yanıtı artırarak nöron aktivasyonunu arttırdığı düşünülmektedir

Kaynak: Sağlık ve Toplum Yıl:20 , Sayı: 3 Eylül-Aralık 2020--Demans ve Polifenoller--Şenay Burçin ALKAN1, Neslişah RAKICIOĞLU2--1.Öğr.Gör., Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sağlık Bilimleri--Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü,2. Prof.Dr.,Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi--Beslenme ve Diyetetik Bölümü,