Pankreas Kanseri-Bilgi-2:
1--D Vitamini:
Kemik kanser riskini azaltır. Menapoz sonrası meme kanser riskini
azaltır.Öneri: Güneşten düzenli ve uygun şekilde yararlanma. Bunu yapamayanlar
günlük 400 IU D vitamini alabilirler.
1.1—D vitamini-- Kanser hastalarında
yapılan taramalarda D vitamini düşüklüğü saptanmıştır. Bu kişilerde kanserin
şiddetli ilerlediği gözlenir. Tümörlü hücrelerin D vitamini sayesinde başka
organlara yayılmasını engellediği gözlenir.
1.1.1--D vitamini,tümörlü hücrelerin ihtiyacı olan
damarların gelişmesini engelleyerek kanserli hücrelerin diğer organlara
yayılmasını önler. Hastalarda D vitamini eksikliği görülüyorsa ek D vitamini
ile eksiklik giderilir ve hastalık bu durumdan pozitif şekilde etkilenir.
1.2--D vitamininin formları da D vitamini ile aynı
özellikleri gösterebilir. Bu formlar tümörlü hücreleri bilip bu hücrelerin sayısının
artmasına engel olurlar. Çoğu kanser türünde D vitamini bir tedavi seçeneği
olarak kullanılabilir. Melanom kanserinde bu geçerli olmayabilir.
1.2.1--Çünkü melanom kanseri ciltle ilişkili
olmasından dolayı D vitaminin ne yönde etki ettiği belirsizlikler içerir. Ama
melanom kanserine sahip hastalarda D vitamini eksikliği sıklıkla gözlenir. Tüm
bu nedenlerden dolayı; yapılan çalışmaların sayısı arttıkça günümüzde kanser
tedavisinde D vitamini kullanıp kullanılmayacağı da kesinleşecektir
2--İyot--
Yetersizliği tiroid kanser riskini arttırır. İyotlu tuz kullanımı ile
yetersizliği önlenir.
3--Selenyum- Glutatyon peroksidazın bileşiminde yer alarak kimyasal karsinojen ve oksijenli radikalleri etkisizleştirerek kanser riskini azaltır.
4--Manganez--
Süperoksit dismutaz enziminin bileşiminde yer alarak karsinojenezisten korur.
5--C Vitamini:
Antioksidant olarak özellikle solunum ve sindirim sistemi kanserlerinden
koruyucudur. Kardiyovasküler hastalıklar için yapılan öneri kanser için de geçerlidir.
6—karotenoidler--Çeşitli
karotenoidlerin antikanserojen etkileri kanıtlanmıştır. Karotenoidlerden biri
olan likopen domateste bulunan vitamin A benzeri bir bileşik olup prostat,
meme, sindirim sistemi,mesane, deri ve serviks kanseri riskini azaltmaktadır.
Likopenin antikarsinojen etkiyi antioksidan özelliği ile yerine getirdiği düşünülmektedir.
6.1--Karotenden zengin sebze ve meyvalar ile
birlikte bir turunçgil (citrus) meyvasının diyete eklenmesinin kanser
önlemedeki önemi vurgulanmaktadır.Bunların sıçan ve farelerde spontan olarak
oluşan veya kimyasal ajanlarla meydana getirilen kanserlere karşı koruyucu
bulunmuştur.
7--Brokoli, karnabahar ve lahana
gibi bitkisel besinlerin de kanser riskini azalttığı gösterilmiştir.Kanser
önleyici etkileri içerdikleri glukozinolatlara bağlanmıştır. Indol,izotiyosiyanat
ve sulforafan gibi fitokimyasallar hücresel DNA zedelenmesini baskılayan veya bloke
eden enzimleri tetikler, tümör büyüklüğünü ve östrojen benzeri hormonların etkinliğini
azaltır.
8--Sarımsak
(Allium sativum) uzun yıllardır tıbbi amaçlı olarak kullanılmıştır. Etkisinden
sorumlu kimyasal maddeler allisin, allilik sülfitler gibi organosülfür
bileşikleridir. Soğan ve sarmısakta bulunan allilik sülfitler immün sistemi
güçlendirir,karsinojenlerin atılımını arttırır, tümör hücre çoğalmasını
baskılayan enzimleri uyarır ve serum kolesterol düzeylerini azaltır.
8.1--Çin’de geniş bir grupta yürütülen bir
vaka-kontrol çalışması, soğan ve sarımsak tüketimi ile mide kanseri gelişme
riski arasında ters bir ilişki olduğunu göstermiştir. Sarımsağın H. pylori’yi
baskılayıcı etkisinin de rolü olabilir.
8.2--Kırk bin menopoza girmiş hanımda yapılan bir
çalışmada sarımsak tüketimininin kolon kanserine karşı koruyucu olduğu
bulunmuştur. Sarımsağın en iyi bilinen etkisi kolesterol düşürücü etkisidir.
8.3--Klinik çalışmalarda orta derecede kan basıncı
düşürücü etkisi saptanmıştır. Allium ailesinden sebzelerde (soğan, sarımsak,
pırasa) selenyum da bulunmaktadır. Selenyum kalp için koruyucudur ve
antioksidandır.
9—Fruktoz—Nişasta-Yapılan
analiz sonucunda nişasta bazlı şekerde bol miktarda bulunan fruktozun pankreas
kanseri ile istatistiksel olarak anlamlı derecede ilişkili olduğu
gösterilmiştir.
9.1--Bu çalışmaya göre kilo fazlası olanlarda şeker alımı
özellikle daha fazla risk oluşturmaktadır .
9.2--Akdeniz ülkelerinde yapılan çalışmalara göre;
rafine edilmiş unların kullanımı mide, kolorektal, meme, üst sindirim sistemi
ve tiroid kanserleri riskini arttırmaktadır.
9.3--Bu durum özellikle beyaz ekmek gibi rafine
edilmiş karbonhidratların glisemik yükü arttırmaları ve insülin, insüline
benzer büyüme faktörü ve gliseminin aniden artması, kolon, meme ve prostatta
hücre poliferasyonunu stimüle etmesiyle oluşmaktadır
10—Omega 6 Yağ Asitleri-Yapılan
çalışmada doymuş yağ tüketimi ile meme, pankreas, prostat, rahim, kolorektal kanserleri
arasında ilişki olduğu tespit edilmiştir
10.1—Yapılan bir çalışmada yüksek miktarlarda
omega-6 yağ asidi (araşidonik aside dönüşebilen linoleik asit) tüketiminin meme
kanserinde tümör gelişimini ve metastazı teşvik ettiğini göstermektedir.
11—Kahve-düzenli
kahve tiryakileri için pankreas kanseri riski %18 daha az iken, düşük ve orta
düzeyde kahve içenlerde %14 daha az olduğu bulunmuştur.
12—Spor:
12.1--Hastalık öncesi fiziksel aktivite düzeyi iyi
olan kanserli hastaların oranı kontrol grubuna göre düşük bulunmuştur
13--Kanser Oluşumunu
Arttırıcı Besinler
Yaşlı ve yağlı koyun, sığır,
keçi ve tavuk etleri
Tuzlanmış besinler
Tütsülenmiş besinler
Hamburger
Sade, yağlı etten yapılmış köfteler
Doğrudan ateşte pişirilmiş
etler
Sucuk, sosis, salam gibi nitrit
nitrat eklenmiş besinler
Sebze ve meyvelerden fakir
beslenme
Tereyağı, iç yağı
Yağda kızartılmış besinler
14--Kanser Oluşum Sebepleri ve Oranları
Kanser Oluşum Sebebi ………….Oranı (%)
Beslenmede Yanlışlıklar ……………35
Sigara Kullanımı ……………………30
Enfeksiyon ………………………….10
Meslek Hastalıkları ………………….4
Alkol Kullanımı……………………..3
Çevre Kirliliği ………………………2
Besin Katkı Maddeleri……………...1
İdiyopatik ………………………….15
15—Kanserden Korunmada:
1--Alkol, sigara, katkı maddesi içeren yiyeceklerin
tüketiminden kaçınmak
2--Pişirme yöntemlerinden kömür ızgarası ve
kızartmalardan,
2.1--tütsülenmiş yiyeceklerden, turşu ve salamura
gibi fazla tuzlulardan kaçınmak, düşük ısıda pişirmeye dikkat etmek
3--Yiyecekleri küf ve mantar oluşunu engelleyecek
koşullarda saklamak (bozulabilir besinleri soğutarak ve dondurarak saklamak)
4--Yiyeceklerdeki çeşitli kimyasal kontaminantların,
pestisitlerin, atıkların ve katkı maddelerinin güvenli sınırlarda olup
olmadığının belirlenmesine ve takip edilmesine dikkat etmek
5--Düzenli fiziksel aktivite yapmak (günde 1 saat
tempolu yürüyüş, haftada 1 saat daha ağır egzersiz).
6--Kanserin oluşumu çok değişik nedenlere bağlıdır.
Farklı kaynaklara göre diyetle ilgisi %10-70 arasında olup %35 olarak kabul
edilmektedir.
7--Bazı kanserler fazla kilo ile ilişkilidir.
Düzenli egzersiz ve uygun diyet kiloları normal değerler içinde tutmaya
yardımcı olacaktır. Lifli gıdaların bağırsak kanserlerini önlediği görüşü yaygındır.
7.1--Aşırı şişmanlıktan kaçınılmalıdır. Ama kanser
olup da ağırlık kaybı olmayan bir hastanın (kilosunda kalan hasta) olana göre
(zayıflayana göre) yaşam şansı daha uzundur.
7.2--Hastalığın ileri safhalarında aneroksia
hastalarda kaşeksiye neden olmakta yağ, protein ve karbonhidrat metabolizması
değişmekte, kilo kaybının yanı sıra iştah, tat duygusunun kaybı en sık görülen
komplikasyonu oluşturmaktadır
16--En Güçlü Antioksidan İçeren Besinler,
1--antosiyaninler
(mürdüm eriği, böğürtlen, karadut, kiraz, yaban mersini, vişne),
2--kateşinler (siyah
çay ve yeşil çay), likopen (domates, pembe greyfurt, karpuz, kayısı),
3--beta karoten
(havuç, kavun, mango, kayısı),
3.1--Karotenoidler içinde en etkili antioksidan
likopendir; ksantofilller ise en düşük antioksidan etkiye sahiptir
4--resveratrol
(üzüm, yaban mersini, kızılcık),
5--elajik asit
(nar, üzüm, kiraz, çilek),
6--kapsaisin
(kırmızı acı biber),
7--kuversetin
(kırmızı soğan ve elma),
8--C vitamini
(greyfurt, portakal, biber, brokoli, kivi, kuşburnu)
8.1--C vitamini,
askorbik asit olarak bilinen, antioksidan özelliği olan, birçok enzimatik
reaksiyonda rol oynayan, suda çözünebilen bir vitamindir
8.2--Turunçgil meyveleri, domates, patates, biber,
kabak, çilek, lifli yeşil sebzeler ve lahanagiller en önemli c vitamini
kaynakları olarak sıralanabilir33.
8.3--Yüksek dozlarda askorbik asit alımı, diyare ve
idrarda kristal oluşumuna neden olarak börek yollarında böbrek taşları oluşum
riskine ve ürik asit atılımını etkileyerek gut hastalığı oluşumuna zemin
hazırlamaya sebep olabilir
9--E vitamini
(badem, ayçiçeği çekirdeği, buğday tohumu)
9.1--E vitamini, yağda çözünebilen major
vitaminlerden olup, tokoferoller olarak isimlendirilen 8 maddeden biridir.
Bitkisel yağlar, yumurta ve tahıllar E vitamini bakımından zengin besin
kaynaklarıdır. E vitamininin fazla alımı, genellikle toksik etkiden ziyade mide
rahatsızlığı, diyare ve baş dönmesine sebep olabilir . Ayrıca bazı randomize
çalışmalar, E vitaminin alınmasıyla frajilite ve hemorajik inme riskini
arttırabildiğinden dolayı özellikle kontrolsüz hipertansiyon ve
trombositopenili kanser hastalarında kullanımı önlenmelidir
10--selenyum (patates,
ayçekirdeği, yumurta),
11--polifenol
(yeşil çay, ahududu, soya, çilek, erik, elma, yaban mersini),
12--glucosinolates
(brokoli, brüksel lahanası, su teresi, karnabahar),
13--lutein (brokoli, ıspanak, kara lahana, kırmızı
üzüm, kivi) olarak sıralanabilir
7-- Hayvansal protein alımı
--Hayvansal protein alımının fazla olması doymuş yağ tüketimini de artıracaktır.
Bu durum meme, uterus, gastrointestinal sistem, kolorektal bölge ve pankreas
kanseri ile ilişkili bulunmuştur ve kanserlerin görülme riskini artırmaktadır .
7.1--Yapılan araştırmalar, yağsız hayvansal protein
tüketiminin kanserle ilişkisi olmadığını göstermiştir. Pankreas kanseri ile et
tüketimi arasındaki ilişkide salam, sosis, sucuk gibi işlem görmüş etlerin
etkisinin yüksek olduğu bildirilmiştir .
7.2--Sucuk, sosis, salam ve pastırma gibi işlenmiş
et ürünleri ve balıkta koruyucu, renklendirici, lezzet arttırıcı ve
antimikrobiyal ortamı korumak amacıyla sıklıkla nitrat ve nitritler kullanılır.
Ayrıca nitrozamine dönüşen nitritlerin hayvan modellerinde mesane kanserine
sebep olduğu bildirilmiştir
8--Sebze ve meyva tüketimi düşük olanlarda kanser riski,sebze
ve meyva tüketimi iyi olanlara göre iki kat daha fazladır.Meyva tüketimi,
özellikle akciğer, ösefagus, ağız boşluğu, pankreas, mide,kolon, rektum, mesane
ve larinks kanserlerine karşı koruyucudur. Kanser ve kalp hastalığı riskinin
azaltılabilmesi için günde beş veya daha çok porsiyon meyva tüketimi
önerilmektedir
17--Kanser Hastalarında Beslenme Düzeni:
1--Protein ve toplam kalori alımını belirli düzeyde
tutmak amacıyla hastalar,şunları yemelidir;
1.1--Balık, kümes hayvanları, yumurta, süt ve süt
ürünleri gibi protein bakımından zengin yiyecek şekillerini,
1.2--A ve C vitaminleri içeren sebze ve meyveler. Bu
yiyecekler arasında kavun,karpuz, çilek, turunçgiller, domates, yeşilbiber,
lahana, karnabahar, ıspanak,patates, havuç, kabak vb. bulunur.
1.3--Kepek unundan yapılmış ekmek, arpa, yulaf
ezmesi
1.4--İştahsızlık halinde şunlar yapılabilir;
1--Yemeklerden önce egzersiz yapmak. 5-10 dakikalık
bir yürüyüş ya da yatakta yapılan sınırlı hareketler bile iştahı açar.
2--Tüm yiyecekleri zevkli bir biçimde ve güzel bir
ortamda sunmak.
3--Azar azar ama sık yemek.
4--Çok yemek çeşidi bulundurmak.
5--Sabahları genellikle iştahın en açık zamanı
olduğundan, bundan yararlanarak kahvaltıyı günün en büyük öğünü haline
getirmek.
6--Yemek yerken midenin boşalmasını sağlamak için
yavaş yemek. Böylece başdönmesi ve kusma da önlenir. Her şeyi iyice çiğnemek.
7--Ağızdaki farklı herhangi bir tadı taze meyve,
meyve suyu ya da emilen ekşi sert şekerlemelerle gidermeye çalışma
8--Sıcak yiyecekler bulantı-kusmayı arttırdığından
soğuk yiyecekler (dondurma, donmuş yoğurt vb.) verilmelidir. Genellikle
içecekler daha iyi tölere edilir. Sade gazoz veya diğer sodalı içeceklerde
verilebilir
9--Ayrıca kanser hastalarında, tükürüğün yetersiz
miktarda üretimi, nişastaların yetersiz sindirilmesi, ağız yaralarının
oluşumunun hızlanması, tat almada azalma, katı yiyecekleri çiğnemede zorluk ve
diş çürükleriyle sonlanır.Tükürük miktarındaki az ya da orta dereceli azalmalar
için basit önlemler yeterli olabilir. Hasta;
9.1--Saatte birkaç kez su, elma suyu, üzüm suyu ya
da meyve suları gibi tahriş etmeyen sıvılar içmelidir.
9.2--Genellikle tükürük üretimini arttıran ekşi
maddeler yemelidir.
9.3--Tütün ve alkolün yanı sıra çok baharatlı,
karbonatlı, sıcak ya da soğuk,çiğnenmesi zor ya da asitli yiyeceklerden
vazgeçilmelidir
9.4--Hastalar kuru, sert ve kabuklu yiyecekler
(kızarmış ekmek, kraker vb) yememesi konusunda uyarılmalıdır. Bu tür
yiyeceklerin çiğnenmesi, yutulması güçtür ve kuru ağız mukozasını daha kolay irrite
edebilir. Ayrıca çok tuzlu yiyecek ve yemeklerden de kaçınılmalıdır
9.5--Yine bu hastalarda görülen ishalin önlenmesi ya
da aza indirgenmesi için, kalori ve proteinden zengin ama yağ ve lifli
maddelerden fakir olan, az miktarda posa bırakan bir diyet önerilir. Bu açıdan
yenmesi önerilen yiyecekler şöyledir;
1--Köy peyniri ve yağsız peynirler, yumurta,
2--Kaynamış, yağsız süt, doğal yoğurt, ayran,
3--Et suyuna çorba,
4--Izgarada ya da fırında pişirilmiş balık, tavuk,
5--Muz, elma püresi, kabuğu soyulmuş elma, elma
suyu, üzüm suyu,
6--Makarna, şehriye, pirinç pilavı,
7--Taze ve sarı kabuklu fasulye, havuç, bezelye,
ıspanak, kabak.
17.1--Yenmemesi gereken yiyecek ve
içecekler;
1--Kepek ekmeği ve kepek gibi tahıllar.
2--Kabuklu yemişler ve çekirdekler.
3--Çiğ sebzeler.
4--Hamur işi yiyecekler, patlamış mısır, kabuklu
yemişler.
5--Kırmızı biber, karışık baharat, karabiber,
sarımsak gibi sert baharatla
6--Kanserli hastalarda görülen damping sendromu, bir
olasılıkla sindirim sistemi içeriğinin hızlı ve fazla miktarda boşalmasına
bağlı olarak gelişen karmaşık bir olaydır . Bu durumda, hastaya yemekler yavaş
ve sık yedirilmelidir.
6.1--Yemeklerden yarım saat sonraya kadar hastanın
pozisyonu değiştirilmemeli, yatırılıp veya ayağa kaldırılmamalıdır.
6.2--Yemeklerden önce katı yiyecekler 25-30 dakika
sonra da sıvı yiyecekler verilmelidir.
6.3--Diyetin yüksek proteinli, düşük karbonhidratlı
olmasına dikkat edilmelidir. Konsantre tatlılardan (bal, pekmez, reçel vb)
kaçınılmalıdır. Alınan sıvıların aşırı sıcak veya soğuk olmamasına dikkat
edilmelidir
7--Bu hastalarda karşılaşılan sorunlardan
konstipasyon, laktoz intöleransı, gaz,şişkinlik ve geğirme problemlerini
önlemek için, şu girişimlerde bulunulmalıdır;
7.1--Konstipasyon için; hastaya günde 8-10 bardak
sıvı verilmelidir. Diyetine posalı yiyecekler, çiğ meyve, sebze, kuru yemişler,
kepekli ekmek eklenmelidir. Laktoz intöleransını önlemek için; laktoz içermeyen
yiyeceklerden menü seçimine gidilmelidir.
7.2--Süt ve sütlü tatlılar diyetten çıkarılıp bunların
yerine soya sütü, kalsiyumdan zengin diğer yiyecekler (peynir ve yoğurt gibi)
kullanılabilir.
7.3--Gaz,şişkinlik ve geğirme hallerinde; gaz
yapıcı, kepekli yiyecekler, mısır, yeşilbiber,soğan, turp, lahana, karnabahar
verilmemelidir.
7.4--Hastanın hava yutmamasına,yemeklerini yavaş
yavaş iyi çiğneyerek yemesine dikkat edilmelidir
8--Kanserli çocukların beslenmesi özel bir konudur.Güvendiği
bir ortamda, sevdiği kişilerle birlikte ve kısmen rahatlamış bir çocuk,
verilenleri yiyebildiği kadar yiyecektir
Kaynak: Bes Diy Derg 2019;47(3):1-4--EDİTÖRDEN
--Curcumin ve Meslektaşlarımızdan Beklediğimiz Editöre Mektuplar--Prof. Dr.
Türkan Kutluay Merdol1--1. Atılım Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi,
Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Ankara