Ayda Oksijen Üretmek:
1--Cambridge
Üniversitesi'nden bilim insanları Ay taşından oksijen üretebilecek bir reaktör
geliştirdi. Eğer bir Ay üssü kurulacaksa bu çok önemli bir teknoloji.
İster Ay'ın kaynaklarının
kullanımı için olsun, ister uzayın daha derinliklerini keşfetme amacıyla atlama
noktası olarak kullanmak için olsun, gelecekte kurulacak Ay üssünün
sakinlerinin, hayatta kalabilmek için oksijene ihtiyacı olacak.
1.1--Büyük miktarda oksijeni
Ay'a taşımak çok pahalı, bazı tahminlere göre ton başına 100 milyon dolar
kadar. Bu nedenle araştırmacılar Ay'da oksijen üretmenin daha ucuz yollarını
bulmaya çalışıyor.
2--NASA, uzun süredir Ay
taşından oksijen elde etmenin yollarını arıyordu. 2005 yılında, Centennial
Challenges programının bir parçası olarak, yapay Ay taşından 8 saatte 5
kilogram oksijen elde edilmesini sağlayan bir kit tasarlayacak ilk takıma
250.000 dolarlık ödül vaat edildi.
2.1--2008'de California Space
Authority'nin desteğiyle 1 milyon dolara yükseltilen ödül yine de sahipsiz
kaldı. Ayrıca, NASA'nın şu an yürürlükte olan İn Situ Resource Utilization
programı da Ay taşından oksijen elde edilmesini sağlayabilecek değişik
teknolojileri izliyor.
3--Cambridge Üniversitesi'nden
malzeme bilimci Derek Fray ve meslektaşları, metal oksitlerden metal ve alaşım
elde etmek amacıyla 2000'de icat ettikleri elektrokimyasal bir süreci biraz
değiştirerek Ay taşından oksijen üretme problemine olası bir çözüm bulmuş. Bu
süreçte, Ay taşlarında da bulunan oksitler -karbondan yapılmış bir anotla
birlikte- katot olarak kullanıyor.
3.1--Sistemden akım geçmesini
sağlamak için elektrotlar, erimiş kalsiyum klorürlü (CaCI2) -erime noktası
neredeyse 800°C olan birtuz- bir elektrolit çözeltisinde duruyor.
Fray ve meslektaşları
testlerinde NASA'nın geliştirdiği, JSC-1 adlı yapay Ay taşını kullanmış. Fray
her biri 1 metre yüksekliğinde üç reaktörün Ay üzerinde yılda 1 ton oksijen
üretmeye yeterli olacağını öngörüyor. 1 ton oksijen üretmek için 3 ton Ay taşı
gerekiyor. Ekip yapılan testlerde Ay taşının oksijen veriminin neredeyse % 100
olduğunu görmüş.
3.2--Fray, Ay'da reaktörü
ısıtmak için çok az güç gerekeceğini ve reaktörün kendisinin ısıyı hapsetmek
amacıyla termal yalıtımlı olarak yapılabileceğini söylüyor. Üç reaktörün
ihtiyaç duyacağı yaklaşık 4,5 kilowat enerji, güneş panellerinden hatta Ay'a
yerleştirilecek küçük bir nükleer reaktörden bile elde edilebilir.
3.3--Fray ayrıca fazladan
16,5 milyon dolarlık bir projeyle, uzaktan işletilebilecek daha büyük bir
reaktörün "dayanıklı bir prototipini" geliştirebileceğini ekliyor. Şu
anda da Avrupa Uzay Ajansı'yla birlikte bu amaca ulaşabilmek için çalışıyor
Kaynak:Tübitak Bilim ve
Teknik-Eylül 2009- Gizem Karlılar