Gri Su Bilgileri:

 

1--Ülkemizde ise kullanılabilir yaklaşık su miktarı yıllık 112 miyar m3’dür.)Bu suyun % 72’si tarımda, %18’i evsel olarak ve %10’u da endüstride kullanılmaktadır.

 

1.1--Devlet Su İşleri verilerine göre; ülkemizde kişi başına düşen kullanılabilir yıllık su miktarı 2000 yılında 1.652 m3,2009 yılında 1.544 m3, 2020 yılında ise 1.346 m3 olmuştur.

 

1.2--2030 yılına kadar sulanabilir tarım arazilerinin %75, evsel kullanımların %260, sanayide kullanılan su miktarının ise %500 civarında artacağı, kişi başına düşen kullanılabilir yıllık su miktarının ise 1.120 m3’lere kadar düşeceği öngörülmektedir.

 

2--Evlerden, sanayi tesislerinden farklı ticari işletmelerden,kurumlardan ve benzer binalardan, kullanıldıktan sonra boşaltılan sular, atık su olarak tanımlanmaktadır.

 

2.1--Atık sular,içermiş oldukları kirleticiler ve kirlilik oranlarına göre siyah su, sarı su, gri su gibi çeşitli isimler almaktadır.

 

2.2--Evsel atık su; TS EN 1085 standardına göre, mutfaktan, çamaşır makinasından, banyodan, tuvaletten ve diğer benzer amaçlı kullanılan bölümlerde kullanılıp kanalizasyona atılan atık sular, evsel atık su olarak tanımlanmaktadır.

 

2.2.1—Siyah su, evsel atık suyun bir kısmıdır; tuvaletlerden gelen ve foseptik atığı içeren suya denir.

 

2.2.2--Gri su, siyah su (tuvalet suyu) haricindeki, duştan, küvetten,lavabodan, mutfaktan, bulaşık ve çamaşır makinesinden gelen sulardır. Gri su, yüksek ve düşük kirli olmak üzere iki kategoriye ayrılır.

 

2.3--Arıtmak için öncelikle düşünülmesi gereken gri su kaynakları, düşük kirliliğe sahip olan bölgelerden gelen gri sulardır. Bu sular sabun, şampuan,diş macunu, yiyecek parçaları, pişirme yağı, deterjan ve saç gibi maddeleri içerir. Gri su, evsel atık sular içerisinde yaklaşık %50 orana sahiptir.

 

2.4--Gri su geri kazanımı, evsel atık suyun en az kirli olan kısmının,yani duştan, lavabodan, küvetten gelen suyun tekrar kullanılmak üzere arıtılmasıdır. Bazı özel durumlarda çamaşır makinası ve mutfaktan atılan su da gri suya dahil edilerek geri kazanımı sağlanabilir.

 

2.4.1--Gri suyu toplayıp,kullanım suyu olacak kalitede arıtıp, tekrar kullanılmasını sağlayan sistemlere de gri su geri kazanımı sistemleri denilmektedir.

 

2.5--Gri su kullanımı ile ilgili mühendislik hesapları yapılarak sistem tasarımları gerçekleştirilir. Tasarımda en önemli konu, gri su miktarı ve geri kazanım sonucu elde edilecek kullanım suyu miktarıdır. Dolayısı ile tasarımda esas olan,toplanan gri su miktarı kadar değil, gereksinim duyulan ve kullanılabilecek kadar kısmının sistemden geçirip kullanım suyu üretmektir.

 

2.6--(İSKİ verilerine göre 4 kişilik bir çekirdek ailenin günlük su tüketim miktarı, ortalama 480 litredir. Kırsal kesimlerde ise su tüketim miktarları kişi başı 55 – 60 litre gibi çok düşük bir seviyededir.).

 

2.7--Kullanıcıların yaşam standardına bağlı olarak farklılık göstermekle

birlikte Avrupa’da konutlarda ve yaşam alanlarında tüketilen suyun %25’i tuvalet rezervuarlarında,%5’i temizlik, %5’i bahçe sulama ve %13 gibi bir kısmı da çamaşır yıkama için kullanılmakta olduğu kabul edilmektedir.

 

2.8--Bu nedenle su tüketiminin azaltılmasına yönelik tuvalet rezervuarları, bahçe sulama, çamaşır yıkama ve diğer temizlik işlerinde içme suyu yerine, arıtılmış gri su kullanılmasıyla %50’ye yakın su tasarrufu sağlanmış olur.

 

2.9--Kullanım suyu olarak yüksek kaliteli içme suyunu kullanmak yerine, içme suyu kalitesinde olmayan arıtılmış gri su kullanarak içme suyu kullanım miktarı azaltılır ve böylece doğal su kaynaklarının korunmasına yardımcı olunur.

 

2.10--Kaynağında arıtımı yapılan gri su ile kanalizasyona verilen atık su miktarı azalacağı için yerel yönetimler tarafından yapılan arıtma tesislerinin hacmi küçülecek ve yatırım maliyetleri düşecektir.

 

2.11--Gri su geri kazanım sistemleri,içme suyu kullanım oranlarını azalttığı için, şebeke suyu dağıtım maliyetlerinin de azalmasını sağlayacaktır.

 

2.12--Gri su özellikle kurak bölgelerde bahçe sulama ve bitki yetiştirmek için değerli bir su kaynağıdır. Gri su, sulama suyu olarak kullanıldığında iyi bir gübre kaynağı ve besleyici su olma özelliği de taşır.

 

2.13--Arıtılmamış gri su saklanmamalı ve depolanmamalıdır.Arıtılması yapılamamış gri su kısa sürede kokuşmaya başlar ve hastalık yapıcı mikropların oluşmasına neden olur.

 

2.14--Arıtılmış gri suyun tekrar kullanım suyu olarak kullanılmasının ise sağlık yönünden bir sakıncası bulunmamaktadır.Şu anda dünyada birçok ülke arıtılmış gri suyun tekrar kullanılmasını sağlamak için bu konuyla ilgili yönetmeliklerin ve yasaların çıkarılmasını hızlandırmıştır.

 

2.15--Pratikte de gri suyun yeniden kullanımından kaynaklanan sağlık riski oluşturma olasılığının çok düşük olduğu kanıtlanmıştır.

 

2.15.1--Yine de, gri su hastalığa neden olan patojen mikrobu içerebileceği için, uygun arıtım sistemleri kurulması ve sistemin bakımının düzenli olarak yapılması zorunludur.

 

2.15.2--Gri suyun yeniden kullanılmasından doğabilecek sağlık riskini engellemek için alınması gereken önlemler aşağıda listelenmiştir.

 

2.16--Şebeke suyu ve arıtılmış gri su tesisatı DIN 1717 standardı göz önünde bulundurularak yapılmalı ve bu su tesisatları kesişmeli, aralarında herhangi bir bağlantı bulunmadığından emin olunmalıdır. Bunun sağlanması için şebeke suyu ve arıtılmış gri su tesisatları farklı renklerde borular kullanarak veya etiketleme yoluyla açıkça belirlenmeli, kesişme olmadığı güvence altına alınmalıdır.

 

2.17--Gri su kaynaklarının tamamının arıtımı çok fazla tercih edilmemelidir. Yalnızca kullanım suyu gereksinimini karşılayacak miktardaki gri suyu arıtarak ilk yatırım ve işletme maliyetleri düşürülebilir. Bu nedenle, duş,lavabo, küvet gibi az kirli gri su kaynakları, arıtım için yeğlenmeli ve arıtılan suyun, tuvalet rezervuarı ve çamaşır yıkamada tekrar kullanılması sağlanmalıdır.

 

2.18--Sulama suyu olarak kullanıldığında DIN 19650 sulama suyu hijyen şartlarının sağlandığı mutlaka düzenli olarak kontrol edilmeli ve bahçede gri su tesisatına bağlı musluklara etiket takılarak, içilmesi veya vücuda temasının önüne geçilmelidir.

 

2.19--Gri suyun miktarı dış etkenlere bağlı değildir, yani hava koşulları nasıl olursa olsun, kişisel hijyen gereksinimi nedeniyle sürekli gri su oluşmaktadır.

 

2.20--Gri suyun kirlilik derecesini temel olarak tüketicilerin alışkanlıkları belirler. Oluşan kirlilik, kullanılan kişisel hijyen ürünlerinin, deterjanların, kirli kıyafetlerin ve vücut kirinin bir sonucudur. Bu kirleticiler kolaylıkla biyolojik bozunanlar sınıfına girmektedir.

 

2.20.1--Bu kolay biyolojik bozunmaya bağlı olarak, eğer gri su hemen işlenmezse,bozunma süreci sülfatlarla sürer, bu da istenmeyen kokulara sebep olur. Bu yüzden arıtılmamış gri suyun saklanmaması ve depolanmaması gerekmektedir.

 

2.21--Gri su tesisatlarında şu konulara özellikle dikkat edilmelidir:Şebeke ve kullanım suyu hatlarının hiçbir şekilde birbirine bağlantısı olmamalıdır. Sisteme yapılan şebeke suyu besleme hattı DIN EN 1717 standardına uygun olacak şekilde belirli bir uzaklıktan serbest akış olarak yapılmalı ve geri akışa olasılık vermeyecek şekilde olmalıdır.

 

2.22--Gri su geri kazanım sisteminde kullanılan depolarda oluşabilecek kokuları önlemek için havalandırma hattı olmalıdır.Eğer mümkünse havalandırma hattı evin drenaj hattı havalandırmasından ayrı bir şekilde çatıya kadar çıkarılmalıdır.

 

Kaynak: Mühendis Ve Makina Güncel-Nisan 2022 Su, Yağmur Suyu Hasadı Ve Gri Su-Devrim Kılıç1