Güneş-Güneşin 11 Yıllık
Döngülerinin Tetikleyicisi Bulundu:
1--Güneşimizin etkinliği
göreceli olarak düzenli bir döngü içinde gerçekleşiyor. Aşağı yukarı 11 yılda
bir güneş lekeleri ve güneş püskürmeleri maksimuma ulaşıyor, güneş fırtınaları
da çoğalıyor.
1.1--Güneşin manyetik alanı
da aynı zamanda en yüksek noktaya gelerek, eşit kutuplu iki maksimum arasında
22 yıl olacak şekilde konumlanıyor. Her maksimumdan sonra etkinlik yeniden
düşüyor ve yıldızımız daha dingin bir evreye giriyor.
2--Peki bu 11 yıllık döngüyü
tetikleyen nedir? Astronomlar uzun bir süredir tetikleyicinin güneşin
içlerindeki akımlarda bulunduğunu tahmin ediyorlar, ama bunlardan bir tane
değil daha fazla var. Mesela yüzeye yakın türbülanslı plazma akımları
(Alpha-Dynamo), güneşin manyetik alanının bazı kısımlarından sorumlu gibi.
Hatta davranışları bir hipoteze göre gezegenin konjonksiyonundan
etkilenebiliyorlar.
3--Ayrıca konveksiyon
tabakasında 200.000 kilometrelik bir derinliğe uzanan ikinci, çok daha büyük
bir akım bölgesi daha var. Burada sıcaklık farklılıklarından tetiklenen geniş
alanlı akımlar, coğrafi genişliğe ve derinliğe göre farklı hızlarda ve farklı
yönlerde hareket ediyorlar. Bununla birlikte bu solar akımların tam olarak
nasıl ve hangi hızda hareket ettikleri sadece kısmen biliniyordu.
4--Göttingen Max-Planck Güneş
Sistemi Araştırmaları Enstitüsünden Laurent Gizon ilk kez güneşin içindeki
kuzey-güney akımlarının hareketini belirledi. Bu saptama heliosismoloji
yöntemiyle mümkün oldu. Bu yöntemde gökbilimciler güneşten geçen ve hareket sürelerinde
iç akımlarından etkilenen küçük sarsıntıları takip ederler.
5--Bu solar sarsıntılar
plazmanın vüzev hareketlerini de değiştirdiğinden, dünyadaki güneş teleskopları
ve güneş gözlemevlerinden yararlanılarak uzayda takip edilebilirler. Ancak
içteki konveksiyon akımları hakkında bilgi edinebilmek için, bu güneş
sarsıntılarının uzun süre ve aynı anda birçok enstrümanla takip edilmesi
gerekiyor.
6--Son araştırmada yapılan da
bu. Araştırmacılar SOHO ve Solar Dynamics Observatory (SDO) uydularının uzun vadeli
ölçüm dizilerini ve dünyadaki 6 güneş teleskopunun uluslararası bir ağına ait
verileri değerlendirdiler.
6.1--Sonuca göre güneşin
içindeki konveksiyon akımları basit bir geometriyi takip ediyorlar.
Yıldızımızın her yarımküresinde büyük birer dolaşım akımı Var. Bu akım plazmayı
ekvator yüzeyinin uzağına ve konveksiyon tabakasının altından ekvatora doğru
taşır.
6.2--Bu şekilde güneşin her
yarım küresinde neredeyse kapalı bir plazma dolaşımı oluşur. Konveksiyon
sınırının dibindeki plazma akımları sadece adım adım ilerliyorlar. Ölçümler
saatte 15 kilometre hızla ekvatora doğru ilerlediklerini gösteriyor. Plazmanın
kutba doğru en uzun yolu kat etmesi gereken yerde ise saatte 50 kilometre hızla
akıyor.
6.3--Burada ilginç olan nokta
şu: Plazma hareketlerinin bu temposuna göre bir döngü için 22 yıla ihtiyaç
duyan bir akım dolaşımı ortaya çıkıyor. Bu da tam olarak güneş döngüsünde aynı
şekilde konumlanmış iki maksimum arasındaki mesafeyle örtüşüyor. Bu da 11
yıllık güneş döngüsünün tetikleyici¬si en azından kısmen açıklanmış oluyor.
6.4--Bununla birlikte, niçin
hâlâ iki büyük dolaşım akımının bir döngüyü tamamlamak için 22 yıla ihtiyaç
duyduğu ve bunun sadece güneş için geçerli olup olmadığı henüz bilinmiyor.
7—Yorum:Güneşten üretilen
enerjinin kaynağı olarak nükleer hidrojen füzyonu kaynak gösterilmekte.Bu
konuda tez olarak farklı bir yorum geliştirilebilir.
7.1--Evrenin büyük kısmı kara
madde ve kara enerji ile kaplı.Kara enerji evrende muhtemelen kaynaklardan
çıkıp tüketildiği kaynağa doğru akıyor olabilir.Güneşimiz ve güneşler bu kara
enerjinin ak enerjiye-görünür enerjiye dönüştüğü sobalar-değiştirgeçler
olabilir.Eğer yapılabilirse kara enerji ile çalışan motorlu bir uzay aracı ile
evrende seyahat daha kolay hale gelebilir.
Kaynak:HBT-Sayı:224 -10 Temmuz
2020- Meridional flow in the Sun’s convection zone is a single celi in each he