Aşı-Tıbbi Aşılar-Genel
Bilgi:
1--1796 yılında bilimsel
olarak yapan Edward Jenner ise aşılamanın kurucusu kabul edilir. Aşılama
çalışmaları Edward Jenner'den daha eskilere dayanır. 7. yüzyılda bazı Hintli
Budistler yılan zehri içerek onun etkilerine karşı bağışıklık geliştirmeye
çalışmışlardır.
2--Aşı Uygulamasının Amaçları-Çocuklarda aşılama gelişmiş ve gelişmekte olan
ülkelerde çok etkili, maliyet- yarar hesapları göz önüne alındığında yararları
maliyetin çok üzerinde koruyucu bir halk sağlığı hizmetidir.
2.1--Çocuklarda aşı
uygulaması üç amaçla yapılır. Çocuğu ciddi yan etkileri ve ölüm riski olan
hastalıklara karşı korumak ilk amaçtır. İkinci amaç, aşılama oranlarını
yükselterek toplumda bulaşıcı hastalık salgınlarını önlemektir. Üçüncü amaç,
yaygın aşılama ile toplum düzeyinde bağışıklık sağlanması, toplumda aşılanması
olanaksız ve hastalık nedeniyle aşılanama- yan çocukların korunmasını sağlar.
2.2--Bağışıklık denilince,
enfeksiyon hastalıklarından korunma anlaşılır. Aktif ve pasif olmak üzere iki
yolla kazanılabilir. Aktif bağışıklık ya hastalık geçirilmesi ile ya da
aşılarla sağlanır. Pasif bağışıklık ise diğer insanlar ya da hayvanlardan
antikorların alınması ile sağlanır. Anneden bebeğe plasenta yolu ile
antikorların geçmesi, kan ve kan ürünleri verilmesi pasif bağışıklık sağlayan
durumlardır.
3--Aşılama ile dünyada birçok
ülkede çocuk felci, difteri, boğmaca, tetanoz, kuduz,kızamık-
kızamıkçık-kabakulak (KKK) ve Hemophilus influenza tip b (Hib) aşısının aşı
takvimine eklenmesiyle birlikte 10 hastalığa karşı çocukların korunması mümkün
hale gelmiştir.
1--Doğumda: Hep B
2--1 .ay:Hep B
3--2.ay: DBT,İPA,HİB,KPA,BCG
4--4.ay: DBT,İPA,HİB,KPA
5--6.ay:
DBT,İPA,HİB,KPA,OPA,Hep B
6--9.ay:Kızamık
7--12.ay:KKK, Suçiçeği,KPA
8--18.ay:DBT,OPA, Hep A
9--24.ay:Hep A
10-ilköğretim 1
.sınıf:KKK,DBT,İPA
11--İlköğretim 8.sınıf: Td
12--Rotavirus: 6-12.
Haftalardan başlayarak 4-10 hafta ara ile 3 doz
13--Meningokok: 9-12 ay
arasında 3 ay ara ile iki doz, 1 yaşından sonra tek doz
14--HPV: 9-26 yaş arasındaki
kızlarda 0,2,6 ay aralıkla 3 doz
4--Aşıların Yan Etkileri-Aşı sonrası görülen yan etkiler yerel, sistemik ya da
alerjik olabilir. Yerel tepkimeler genellikle sık görülen buna karşın ağır
olmayan tepkimelerdir. Ciddi alerjik tepkimeler ise en az görülen ancak en ağır
olan tepkimelerdir.
4.1--Yerel tepkimeler daha
çok ağrı, şişlik ve kızarıklık şeklindedir. Aşının tipine bağlı olarak %50
olguda görülebilir. Yerel tepkimeler daha çok inaktive aşılardan sonra, en sık
olarak da adjuvan içeren aşısından sonra ortaya çıkar. Genellikle aşı
uygulamasından birkaç saat sonra görülür ve kendiliğinden geçer. Bazı
durumlarda İnaktif polio aşısından sonra nadiren anaflaksi ya da Guillain Barre
geliştiği bildirilmiştir.
4.2--Kızamık, kızamıkçık,
kabakulak aşı reaksiyonu, aşılananların % 5-15'inde, 6-11 gün sonra, 1-3 gün
süren 39°C ve üzerinde ateş ve az oranda döküntü görülebilir. Aşıya bağlı
geçici trombositopeni yapabilir.
4.3--Suçiçeği aşıdan sonra
%20-30 oranında aşı yerinde hassasiyet, kızarıklık ve ateş görülebilir.
Aşılananların % 4-10 da ilk 30 günde döküntü ortaya çıkabilir.
BCG aşısından 2-6 hafta sonra
aşı uygulanan yerde 10 mm çapında kırmızı bir papül oluşur. 2-3 hafta içinde
apse ve ülser gelişebilir. İyileşme 4-12 haftalık bir süre alır. Annelere bu
normal reaksiyon olduğu anlatılmalı.
5--GRİP AŞISI: Milyonlarca
insanın 1 yıl içinde bu hastalığa yakalandığı ve özellikle çocukların ve de
yaşlıların ciddi biçimde etkilendikleri düşünülürse grip aşısının gerçekten
gerekli olduğu ortaya çıkar. Grip aşısı uygulandığı insanlarda % 70 ile % 90
oranında gribe karşı bir bağışıklılık sağlar; % 10 ve % 30 arasında da herhangi
bir etkinlik göstermeyebilir. Bu kişinin burada verilen aşıya karşı bağışıklık
oluşturabilme yeteneğiyle ilişkilidir. Bize o yıl için uygulanan grip aşısı,
son bir yıl içinde gelişmiş grip virüslerine karşı oluşturularak hazırlanmış
grip aşısıdır.
5.1--Özellikle uygulaması
gereken hastalık grupları şunlardır: Hamileler, 50 yaş veya daha yaşlı
kimseler, kronik hastalığı bulunan kişiler, sağlık alanında çalışan doktor,
hemşire ve sağlık personelin tümüne uygulanmalıdır. Grip aşısının domuz
gribinden koruduğu henüz bilinmiyor.
6--DOMUZ GRİBİ AŞISI:
Pandemik İnfluenza A (HİNİ) virüsünün neden olduğu domuz, kuş ve insan grip
virüslerinin bir karışımı olarak karşımıza çıkmış olan yeni grip türüdür.
Hastalığın klinik belirtileri mevsimsel gripten farklı değildir. Pandemik grip
(HİNİ) şu aşamada mevsimsel influenzadan daha ağır seyretmemektedir. Ancak
hızlı yayılma özelliğine sahiptir. Mevsimsel influenzadan en önemli farkı
toplumun büyük kesiminin daha önceden bu ve benzeri olan virüslerle
karşılaşmamış olmasıdır. Bu nedenle dünya nüfusunun önemli bir kısmı hastalığa
açıktır. Şu anda Türkiye'de var olan aşı, bir yıl öncesinin influenza virüsüne
karşı geliştirilen mevsimsel grip aşısıdır.
7--YENİ AŞILAR: Adenovirüs,
kolera, tifo, sıt-ma ve HIV/AIDS, yeni tüberküloz aşıları
8--PNOMOKOK: Son dönemde
programa ek-lenen aşılardan pnömokok aşısı ile menen-jitlerde % 80-85,
pnömonide % 20, akut otitis mediada ise % 6 oranında korunmanın mümkün olduğu
bildirilmiştir. ABD'de aşının 2000 yılında ulusal aşı şemasına eklenmesinden
dört yıl sonra ülkedeki bütün pnömoni vakalarının % 39 oranında azalma
sağlanmıştır.
Kaynak:CBT-1475/26.06.2015--
Çocuklarda Aşılamanın Önemi- Dr. Hülya Çelik-VKV Amerikan Hastanesi, Çocuk Sağlığı
ve Hastalıkları Bölümü