Aydınlatma-Led Işık- Ankara’da Çınarlar Yanlış Aydınlatmadan Öldü:

1--Bu başlık, 5 Temmuz 2014 tarihli Cumhuriyet gazetesi Ankara ekinde Sertaç Eş’in haberinden. Yazının devamında “Cinnah Caddesi’nde 15’in üzerinde çınar ağacı “yapay yeşil görünüm” sağlamak amacıyla yapılan aydınlatma nedeniyle kuruduğu bilgisi yer alıyor.

1.1--Bu yazıda mavice zengin LED lambalarının doğaya verdiği zarar ve ağaçların kuruması ile LED lambalarının ilişkisi hakkında kısa bilgi sunmak istiyorum.

2--Işık salan diyot (LED), bilgisayar, telefon ve TV ekranları gibi ekranların temel aydınlatma kaynağıdır. Birçok ülkede olduğu gibi, ülkemizde bunların dış aydınlatmada kullanılması giderek yaygınlaşıyor. Uluslararası Karanlık Gökyüzü Birliği (IDA), mavice zengin beyaz dış aydınlatma lambalarının doğal çevreye ve doğal yaşama olumsuz etkileri konularında kapsamlı bir makale yayımladı1.

2.1--Bu makalede ışık kirliliğinin lambaların tayf özelliklerine (renklerine) çok bağlı olduğu, düşük basınçlı sodyum lambalarının daha çevre dostu olduğu, en kirleticilerin ise metal tuzu (metal halide) ve beyaz LED lambaları olduğu anlatılmakta.

2.2--Mavice zengin aydınlatma lambalarının yıldızlı gökyüzü seyrine zararı, özellikle temiz atmosferde, yüksek basınçlı sodyum lambalarının zararından daha büyük olduğu vurgulanmaktadır.

3—Mavi ışığa maruz kalma melatonin üretimini baskılar. Melatonin hormonu insanlarda, hayvanlarda, hatta kimi bitkilerde bulunur. Gece vardiyasında çalışan kadınlar üzerinde yapılan klinik araştırmalar göğüs kanseri riskinin arttığını göstermektedir.

4--Ülkemizde yeni konut siteleri, TOKİ yerleşim alanları, AVM’ler yaygınlaşıyor, şehirler dönüşüm geçiriyor; buna bağlı olarak özellikle yoğunluğun yüksek olduğu yaşam alanlarında ışık kirliliği de artıyor. Dış aydınlatmada yaygın olan sodyum lambaları yerine mavice zengin beyaz LED lambalarına geçiş de artıyor.

4.1--Bu demektir ki günlük çevrim daha da bozulacak, mavice zengin LED lambaların melatonin baskılayıcı dalga boylarndaki ışık kirliliği de çok artacak. Bu da ekosisteme, insan sağlığına, yıldızlı gökyüzünün seyrine ve astronomi araştırmalarına bilinen etkisini daha da kötüleştireceği anlamına gelmektedir.

4.2--Ayrıca uygulama öyle ki, Türkiye’de 6-7 milyon civarındaki sokak lambasının LED teknolojisine dönüştürülmesi ile yılda 350 milyon lira tasarruf sağlanacağı haberi tartışmaya çok açıktır:

4.2.1--Bu haberden sonra alışveriş merkezleri ve bina aydınlatmalarında kuralsız aydınlatma yaygın hale geldi. Bunu Antalya’da, Ankara’da ve birçok yerde görmekteyiz. Örneğin Ankara’da Çukurambar bölgesinde parlak şerit lambalarla aydınlatılan (süslenen) yüksek binalar da var. Ankara’da Merkez Kütüphanenin çatısının şerit lambalarla süslenmesi anlaşılır gibi değildir.

5--Dışa aydınlatmada kullanılan yüksek basınçlı sodyum lamba' ları ışınımının çoğu 550 nm ile 650 nm arasındadır. 500 nm den daha kısa dalga boylarında yaydığı enerjinin görsel bölgedekine (yani 400-650 nm bölgesine) oranı yalnız %7 iken bu oran beyaz LED lambaları için %20-%50 arasındadır1.

5.1--Işık kaynağı ne olursa olsun, dış aydınlatmada ne kadar çok beyaz ışık kullanılırsa çevreye yayılan mavice zengin ışık o kadar çok olacaktır. Bitkilerde

6--fotosentez olayının etkili olduğu dalga boyu aralığı 520 -550 nm (yeşil) arasındadır. Piyasada farklı renklerde üretilen ve doğru kullanılan LED lambaları sayısı hâlâ yeterli değildir.

7--Milyarlarca yıldır Dünya’daki yaşam, düzenli gece gündüz çevrimine bağlıdır, bu bütün bitkilerin ve hayvanları DNA’sma kayıt' lıdır. Gece-gündüz çevrimi altında biyokimyasal mekanizmaların denetlediği bu yaklaşık 24 saat süreli biyolojik çevrime sirkadiyen çevrimi (günlük çevrim) deniyor.

7.1--Bilimsel araştırmalar gösteriyor ki yapay aydınlatma ile bu çevrimin bozulması, göğüs kanseri, prostat kanseri gibi kanser vakalarının, kalp rahatsızlıklarının, uyku bozuklularının ve metabolizma hastalıklarının artmasına neden olmaktadır. Kuşlar, diğer memeliler, böcek ve bitkiler için olumsuz hatta öldürücü etkisi vardır.

8--Fotosentezde iki tip tepkime olur: ışıklı evre tepkimeleri, karanlık evre tepkimeleri. Işıklı evre tepkimeleri yalnız güneş ışığı varken olur, karanlık evre tepkimelerinde güneş ışığı yoktur. Ağaçların geceleyin yeşil LED lambaları ile aydınlatılması bu fotosentez sürecine müdahaledir. Ankara'da Cinnah caddesinde ağaçların kurumasının nedeni kanımızca budur.

8.1--LED lambalarının bu şekilde bilinçsiz kullanımı önlenmeli. Biyokimyacı bilim insanlarımızın bu konuyu incelemeleri ve yetkilileri uyarmaları yararlı olur diye düşünüyorum.

Kaynak:Prof.Dr.Zeki Aslan