Soğan Depolama-Tropikal-Afrika İklimler İçin Soğan Depolama Tekniği:

 

1—Sebze vs depolanmasında Kayıpların minimum olduğu iki farklı sıcaklık rejimi vardır. Biri, saklama sıcaklığının 25-30 °C olduğu yüksek sıcaklık rejimidir ve diğeri, sıcaklığın 0 ila 2 °C arasında tutulduğu düşük sıcaklık rejimidir.

 

1.1--Her iki sıcaklık rejiminde de en iyi sonuçlar, nem %65 ila %70 arasında tutulduğunda elde edilir.

 

2--Yüksek sıcaklık koşullarında (25-30 °C) depolama kayıpları yüksektir (%30-35) ancak depolama maliyeti düşüktür.

 

2.1--Düşük sıcaklık koşullarında (0-2 °C) veya soğuk depolama koşullarında kayıplar minimumdur (%0,5) ve saklama süresi daha uzundur. Ancak depolama maliyeti yüksektir.

 

3--Ortam saklama yapılarında daha yüksek sıcaklık (30 °C’den fazla) daha yüksek ağırlık kaybına yol açarken, daha düşük sıcaklıklar (10 °C’den az) filizlenme kayıplarını artırır.

 

3.1--Daha yüksek sıcaklıkla birlikte daha yüksek nem (%70’ten fazla) depolama hastalıklarını geliştirirken, daha düşük nem ağırlık kaybını artırır.

 

4—Kaynak çalışmada Nijer’in başkenti Niamey’de yapımı tasarlanan 28 °C sıcaklık kademesinde

çalışacak 1688 tonluk bir soğan depolama tesisinin tasarım ve kontrolü

üzerinde durulmuş, işletme esnasında ortaya çıkan problemler tartışılmıştır.

 

5-- Soğanı Düzgün Bir Şekilde Saklamak İçin Gerekli İşlemler:

Soğanlar depolandıktan sonra aşağıdaki işlemlerden geçer:

1--Kurutma işlemi

2--Sıcaklıklarını yükseltme veya düşürme süreçleri

3--Koruma veya uygun depolama

Bu süreçler, çoklu kontrol cihazı tarafından kontrol

edilir

 

5.1-- Soğan Kurutma İşlemi:

Soğan kurutma işleminin amaçları:

1-- Soğanın hasat başlangıcındaki %87,5 olan nem oranını %50’lere düşürmek için,

2-- Soğan kabuğunun üç veya dört katını kurutmak, böylece soğanı kapatmak için,

3-- Sapı kurutmak ve dolayısıyla soğanın bu kısmını da kapatmak için (sap kesildikten sonra

açık bırakıldığını ve mümkün olduğunca kuru tutulması gerekmektedir.)

 

5.2--Soğanı 25 ila 30 °C arasında kurutmak en iyi çözümdür.Kurutmak için her m3 soğan başına 150 m3/h hava gereklidir. Kabaca 100 ton soğan başına 5,5 kW vantilatör gücü hesaplanabilir. Isıtma kapasitesi 100 ton soğana 251000 kJ olarak seçilebilir

 

6-- Olgunlaşmış soğanlar depoya geldiği zaman dışarıdaki hava ile havalandırılmalıdır. Daha sonra ürün sıcaklığını 20 °C de kademeli olarak sağlamaya çalışılmalıdır. Boyun çürüklüğü riskinin olduğu durumlarda sıcaklık hemen 30 °C’ye yükseltilmelidir,risk yaratan 22-25 °C aşaması hızla geçilmelidir.

 

6.1--Soğanları kurutmak için çoklu kontrol cihazı programı,sıcaklığı 25 ila 30 °C arasında ve bağıl nemi %60 ila %65 arasında tutarken, aksiyal fanların soğandan olabildiğince hızlı şekilde nemi almak için 2 hafta kadar çalışmasını sağlayacaktır. Bunu yaparken amaç yumruların içini kurutmak değil,yumruyu dışarıdan ayıran 3 veya 4 dış tabakayı kurutmaktır.

 

6.2--Bu süreç, kapıları, aksiyal fanları, ısıtıcıları ve kondenserleri yöneterek sürekli olarak en yüksek kurutma kapasitesine sahip hava karışımını ayarlayan Çoklu kontrol cihazları tarafından kontrol edilmelidir.

 

6.3-- Soğan Sıcaklığını Yükseltme veya Düşürme İşlemleri

Soğan sıcaklığındaki herhangi bir değişiklik, iki nedenden dolayı kademeli ve kontrollü olmalıdır:

1--Yumru içindeki hücrelerin tahrip edilmesini önlemek için.

2--Yumrunun merkezinin dış katmanlarla aynı sıcaklıkta olmasını sağlamak için.

Bu nedenle Çoklu Kontrol Cihazı, ürünün ısıtılmasını veya soğutulmasını kontrol etmek için iki özel programa sahiptir.

 

6.4--Soğan depolama uzmanları, soğanları günde en fazla 2 derece, ideal olarak çok günde sadece 0,5 derece soğutmayı veya ısıtmayı tavsiye etmektedirler.

6.5--Soğanları depolama tesisinden taşımayı planlarken,soğanın sıcaklığındaki bu kadar yavaş bir değişiklik olması önemli sonuçlara neden olmaktadır.Soğanların 2 °C’de saklandığını varsayalım Soğanların hedef noktası %85 bağıl nem ile 25 °C olup, çiğ noktası 22,3 °C ‘dir. Bu, soğanların en az 20,3 °C ile 22,3 °C arasında ısıtılması gerektiği anlamına gelir.

 

6.5.1--Günde maksimum izin verilen 2 °C artışta, bu işlem en az 10 gün sürecektir. Soğan teslimatını planlarken bu günler akılda tutulmalıdır.Özellikle sıcak ve nemli iklimlerde soğanlar çiğlenme noktasının üzerinde ısıtılmazsa birçoğu çiğlenmeden dolayı çürür.

 

7--Soğan Depolama

 

7.1--Kuru soğan (Allium cepa), iki yıllık bir bitki olup,ilk yılında ekilen tohum bir arpacık soğanı üretmek için büyür, daha sonra bir uyku dönemine girer ve ikinci yılında çiçek açar. Dinlenme süresi, çeşitliliğe ve depolandığı sıcaklığa bağlıdır. Bu doğal uyku hali eğilimi, depolama sırasında kolayca kullanılır.

 

7.2--Organik soğanın mart ayına kadar tüm depolanması büyük bir sorun olarak görülmemektedir. Bir süre kurutulduktan sonra, soğanlar asılarak, ortam havası serinletmeli depolama gibi basit teknolojiler kullanılarak donmayan bir yerde nispeten başarılı bir şekilde saklanabilir.

 

7.3--Organik depolamadaki temel sorun, uzun süreli depolama sırasında, yani mayıs / haziran ayına kadar filizlenmeyi ve uyku döneminin başlamasını önlemektir. Soğutulmuş depolama kullanılarak dış filizlenme önlenebilir, ancak özellikle temmuz ayına kadar depolanırsa mahsulün önemli bir kısmında iç filizler gelişmeye başlayabilir.

 

7.4—Geleneksel soğan mahsullerine, soğuk depolama sırasında filizlenmeyi azaltmak için hasattan yaklaşık 1 ay önce maleik hidrazid püskürtülür. Bu kimyasal,saklanan yumrularda kalır ve organik standartlarda kullanılmasına izin verilmez.

 

7.5--Kontrollü atmosfer depolaması şu an birçok ülkede uygulanmaktadır ve geleneksel soğanları filiz bastırıcılar kullanılmadan temmuz ayına kadar saklamada başarılı olduğu kanıtlanmıştır.

 

7.6--Hastalıklar söz konusu olduğunda, bazen soğan boynu çürüklüğü organik mahsullerde bir sorundur.ve ayrıca geleneksel mahsullerde de bir risk olarak kabul edilir.Olgun haldeki soğanlar doğal olarak hareketsizdir ve bu hareketsiz dönemin uzunluğu türüne ve koşullara göre değişir. Ticari yönden soğanın büyük ölçekte depolanması önceden önemli bir ihtiyaç değildi. Bununla birlikte, artan yurtiçi talep ve ihracatla birlikte depolama zorunlu hale geldi.

 

7.7--Kayıpların minimum olduğu iki farklı sıcaklık rejimi vardır. Biri, saklama sıcaklığının 25-30 °C olduğu yüksek sıcaklık rejimidir ve diğeri, sıcaklığın 0 ila 2 °C arasında tutulduğu düşük sıcaklık rejimidir. Her iki sıcaklık rejiminde de en iyi sonuçlar,nem %65 ila %70 arasında tutulduğunda elde edilir.

 

7.8--Yüksek sıcaklık koşullarında (25-30 °C) depolama kayıpları yüksektir (%30-35) ancak depolama maliyeti düşüktür. Düşük sıcaklık koşullarında (0-2 °C) veya soğuk depolama koşullarında kayıplar minimumdur (%0,5) ve saklama süresi daha uzundur. Ancak depolama maliyeti yüksektir.

 

7.8.1--Ortam saklama yapılarında daha yüksek sıcaklık (30 °C’den fazla) daha yüksek ağırlık kaybına yol açarken, daha düşük sıcaklıklar (10 °C’den az) filizlenme kayıplarını artırır. Daha yüksek sıcaklıkla birlikte daha yüksek nem (%70’ten fazla) depolama hastalıklarını iyileştirirken, daha düşük nem ağırlık kaybını artırır.

 

7.9--Soğanların başarılı bir şekilde depolanması için depo içindeki yumruların uygun sıcaklık ve nemde tutulması hayati bir husustur. Depolama sıcaklığı veya nemi çok yüksek veya çok düşükse, hızlı bozulma ve ardından yüksek miktarda kayıplar meydana gelmesi muhtemeldir. 

Saklama koşulları filizlenmeyi, köklenmeyi, kilo kaybını, solunum oranını, çürüklerin görülme sıklığını ve şiddetin ve depolanan yumruların diğer birçok kalite yönünü etkiler. Soğanlarda filizlenme, saklanan yumrulardaki normal fizyolojik değişikliklerin bir sonucudur.Dolayısıyla saklama koşulları filizlenmeye neden olmaz, sadece oranını etkiler.

 

8--İyi kurutulmuş bir soğanda şunlar bulunur:Kuru bir kabuk ve sulu bir orta kısım

Soğanların depolanmadan önce aşağıdaki hususların göz önünde bulundurulması gerekir:

1--Soğan, depolama için doğru çeşit olmalıdır.

2--Tamamen fiziksel olarak olgunlaştığında hasat edilmelidir.

3--Yumru sağlam ve kompakt olmalıdır.

4--Dış kabuk güçlü olmalıdır.

5-- Yumrunun su içeriği düşük olmalıdır.

6--Filizlenmeyi önlemek için hasattan 10-15 gün önce kimyasal madde (Royal MH-30, 1500-

2000 ml/da) uygulanmalıdır.

 

7--Soğanlar iki sıcaklık aralığında saklanabilir:

• 0 ile 4 °C arası

• 25 ila 31 °C arası

 

8--Hasat sonrası soğan hala yaşıyorsa. Bu, solunuma devam ettiği anlamına gelir. Bütün bitkiler solunum yaptıklarında su kaybederler. Ne kadar çok solunum yaparlarsa o kadar çok su kaybederler ve su kaybetmek kilo vermek anlamına gelir ki bu da depolama sürecinde en istenmeyen bir durumdur.

Grafikte  5 aylık depolamada ağırlık (su) kaybı yüzdesini, saklama sıcaklığı ile soğan solunumunun yoğunluğu arasındaki ilişkiyi gösteren bir grafik bulunmaktadır.

 

9--Soğanın nispeten az solunum yaptığı ve sonuç olarak daha az kilo verdiği iki aralık vardır:

• 0 ile 4 °C arasında soğuk hava deposu

• 25 ila 31 °C arasında sıcakta depolama

 

9-- Tehlike Aralığı

Soğan için 20 ile 25 °C arasındaki sıcaklık aralığı çok tehlikelidir. Soğanın düşmanı olan bakteri ve mantarların en aktif olduğu alan bu aralıktadır. Bu aralığın altında ve üstünde, devre dışı kalırlar.Grafikte, 0 ila 4 °C aralığında ağırlık kaybının, 25 ila 31 °C aralığından önemli ölçüde daha az olduğunu göstermektedir. Üstelik 0 ile 4 °C arasında soğanlar 12 aya kadar saklanmaya uygun muhafaza edilebilir. 25 ila 31 °C arasında ise, 8 veya 9 aya kadar depolanabilir.

 

10.1--Bununla birlikte, soğanları hangi sıcaklık aralığında saklayacağınıza karar verirken, saklama süresi boyunca yerel iklimi göz önünde bulundurmak gereklidir. Çünkü sıcaklığın -10 ° C ile 15 ° C arasında değiştiği bir iklimde,depolama tesisini 0 ile 4 ° C arasında soğutmak çok daha ucuzdur. Serin tutmak için daha az enerji sarf edilir.

 

10.2--Sıcaklığın 30 °C civarında dalgalandığı bir iklimde,depolama tesisinizi 25 ila 31 °C aralığında serinletmek çok daha ucuzdur. Doğru sıcaklıkta tutmak için daha az enerji sarf edilir.Dikkate alınması gereken bir diğer husus, tropik bölgelerde soğanları 25 ila 31 °C arasında depolamaktır.

 

10.2.1--Afrika ve birçok Ortadoğu ülkesi için bu aralık uygun olmaktadır. Ülkemizde de Diyarbakır,Urfa, Gaziantep ve Hatay illeri için bu aralıkta depolama tavsiye edilebilir.

 

11--Yoğunlaşma Tehlikesi:

2 °C’deki bir soğan 30 °C’deki nemli havaya maruz kaldığında yüzeyi nemli hale gelir. Tropik bölgelerde soğanlar 0 ila 4 °C arasında muhafaza edilirse,soğanları depodan çıkarırken dış sıcaklığa kadar ısıtılması gerekir. Bu da büyük bir enerji ve zaman gerektirir. Ancak 30 °C’de saklanan soğanlar nem riski olmadan hemen depodan çıkarılabilir.

 

11.1--Her iki durumda da:Bağıl nem sürekli olarak %55 ile %65 arasında tutulmalıdır. Sıcaklık sabit kalmalıdır; Depolama sırasında sıcaklık dalgalanmalarından kaçınılmalıdır.Yumrular karanlıkta tutulmalıdır. Depolama tesisinin içinde bir ışık yakıldığında, ışıktaki soğanlar (bir yığının tepesinde), doğrudan güneş ışığındaymış gibi tepki verecek ve filizlenmeye başlayacaktır.

 

11.2--Dikkat: Kuru soğan, 5 ila 25 °C arasında saklanırsa,solunum yoluyla önemli ölçüde kilo kaybeder (yumru hala canlıdır). Özellikle 20 ile 25 °C arasındaki aralık tehlikelidir çünkü bakteri ve küfler bu sıcaklıkta gelişir. Bundan dolayı bu aralıkta bozulma eğilimi daha hızlı olur.

Uygun depolama sırasında, soğanlar zaten kuru olduğundan ve bu sıcaklıkta ne kadar az olursa olsun,solunum yoluyla daha fazla ağırlık kayıpları istenmemektedir.Havalandırma, CO2 seviyelerinde bir artışı önlemek ve soğanın yavaş solunum yaparken ürettiği ısıyı ortadan kaldırmak için gereklidir.

 

12--Soğanların Yığın Halinde Depolanması:

Çevresel olarak kontrol edilen bir soğan depolama binası tasarlamadan önce, binanın etkileşimini,sabit ekipman tasarımını ve depolanan ürünü anlamanız gerekir. Binanın tasarımı, depolanan ürünün hacmini ve ağırlığını barındırmalıdır.

 

12.1--İç duvarlarda yalıtım yoksa 20 mm dış kontrplak kullanılmalıdır. Duvarlar ve tavan yoğuşmayı önlemek,ısı kayıplarını veya ısı kazançlarını ekonomik olarak kontrol edilebilir bir düzeye indirmek ve soğanın donmasını önlemek için yeterli yalıtıma sahip olmalıdır.

12.2--Hava kanalları, havayı eşit ve ekonomik bir şekilde dağıtmaya yetecek büyüklükte olmalıdır. Kontroller,seçtiğiniz koşulları elde etmek ve sürdürmek için hava sıcaklığını, nemi ve hacmi koordine etmelidir.

 

12.3-- Bir Emme Duvarı Kullanılarak Cebri Havalandırmalı Kasalarda Soğan Depolama Soğanın kasalarda saklanması, ürünün 4 metre yüksekliğe kadar istiflenerek ezilme riskini ortadan kaldırır. Ek olarak, kasalardaki ürünler bölümlere ayrılmıştır ve bu nedenle kontaminasyon veya hastalık durumunda, sorun tesisin tamamına yayılmayacak,ancak bu tek kasa ile sınırlı kalacaktır.

 

12.3.1--Kasa ile depolama, kasalara yatırım yapmayı gerekli kılar, ancak taşıma ve lojistik çok basittir.İhtiyaç duyulan olan tek özel ekipman bir forklift aracıdır. Ürün yoluyla cebri havalandırmalı kasa depolama, sofralık beyaz soğan gibi hassas ürünler için idealdir.

 

13--Emme Duvarı ve Kasaları Olan Bir Depolama Sisteminin Çalışması Emme duvarı, yaklaşık 40 cm genişliğinde dikey kapaklara sahiptir. Ambar kapaklarının sayısı,bir depolama tesisinde kaç tane kasanın üst üste istiflenebileceğine bağlı olacaktır. Dikey kapakların her iki yanında, kasalar, aralarında bir koridor oluşturacak şekilde istiflenir.

 

13.1--Bu koridor bir branda veya muşamba ile kaplıdır, böylece koridor,emme duvarının arkasındaki alçak basıncın bir parçası haline gelir. Burada, hava ürünün içinden geçmeye zorlanır. Bu sistem, ürün içerisinde oldukça homojen bir hava akışı sağlar.

 

13.2--Bu sistem, havanın geçmesini sağlamak için kenarları yarıklı saklama kasaları gerektirir. Tüm kasaların eksiksiz doldurulması çok önemlidir. Yarısı dolu bir kasa, kasadaki ürün üzerine hava engellenmeden emileceğinden havalandırma kapasitesinde ciddi kayba neden olacaktır

 

14--Emme Duvarı Kullanan Zorunlu Havalandırmalı Bir Depolama Sistemi:

 

14.1--Sistemin Avantajları:

1--Depo içindeki iklimin tam kontrolü

2--Olası enfeksiyonlar tek bir kasada kalır

3--Patates ve soğana uygun

4--Hassas soğanlar için de uygundur

5--Bu sistem hemen hemen her türlü meyveyi saklamanıza olanak tanır

6--Kapasite açısından esnek sistem

7--Lojistik çok basit, sadece bir forklift gerekli

 

14.2--Sistemin Dezavantajları:

 

1--Kasalara yatırım yapılmasını gereklidir, ancak bir yığın depolama sistemini doldurmak veya boşaltmak için kullanılan özel ekipmanlara hiçbir yatırım yapılmaz.

 

2--Kasalar arasındaki emiş bölümünü oluşturan branda, mahsulün depodan çıkarılması sırasında bir engel oluşturabilir.

 

15—Sonuç olarak kaynak çalışmaya göre hesaplar yapılmış olup sonuçlar irdelenirse; kaynak çalışmaya konu olan Nijer Soğan Depolama Projesi

 

1--Farklı soğuk oda sıcaklıklarında soğan depolama proje hesapları incelendiğinde tropikal iklimler için önerilen +28 C muhafaza sıcaklığı çok önemli avantajlar sağlamaktadır:

 

1--Bu projede kompresör, evaporatör ve kondenser ilk yatırım maliyetleri yönünden %46’lık bir tasarruf sağlayacaktır.

 

2--Bu proje işletme yönünden özellikle iç ve dış sıcaklıkların dengede olduğu şubat ve ağustos aylarında soğutma gerektirmediğinden %60’a yakın bir enerji tasarrufu sağlayacak

 

3-- Özellikle yükleme ve boşaltma işlemlerinin daha hızlı yapılmasına imkân verecektir.

 

4--Sadece muhafaza süresinde 3,5 ay (%29) bir azalma söz konudur.

 

5--Ayrıca ürün bozulma kayıpları %30 ila %35 seviyelerine çıkabilir.

 

6--Özellikle Afrika ve Ortadoğu gibi tropikal iklimin yaşandığı bölgelerde tercih edilebilecek +25 °C ila 30 °C’lik soğan depolama odaları ciddi bir ilk yatırım ve işletme avantajları sağlamaktadır. Ülkemizin sıcak iklimlerinde bu sıcaklık aralığı soğan depolama için tercih edilebilir.

 

Kaynak: Tesisat Mühendisliği - Sayı 188 - Ocak/Şubat 2022-- Tropikal İklimler İçin Soğan Depolama Soğuk Odalarının Tasarımı--Hüseyin BULGURCU-Doç. Dr.-Savaşlar A.Ş.-Balıkesir