Atık Yağların ve
Elektrik-Elektronik Eşyaların Ekonomik Çıktısı Değerlendirilmeli:
1--Tehlikeli atık yakma
tesislerinin yapımı için gereken toplam yatırımın 2004 yılı fiyatlarıyla 853
milyon euro, tehlikeli atık depolama alanları yapımı için ise 110 milyon euro
olarak hesaplanmıştır. Aktarma istasyonları yapımı için de yaklaşık 74 milyon
euro yatırım öngörülmüş olup, toplam 1 milyar euro’dan fazla bir yatırım planı
çıkarılmıştır. Katı atıkların yakılması için de, 16’sı İstanbul, Ankara ve
İzmir’de olmak üzere kurulması ta-sarlanan 35 tesisin yatırım Atık Yönetimi
Raporu maliyeti 2.8 milyar Avro olarak hesaplanmıştır.
1.1--Atık yağların geri
kazanımı 1930’lu yıllarda başlamış ve 2’inci Dünya Savaşı sırasında önemli bir
artış göstererek günümüze kadar gelişerek devam etmiş. Bugün dünya çapında bu
konuda faaliyet gösteren yaklaşık 400 geri kazanım tesisi bulunuyor. Bu
tesislerin toplam kapasiteleri bin 800 kt / yıl, bireysel kapasiteleri ise
ortalama 2 kt/yıl’dan az olup, çoğunluğu Hindistan, Çin ve Pakistan başta olmak
üzere Doğu Asya’da bulunuyor.
1.2--Atık madeni yağların
geri kazanılması prosesleri dünyada farklı ülkelerde farklı teknolojilerle
yapılıyor. Dolayısıyla farklı teknolojiler farklı maliyetleri getiriyor.
Örneğin PETDER’ in 2011 yılında yapmış olduğu fizibilite çalış-
masına göre 80 bin ton/yıl
kapasiteli atık yağ tesisi anahtar teslim fiyatı 40 milyon euro iken, TÜBİTAK
MAM’ın 2012 de yaptığı 20 bin ton/yıl kapasiteli tesisin anahtar teslim fiyatı
17 milyon Avro olarak öngörülüyor
1.3-- Atık yağlar tehlikeli
atık olarak tanımlanmalarına rağmen büyük miktarda hammadde geri kazanım
potansiyeline sahiptirler. Atık yağdan baz yağ üretimi, ham petrole kıyasla %
67 oranında daha az enerji gerektirir.
1.4--1.5 kg atık yağdan
benzin, katran ve fueloil gibi ürünler dışında, 1 kg yüksek kalitede baz yağ
elde edilebilir, lkg baz yağ üretmek içinse 67 kg ham petrole gerek vardır.
1.5--Türkiye’de yılda
yaklaşık 250 bin ton atık yağın oluştuğunu söyleyebiliriz; Oluşan atık yağın
20 bin 576 tonu……………..Petrol
Sanayi Derneği-PETDER tarafından,
24 bin 424 tonu ise………… Geri
Kazanım Tesisleri tara¬fından kayıt altına alınıyor.
1.5.1--Türkiye’de 2011
yılında toplamda 45 bin ton atık yağ kayıt altına alınabilmiş, 205 bin tonu ise
kayıt dışı kalmıştır.
1.6--Türkiye'deki atık yağın
hepsinin geri kazanılabilmesi halinde ekonomiye ortalama 410 Milyon lira katkı
sağlanacaktır. Ayrıca bunun yanı sıra yaklaşık olarak 150 bin ton ithal baz
yağı açığının da kapatılmış olacak.
1.7—Atık yağlar konusunda
yapılacaklar; Atık Madeni Yağların Kontrolü Yönetmeliği’nde çelişen konuların
aydınlatılması, farklı kurumlarm çıkarmış olduğu yönetmeliklerin birbirleriyle
tutarlı olması gerekiyor.
1.7.1--Devletin, geri kazanım
tesislerinden talep ettiği modernleşme ve kapasite artının çalışmaları için bu
tesisleri maddi ve manevi olarak desteklemesi gerekiyor. Atık yağ toplama ve
taşıma işleri sadece lisanslı bertaraf ve geri kazanım tesislerine ait araçlar
tarafından yapılarak, sektörün hammadde sıkıntısı giderilmeli.
2—Atık Elektrik-Elektronik
Eşyalar; AB genelinde 2005 yılında piyasaya sürülen atık elektrik ve elektronik
eşya (EEE) miktan 8,7 milyon ton olup, bu miktarın 2020 yılında yaklaşık 12,3
milyon tona çıkması bekleniyor.
2.1--2008 yılı verilerine 10,22
milyon ton EEE piyasaya sürülmüş. Bu miktarın yüzde 32’si yani 3,24 milyon tonu
geri dönüşüm amacı ile toplanmış.
2.2--AB genelinde en iyi
toplama yüzdesine sahip ülkeler
% 72 ile……………. Hollanda,
% 63 ile……………. İsveç ve
% 56 ile…………….. Norveç’tir.
2.3--Türkiye genelinde
piyasaya sürülen EEE miktarı yaklaşık 700 bin tondur. Bakanlık verilerine göre,
2009 ve 2010 yıllarında lisanslı firmalar aracılığı ile toplanan atık miktarı
ise ancak 5,338 tondur.
2.4--Türkiye’de atık toplama
ve taşıma hizmeti verilen belediyelerden toplanan 24,36 milyon ton atığın;
% 41,3’ü………….. belediye
çöplüğünde,
% 9,3’ü ……………büyükşehir
belediyesi çöplüğünde,
%1,4’ü …………….başka belediye
çöplüğünde,
% l’i ……………….açıkta
yakılarak,
% 0,4’ü…………… gömülerek,
% 0,2’si…………… dereye ve göle
dökülerek bertaraf edilmiş.
% 44,9’u……………düzenli depolama
sahalarına,
% 1,1’i ise…………. komposit
tesislerine götürülmüş
Kaynak:Ferit Parlak-Dünya
Gazetesi