MAKALELER / STA-Serbest Ticaret Anlaşmaları-Türkiye-Kanada,AB,vs







STA-Serbest Ticaret Anlaşmaları-Türkiye-Kanada,AB,vs

 

1—Kanada-AB STA sı:

 

1-Avrupa Birliği (AB) ve Kanada arasında serbest ticareti düzenleyecek olan Kapsamlı Ekonomik ve Ticaret Anlaşması (CETA) 30 Ekim'de imzalandı. Bu anlaşma, AB'nin bir G7 ülkesi ile imzaladığı ilk kapsamlı ticaret anlaşması oldu.

 

1.1--Anlaşmanın tarafları AB ve Kanada olsa da, AB ile gümrük birliği bulunan Türkiye de CETA'dan etkilenecek.

 

1.2--Kanada'nın ürettiği ürünler AB üzerinden gümrüksüz bir şekilde Türkiye'ye girecek. Türkiye'de üretilen ürünler ise Kanada'nın gümrük vergilerine maruz kalmaya devam edecek.

 

1.3--Dışişleri Bakanlığı verilerine göre 2015 yılında Türkiye Kanada'ya 950 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirirken, Kanada'dan ithalat ise 1,1 milyar dolar oldu.

 

1.4--Kanada ile yapılan ticaret Türkiye'nin dış ticaret hacminde % 1'e yakın bir yer tutsa da CETA'nın etkisi önemli. Çünkü aynı koşullar AB ile ABD arasında görüşmeleri süren Transatlantik Yatırım ve Ticaret Anlaşması (TTIP) için de geçerli olacak.

 

1.5--Eğer TTIP hayata geçerse ABD'de üretilen ürünler Türkiye'ye gümrüksüz girerken bunun tersi mümkün olmayacak.

 

1.6--Türkiye ile Kanada arasındaki ticaretin büyük bir kısmını sanayi ürünleri oluşturuyor.

 

1.7--Dışişleri Bakanlığı verilerine göre, Türkiye'nin bu ülkeye yaptığı ihracatın % 85'i ve bu ülkeden yaptığı ithalatın yüzde 82'si sanayi ürünlerinden oluşuyor.

 

1.8--Türkiye, Kanada'ya, CETA görüşmelerine paralel olarak 2013 yılında serbest ticaret anlaşması imzalamaya hazır olduğunu bildirmişti.

 

1.8.1--Büyükelçi Ünal'a göre, ikili ekonomik ve ticari ilişkilerini arzu edilen seviyeye ulaştırmak için Kanada ile bu serbest ticaret anlaşmasını imzalaması Türkiye'nin yararına olacak. Ancak Ünal, Kanada hükümetinin Türkiye'ye 2013'ten beri müzakerelere başlama konusunda somut bir yanıt vermediğini söyledi.

 

1.9--Kanada, AB ile vardığı anlaşma ile ürünlerini gümrüksüz olarak Türkiye'ye sokma hakkı kazandı. Peki Kanada'nın yine de Türkiye ile bir serbest ticaret anlaşması imzalamaya niyeti var mı?

 

1.9.1--Görüşlerini aldığımız Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Türkiye-Kanada İş Konseyi Başkanı Osman Okyay ise Kanada'nın Türkiye ile serbest ticaret anlaşması imzalayacağını düşünüyor.

 

2—Türkiye STA ları-AB,vs:

 

2--Türkiye'nin halen 21 ülke ile serbest ticaret anlaşması bulunuyor. Ekonomi Bakanlığı verileri, Türkiye'nin serbest ticaret anlaşması (STA) imzaladığı ülkelerle ticaretinin, toplam ihracatın % 15'ini, toplam ithalatın ise % 7'sini oluşturduğunu gösteriyor.

 

2.1--AB'nin ticaret anlaşması bulunmasına rağmen Türkiye'nin serbest ticaret anlaşması yapmadığı 3 büyük ülke bulunuyor: Cezayir, Meksika ve Güney Afrika Cumhuriyeti.

 

2.2--Türkiye, Cezayir ve Güney Afrika ile serbest ticaret anlaşması imzalama girişiminde bulunsa da bir sonuç alamadı. Meksika'yla başlayan müzakereler ise hâlâ sürüyor.

 

2.3--AB'nin bu ülkelerle serbest ticaret anlaşması imzalamasının ardından Türkiye ile dış ticaretlerinde değişim yaşandı. Örneğin Türkiye'nin Meksika ile dış ticaret açığı 86 kat artarken, Güney Afrika ile dış ticaret açığı ikiye katlandı.

 

2.4--Avrupa ve Türkiye'nin dış ticaretleri ile gümrük birliğinin buna etkisi üzerine araştırmalar yürüten Marmara Üniversitesi İngilizce İktisat Bölümü'nden Doç. Mahmut Tekçe'ye göre Sorun çözülmezse TTIP ile Türkiye büyük kayıp yaşar.Tekçe, AB'nin imzaladığı her serbest ticaret anlaşmasının Türkiye'ye ekonomik kayıp riski getirdiğini de söylüyor.

 

2.5--AB ile ABD arasında imzalanma ihtimali bulunan serbest ticaret anlaşması TTIP'nin Türkiye için çok daha büyük bir tehlike olduğunu vurgulayan Tekçe, bu anlaşmayla paralel olarak ABD ve Türkiye arasında benzer bir anlaşma imzalanmadığı takdirde Türkiye'nin milli gelirinde % 2,5'e varan kayıplar yaşanabileceğini, yaklaşık 95 bin kişinin işsiz kalabileceğini tahmin eden araştırmalar bulunduğunu aktarıyor.

 

2.6--Gümrük Birliği, Türkiye'nin AB'ye tam üyeliği öncesindeki son adım olarak tasarlanmıştı ve o dönemdeki politikacılar bunu kısa bir geçiş süreci olarak görüyordu. Ancak işler iyimserlik aşılayan politikacıların beklediği gibi gitmedi ve geçici bir durum olarak tasarlanan Gümrük Birliği 20 yaşını geçti."Üstelik Türkiye, her ne kadar üyelik müzakereleri başlamış olsa da, AB üyeliğine 1990'larda olduğundan daha yakın değil.

 

2.6.1--Bu durumda Türkiye'nin önünde birkaç seçenek var. Gümrük Birliği'ni lağvetmek şu anda ne ekonomik ne de siyasi olarak makul bir yol gibi görünmüyor; AB ile olan ilişkilerde bu denli köklü bir geri adımın kısa vadeli yansımaları Türkiye ekonomisi için yıkıcı olabilir.

 

2.7--Türkiye, AB'nin serbest ticaret anlaşmaları müzakerelerinde AB'nin 28 üyesi ile birlikte masasına oturamayacağına göre, geriye kalan en olası yol, Gümrük Birliği'nin kapsamı genişletilerek günümüz koşullarına uyarlanması."

 

2.8--Akademisyen Mahmut Tekçe, güncellenen bir gümrük birliği anlaşmasının, hizmetler ve tarımsal ürün ticaretinde serbestleşmeyi ve emeğin serbest dolaşımını kapsadığı takdirde, Türkiye ekonomisinin belli sektörlerine önemli katkı sağlama potansiyeline sahip olduğunu düşünüyor. Fakat güncellemeden sonra bile Türkiye'nin AB'nin dış ticaret politikasındaki karar alma mekanizmalarında yer almasının olası görünmediğini söylüyor.

 

2.9--Mahmut Tekçe gibi, Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Türkiye-Kanada İş Konseyi Başkanı Osman Okyay da bu sorunun tek çözümünün 20 yaşını dolduran gümrük birliği anlaşmasının güncellenmesi olduğunu düşünüyor.

 

2.10--Tekçe'ye göre ise anlaşmasının güncellenmemesi, özellikle de AB ve ABD'nin TTIP'nin imzalaması durumunda, Türkiye ve AB arasında ekonomik ve siyasi bir kopuşa yol açabilir.

 

2.11--Tekçe, Türkiye'nin AB ile STA'sı olmayan ülkelerle imzaladığı serbest ticaret anlaşmalarına örnek olarak Malezya'yı gösteriyor:

 

2.11.1--Türkiye ile Malezya arasında 2015 yılında yürürlüğe giren bir STA olmasına karşın AB ile Malezya arasındaki müzakereler hala sürmekte. AB, bu durum aleyhine olsa da, bu ülkeyle ticaret hacminin nispeten küçük olmasından dolayı bu anlaşmaya sesini çıkartmıyor.

 

3—Türkiye-AB-Gümrük Birliği:

 

3.1--Avrupa ve Türkiye'nin dış ticaretleri ile gümrük birliğinin buna etkisi üzerine araştırmalar yürüten Prof. Tekçe, "Aynı durumun ABD için geçerli olduğunu söylemek mümkün değil; AB, TTIP müzakerelerinin çıkmaza girdiği bir dönemde ABD'nin kendi piyasalarına bir nevi arka kapıdan gümrüksüz girme fırsatı elde edebileceği bir anlaşmaya izin vermeyecektir" diyor ve ekliyor:

 

3.2--Türkiye'nin ABD ile mal ticaretini kapsayan bir STA imzalaması durumunda AB, zarar görmemek için, başta gümrükte menşe kontrollerinin sıkılaştırılması olmak üzere, Türkiye'de her türlü önlemi alacaktır.Dolayısıyla Türkiye ile ABD arasında geniş kapsamlı bir STA, şu aşamada mümkün görünmüyor.

 

3.3--Tekçe'ye göre kapsmlı bir STA olmadan da ticaret hacmini artırmak için atılabilecek adımlar var:"İki ülke arasında, tarım, hizmetler, kamu alımları gibi, Gümrük Birliği kapsamına girmeyen alanlarda bir STA yapılması mümkün.

 

3.4--Gümrük Birliği kapsamına giren malların ticareti ile ilgili konularda ise tarafların telafi edici vergiler ve anti damping soruşturmaları gibi korumacı önlemler, Dünya Ticaret Örgütü ilkeleri çerçevesinde kalınmak kaydıyla kaldırılabilir. Ancak bu anlaşmalar da mevcut siyasi ve ekonomik ortamda pek olası değil.

 

3.5--Türkiye ile AB, 1996 yılında imzalanan Gümrük Birliği'nin güncellenmesi konusunda uzlaşmaya varmıştı.Avrupa Komisyonu ise görüşmelere başlamak için AB Konseyi'nden yetki talep etti. Ancak bu yetki henüz verilmedi.

 

3.5.1--Avrupa Parlamentosu'nun Türkiye Raportörü Kati Piri ise BBC Türkçe'ye yaptığı açıklamada "AB'nin Türkiye'ye karşı tek kozu ekonomi, Gümrük Birliği önemli" demişti.

 

3.5.2—AB nin patronu Almanya Başbakanı Angela Merkel, YouTube'da gerçekleşen bir röportajında, "Türkiye ile Gümrük Birliği'ni genişletme çalışmalarını şu an için takip etmeyi düşünmüyoruz" açıklamasında bulunmuştu.

 

4—Türkiye STA ları:

 

1-EFTA-01.04.1992(İzlanda,Lihtenştayn,Norveç,İsviçre)

2-İsrail-14.03.1996

3-Makedonya-07.09.1999

4--Bosna ve Hersek-03.07.2002

5-Filistin-20.07.2004

6-Tunus-25.11.2004

        

7-Fas-07.04.2004

8-Suriye-22.12.2004--01.01.2007 (06.12.2011’de Karşılıklı Askıya alındı)

9-Mısır-27.12.2005

10-Arnavutluk-22.12.2006

11-Gürcistan-21.11.2007

12-Karadağ-26.11.2008

13-Sırbistan-01.06.2009

14-Şili-14.07.2009

15-Ürdün-01.12.2009--22.11.2018 tarihinde sona erdi.

16—Lüblan-14.07.2009        

17--Morityus09.09.2011               

18--Güney Kore-01.08.2012         

19—Malezya-17.04.2014      

20-Kosova-28.09.2013                  

21—Moldova-11.09.2014             

22-Fareo Adaları-01.10.2017

23—Singapur-14.11.2016     

24—Gana-

25-Sudan-24.12.2017                   

26-Katar-2018                     

 

4.1--Halihazırda 13 ülke/ülke grubu (Peru, Ukrayna, Kolombiya, Ekvator, Meksika, Japonya, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Kamerun, Seyşeller, Körfez İşbirliği Konseyi, Libya, MERCOSUR ve Çad) ile STA müzakereleri devam etmektedir.

 

4.1.1--Söz konusu müzakereler kapsamında; Peru, Meksika, Japonya ile yürütülen müzakerelerde hizmet ticareti ve yatırımlara ilişkin fasıllar da görüşülmektedir.

 

4.2--Ayrıca, 10 ülke/ülke grubu (ABD, Kanada, Tayland*, Hindistan, Endonezya**, Vietnam, Orta Amerika Topluluğu, Afrika Karayip Pasifik Ülkeleri, Cezayir ve Güney Afrika Cumhuriyeti) nezdinde de STA müzakerelerine başlama girişiminde bulunulmuştur.

 

4.3--AB’nin bölge ülkelerinden

1--Cezayir (1 Eylül 2005),

2--Mısır (1 Haziran 2004),

3--İsrail (1 Haziran 2000),

4--Ürdün (1 Mayıs 2002),

5--Fas (1 Mart 2000),

6--Filistin (1 Temmuz 1997) ve

7--Tunus (1 Mart 1998) ile Ortaklık Anlaşmaları,

8--Lübnan (1 Mart 2003) ile Geçici Anlaşması ve

9--Suriye (1 Temmuz 1977) ile parafe edilmiş ancak yürürlüğe konulmamış bir İşbirliği Anlaşması

10—Vietnam ile STA-2019

11--AB-Japonya Ekonomik Ortaklık Anlaşması imzalanmış olup, Türkiye'nin Japonya ile serbest ticaret anlaşması (STA) müzakerelerinin devam etmekte.

 

5—Türkiye STA larının Etkileri:

 

5.1--AB ile STA imzalayan ülkeler, Gümrük Birliği sebebiyle Türkiye pazarına ürünlerini tarifesiz satabilirken, Türkiye bu ülkelerle ayrı bir anlaşma imzalamadığı sürece o ülke pazarlarına ürünlerini tarifesiz bir şekilde satamıyor.

 

5.2--Güçlü otomotiv sektörü ile Japonya'dan gelen otomotiv ürünlerine AB pazarında 7 yıllık geçiş sonrasında sıfır vergi uygulanacak olması,  AB nin Türkiye'den yaptığı ithalatın azalmasına sebep olabilir."

 

5.3-Türkiye’nin Serbest Ticaret Anlaşması İmzaladığı Ülkelerle Dış Ticaret Artış %

 

                                   (a)                            (b)                      ( c )              (axc)

Ülkeler…Dönem… İhracattaki Artış……İthalattaki Artış….ihracat/ithalat

 

Filistin………… 2005 – 2012…...568……………….52………………….10.9……......…..6191

Mısır……………2007 – 2012…...307……………….105………………….2.9……........….890

Tunus………….. 2005 – 2012 …..170……………….66…………………..2.6…......……..442

İsrail……… …….1997-2012…. …495………………631………..………..0.78……......…386

 

Şili……………….2011 – 2012……33……………… 1,8…………………18.3…….............603

 

Bosna-Hersek….2003 – 2012…...298……………..1238………………...0.24…………71

Fas………….......….. 2006 – 2012……84………………..146…………………0.6……...…..50

 

Makedonya……. 2000-2012……154……………….886………………..0.17…….……26

Hırvatistan……. 2003-2012…… 134……………… 1156……………….0.11………...15

 

Suriye………….. 2007 – 2012 …..36…………………73………………….0.5…….....….18

Arnavutluk ………2008 – 2012 ….16………………..169………………….0.1…..……2

Gürcistan……….. 2008 – 2012 …...25………………..65…………………..0.4………10

 

Karadağ…………. 2010 – 2012……7…………………188………………..0.04……...0.3

Sırbistan………….2010 – 2012……24……………….87…………………..0.3……...…7

Ürdün……………. 2011 – 2012……52……………….44…………………..1.2……....62

 

5.3.1—Yorum:

 

1--Türkiye ile STA ülkeleri arasında 2012-2016 döneminde gerçekleşen dış ticaret verileri dikkate alındığında,

 

1.1--Türkiye’nin canlı hayvanlar ve gıda maddeleri (0),içkiler ve tütün (1) ve çeşitli mamul eşya (8) mal guruplarında karşılaştırmalı üstünlüğe;

 

1.2--akaryakıt hariç yenilmeyen hammaddeler (2), hayvansal, bitkisel katı ve sıvı yağlar, mumlar (4) ve başka yerde belirtilmeyen kimya sanayi ve buna bağlı sanayi ürünleri (5) mal guruplarında ise karşılaştırmalı dezavantaja sahip olduğu görülmektedir.

 

1.3--Mineral yakıtlar, yağlar ve alkali ürünler (3), başlıca sınıflara ayrılan işlenmiş mallar (6) ve makine ve ulaştırma araçları (7) ticaretinde ise Türkiye’nin karşılaştırmalı üstünlük veya dezavantaja sahip olup olmadığına ilişkin bir karar verilememiştir.

 

1.4--2002-2012 Dönemi STA kapsamında Yapılan İhracatın Toplam İhracat İçindeki Payı için STA ların ihracatı fazla değişmezken,toplam ihracat ciddi şeklide artmıştır.

 

2—Türkiye yaklaşık olarak ihracatının % 12’sini, ithalatının ise % 9’unu STA

ülkeleriyle yapmaktadır.

 

2.1--Türkiyenin imzaladığı STA lar içinde En yüksek axc yani ihracatı yüksek ihrc/ith çarpımı yüksek ülkeler filistin,mısır,tunus,İsrail olup kazançlı çıktığı ülkelerdir.

 

2.2--Öte yandan kazançlı çıktığı ve ihracatını artırabileceği ülkeler Şili,Bosna-Hersek,Fas,Makedonya,Hırvatistan,Gürcistan,Sırbistan olabilir.

 

2.3--Türkiye STA ülkeleri içerisinde en fazla ihracatı EFTA’ya yaparken, en fazla ithalatı Güney Kore’den yapmaktadır.

 

2.4--Dış ticaret dengesi açısından bakıldığında Güney Kore, EFTA ülkeleri, Malezya ve Şili

dışında kalan STA ülkeleriyle yapılan ikili ticarette Türkiye’nin dış ticaret fazlası

verdiği görülmektedir.

 

5—AB ile Gümrük Birliği müzakerelerinde karar verici AB nin patronu Almanya Başbakanı olabilir.Bu durumda ülke olarak uzatmaların oynanacağı bir durum sözkonusu olabilir.

 

Kaynak:

1--bbc.com/turkce

2--dergipark.org.tr/tr/download/article-file/343495

3--journal.tarekoder.org/tr/download/article-file/253486

4--orgtr.org/turkiye-ile-serbest-ticaret-anlasmasi-sta-bulunan-ulkeler/

5--ithib.org.tr/tr/dis-ticaret-ihracat-rehberi-serbest-ticaret-anlasmalari.html





Makalenin İzlenme Sayısı : 1149

Eklenme Tarihi : 14.10.2019

Önceki sayfaya geri dön.