Doğal SİT Alanlarının Belirlenmesinde Yöntem Ne Olmalı:

1-- Ülkemizde doğal sitler ile ilgili koruma biçimini belirleme ve onaylama yetkisini T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu ile ona bağlı Bölgesel ve Yerel Koruma Kurulları kullanmaktadır.

1.1--Doğa koruma ile ilgili çalışmaların, yeterli bilgi birikimi ve bilimsel

çalışmalara dayandırılması gerekmektedir. Bugün Türkiye’de hızlı kararlar alma konumunda olan koruma kurullarının gerekli uzmanları içermediği ve çalışmaların da tam anlamıyla bir bilimsel temele oturtulmadığı da bir gerçektir.

1.2--Çünkü Türkiye’de doğal sit olgusu hızlı bir şekilde yapılaşmayı engellemek amacıyla ortaya çıkarılmış ve yapılaşmanın hızla artışını engellemek için de, hızlı kararlar üretme zorunluluğu oluşmuştur.

1.3—Bu nedenle de çok detaylı ve bilimsel düşünmeden üretilen kararlar, ülkeyi, alanların korunmasından çok yapılaşmanın teşvik edilmesi noktasına getirmiştir

2--Dolayısıyla bu çalışma; Doğal Sit Alanlarının güncel durumunun değerlendirilerek mevcut ve öneri Doğal Sit Alanı kategorilerinin belirlenmesine ilişkin bilimsel temellere dayalı görsel peyzaj kaynak değerleri açısından niteliklerini ortaya koymak amacıyla bir rehber oluşturmaktır.

3--Yapılan bu araştırma; Doğal Sit Alanlarının sahip olduğu peyzaj değerleri ile bu alanların sınırlarının ve yönetmelikte tanımlanan doğal sit kategorilerinin belirlenmesidir.

4--Sınırlıklar:Araştırma Diyarbakır İl’inde bulunan doğal sit alanlarından; Ambar Vadisi, Hassuni Mağaraları,Hilar Harabeleri ve Kayalıkları, Ergani Çınar Ağaçları ve Yeşil Alanlar, Çermik Termal Kaplıcaları ve Çevresi,Gelincik Dağı, Sinek Çayı Şelalesi, Çıplak Dağı ve Sakız Dağı mevcut ve öneri sit alanları ile sınırlandırılmıştır.

5--Yöntem: Diyarbakır İli sınırlarında bulunan doğal sit alanlarının görsel peyzaj kaynak değerleri açısından niteliklerini ortaya koymak amacıyla “Görsel Kaynak Yöntemi” kullanılmıştır. Bu yöntem görsel peyzaj analizi

ve sörveyi ile yapılmaktadır.

5.1--Görsel peyzaj analizi; peyzajın envanteri, tanımlanması-sınıflandırılmasının ve görsel peyzajın değerinin belirlenmesi ya da tercihlerin saptanması aşamalarından oluşmaktadır.

5.2--Görsel peyzaj değerini belirlemek amacıyla öncelikle çalışma alanlarına gidilerek inceleme ve fotoğraflamalar yapılmıştır.

5.3--Bu incelemeler ve fotoğraflara göre kullanılan “Biyofiziksel puanlandırma” yöntemine göre, alanda belirlenen görsel değeri yüksek peyzaj elemanlarının ya da birimlerinin değerlendirmeleri yapılmaktadır.

5.4--Bu kapsamda;kaynak gözlem formu oluşturulmuştur. Bu formda her bir birim “Yüksek”, “Orta” veya “Düşük” olmak üzere sınıflandırılmış ve puan verilmiştir. Bu sınıflandırma yapılırken dikkate alınan biyofiziksel özellikler ve bu özelliklere göre aldığı puan derecesi; eğim, bakı, sınır, topografik çeşitlilik, düşey rölyef, vejetatif çeşitlilik,kaya/toprak yapısı, su varlığı, komşu manzara, arazi şekli, bitki örtüsü ve renk çeşitliliği gibi durumlarına göre verilmiştir.

6--Değerlendirmeler sonucunda; Ambar Vadisi, Hilar Harabeleri ve Kayalıkları, Ergani Çınar Ağaçları ve Yeşil Alanlar, Çermik Termal Kaplıcaları ve çevresi ve Çıplak Dağı antropolojik baskılara maruz kalmış ve çoğunda bozulmalar meydana gelmiştir.

6.1--Buna karşılık, Hassuni Mağaraları, Gelincik Dağı,Sinek Çayı Şelalesi ve Sakız Dağı’nda bu tarz müdahaleler fazla olmadığı için doğal peyzaj değerini korumuştur.

7—Sonuç olarak Görsel peyzaj kalite değerlendirmeleri doğrultusunda; Diyarbakır’daki doğal sit alanlarda belirtilen zayıf yönler ve tehditler, aslında Türkiye’deki tüm doğal sit alanlarda karşılaşılması olası sorunlar olduğunu söylemek mümkündür. Aynen doğa koruma alanlarında olduğu gibi doğal sit alanlarında da kavramsal planlama ve uygulama çerçevesi, kaynak değerlerinin korunmasını ve sürdürülebilirliğini esas alan bir yaklaşımdır.

8—Yorum:

1—Çevre koruma konularında değerlendirme ve bunun yasal dayanağı önemli bir konu.Bu konuda Bakanlık AB vs mevzuatından alıntı yapababilir mi.Benzer şekilde hesler yapılırken bir Norveçte yapılan bir hes ile ülkemizde yapılan hes hangi kriterlere göre değerlendirilmekte.Sit alanı koruma değerlendirmesi içinde aynı şey geçerli.

2--Kısaca yönetmelik-değerlendirme kriterleri akla-fen kurallarına çevre konusunda dünyada uygulanan kriterlere herhalde uygun olmalı ve burada görev alan kişiler ilgili konuda uzman olup ilgili üniversitelerden en az doktora yapmış kişilerden seçilebilmeli.

 Kaynak: Uluslararası Mimarlık ve Tasarım Sempozyumu --Doğal Sit Alanlarının Korunması Çalışmalarının Diyarbakır İli Örneğinde Değerlendirmesi--Meltem ERBAŞ1, F. Demet AYKAL2, Y. Berivan ÖZBUDAK AKÇA3-1-2-3Dicle Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Diyarbakır / Türkiye