Ahşap Binaların Deprem Dayanımı-Eski Binaların:

1-- Bursa Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk başkentidir. Bu nedenle Bursa’da erken Osmanlı dönemi yapıları mevcut olup bir kısmı hala ayakta; bir kısmı ise deprem, meteorolojik koşullar, savaş, yangın, terk edilme vb. nedenlerden ötürü büyük hasar görmüş veya yıkılmıştır.

1.1--Ahşap yapıların, taş yapılar kadar eski bir tarihsel geçmişi olmamasına karşın; hala ayakta durmayı başaran çok eski ahşap yapılar bulunmaktadır.

1.2—Tarihi medeniyetin başlangıcına dek uzanan ahşap, Avrupa’da halen yaygın bir yapı malzemesi olarak kullanılmaktadır.

1.3--Yapılan araştırmalar ve incelemeler sonucunda ahşap yapıların tasarımlarında farklı geçme tekniklerinin ve duvar kuşaklama sistemlerinin kullanılması, payanda kullanımı, dikme başlığı kullanımı, bileşimlerde metal kullanımı, kerpiç kullanımı vb. akılcı sistemler sayesinde günümüze kadar varlığını sürdüren dayanıklı ve çevreyle uyumlu yapılar oldukları sonucuna varılmıştır.

1.4--Periyodik bakımları düzenli olarak yapılmış, korunmasına özen gösterilmiş ahşap yapıların depreme karşı dayanımlarının, insan ve çevreyle uyumlarının en üst düzeyde olduğu görülmüştür.

1.5--Türkiye’de betonarme yapım tekniğinin ortaya çıkması ve gelişmesiyle ahşap taşıyıcı sisteme sahip yapı teknolojisi unutulmaya yüz tutmuştur. Hâlbuki geleneksel ahşap yapım sisteminin üstünlükleri ve özellikle deprem performanslarının son derece iyi olması yüzyıllar boyunca sağlam bir şekilde ayakta durmasını sağlamıştır

2-- Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre ahşap yapıların bodrum katları haricinde en fazla iki katlı yapılması gerekirken bu yapıların çoğunluğu üç katlı olarak yapıldığı tespit edilmiştir.

2.1--ABYYHY hükümlerine göre ahşap yapıların kat yükseklikleri 3m’den fazla olmamalıdır.Ancak incelenen binaların bazı katları 3m’den fazladır. Taşıyıcı duvarların mesnetlenmemiş uzunlukları incelenen bazı yapılarda 450cm’yi geçmektedir.

2.2--Ara ve ana dikmelerin boyutları genellikle standartlara uygundur. Geleneksel ahşap yapılarda geçme tekniklerinin uygulanması betonarme ve çelik yapılardaki gibi taşıyıcı sistemin birleşim noktalarına monolitik (birlikte çalışma) olma özelliği sağlamıştır.

2.3--Ana dikmeler üzerine yerleştirilen başlıklar betonarmedeki gibi mantar döşeme mantığıyla döşemeden gelen yüklerin kirişlere ve oradan da dikmelere transferini sağlıklı hale getirmiştir.

2.4--Ahşap taşıyıcı sistem kurgusunda payandaların kullanımı taşıyıcı sistem rijitliğini arttırmıştır. Çıkması olan yapılarda yapılan gözlemlerde çıkma hattındaki duvarlarda herhangi bir dolgu malzemesi kullanılmadığı görülmüştür.

2.5--Geleneksel yapılarda bağlantı elemanı olarak kullanılan mıhların (çivi) prizmatik özellikte olması, ahşabın içine girerek kolayca yerinden çıkmamasını ve bu sayede yapıların sağlam olmasını sağladığı gözlenmiştir.

2.6--Ahşap taşıyıcı sistem arasında kullanılan kerpiç malzemenin esnek özellikte olması sebebiyle taşıyıcı sistemi oluşturan ahşaplara depremden dolayı yapıda oluşan hareketler zarar vermediği gibi kerpicin esnek özellikleri sayesinde bir nevi deprem izolatörü gibi hareketi azalttığı düşünülmektedir.

2.7--Cephede çok fazla pencere açılmış olmasına rağmen dikme, kuşak ve payandaları düzgün yerleştirilmiş olan yapılarda herhangi bir hasara rastlanmamıştır.

2.8--Ahşap taşıyıcı sistemli bu yapıların çatıları da ahşap olup sorun teşkil etmemektedir. Suya ve neme karşı korunamayan yapılar önemli ölçüde su alıp ahşap taşıyıcı sistemde çürümelere neden olmuştur. Yine nem alan ahşap yapılarda mıh çivileri de hızlı bir şekilde nem alıp korozyona uğrayarak bağlantı özelliğini yitirmiştir.

2.9--Duvarlarda ahşap hatılların kuşaklama sistemi olarak kullanılmadığı örneklerde deformasyonlara rastlanmış olup benzer deformasyonlara ahşap hatılların çürüdüğü örneklerde de rastlanmaktadır.

3—Sonuç olarak Tasarım ve inşası düzgün olarak yapılmış ancak farklı yöresel malzemeler, farklı yapım teknikleri vb. kullanılmış olsa dahi geleneksel ahşap yapıların günümüze kadar varlıklarını sürdürmüş olmaları, geleneksel ahşap yapım sisteminin diğer yapım sistemlerine olan üstünlüğünü sergilemektedir. Bu yapıların zamanında yapılan bakım ve onarımlarının yapılması gelecek kuşaklara en iyi şekilde aktarılabilmelerini sağlayacaktır.

 Kaynak: Uluslararası Mimarlık ve Tasarım Sempozyumu --Bursa’da Bulunan Geleneksel Ahşap Yapıların Malzeme Ve Taşıyıcı Sistem Özellikleri Açısından İncelenmesi-Ayşegül SAYDAMER1, M. Bilal BAĞBANCI2-1-2Uludağ Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Bursa / Türkiye