Sürdürülebilir Tasarım: Elektrikli Su Isıtıcısı İçin Bir Yaşam Döngüsü Analizi:

1-- Sürdürülebilirlik ve ekolojik tasarım son zamanlarda sıkça tartışılan ve önemine vurgu yapılan konuların başında gelmektedir.

1.1--Ürünlerle ilişkili muhtemel ekolojik etkilere karşı giderek artan farkındalık nedeniyle,bu etkileri anlamak ve çözmek için yöntem geliştirme konusunda yükselen bir ilgi bulunmaktadır.

1.2—Bu amaçla kullanılan yöntemlerden biri de yaşam döngüsü analizidir (life cycle assessment). Yaşam döngüsü analizi,bir ürünün ya da bir hizmetin ömrünün tamamını – bir başka deyişle beşikten mezara- kapsayarak, ürünün ham maddelerinin temininden başlayıp üretimi, nakliyesi, tüketimi ve nihayetinde ıskartaya çıkarılması ya da geri dönüştürülmesini içeren sürecin çevre üzerindeki sonuçlarını ve muhtemel etkilerini değerlendiren bir

tekniktir.

1.3--ISO (EN ISO 14040, 2006) standartlarına göre yaşam döngüsü analizi

4 ana fazdan oluşmaktadır.

Bunlar sırasıyla;

1) analizin amaç ve kapsamının belirlenmesi

2) envanter analizi

3) etki değerlendirmesi ve

4) sonuçların yorumlanması ve iyileştirilme önerilerinin sunulmasıdır.

1.4--Su ısıtıcısı en çok kullanılan küçük ev aletlerinden biridir. Çevre, Gıda ve Kırsal İşler Müdürlüğü’ne (Department for Environment, Food and Rural Affairs) göre, İngiltere’deki hane halklarının % 97’sinde su ısıtıcısı mevcuttur. Buna ek olarak, ETS (Energy Saving Trust) raporları, insanların % 95’inin her gün su ısıtıcısını kullandığını göstermiştir.

1.5--Ayrıca,hane halklarının dörtte üçünün ihtiyaç duyduklarından daha fazla su kaynattığını ve aşırı doldurma maliyetinin yılda 68 milyon sterline mal olduğunu ortaya koymuştur.

1.6--Tüm bu nedenlerden dolayı su ısıtıcısı yaşam döngüsü analizi için mükemmel bir örnek ve doğurduğu ekolojik etkiler dolayısıyla önem teşkil etmektedir.

2—Bu çalışmada, İngiltere’de Russell Hobbs markası ile imal edilen ve dağıtılan 13355 numaralı su ısıtıcısı modeli yaşam döngüsü analizi için seçilmiştir. Yaşam döngüsü değerlendirmesinin bir parçası olarak seçilen ürünün imalatında, taşınmasında, kullanım fazında ve enerji tüketiminde açığa çıkan etkileri analiz edilmiştir.

2.1—Ürünün geri dönüşüm aşaması analiz dışında tutulmuştur. Kullanım aşaması için, ürünün ortalama günlük kullanım miktarı, elektrikli küçük ev aletleri için biçilen ortalama ömür ve kaynatmaya ihtiyaç duyulan minimum su

miktarı dikkate alınmıştır. Ancak suyun kendisi analizlere dâhil edilmemiştir.

3--Bu bağlamda, bu çalışmada mevcut su ısıtıcısı için ürünün ekolojik etkilerinin önceliklerini belirlemek ve çevresel açıdan iyileştirilmiş yeniden tasarım önerileri için olasılıkları saptamak amacıyla, yaşam döngüsü analizi iki farklı yazılım kullanılarak (Simapro ve Ces Eco Audit tool) gerçekleştirilmiştir.

3.1--Bu iki analiz aracı güçlü ve zayıf yönleri açısından karşılaştırılmıştır. Yaşam döngü analizinin başlıca aşaması olan envanter analizine ağırlık verilerek ürün mümkün olan en küçük parçalarına ayrılmıştır.

3.2--Her bir parça için kullanılan malzeme çeşidi tespit edilmiş ve hassas tartı ile ağırlıkları ölçülerek envanteri oluşturulmuştur. Ürün kullanım hesaplamaları

3.3--İngiltere özelinde, ortalama kullanıcıların günlük su ısıtıcısı kullanım sıklığı, minimum ısıtılması gereken su miktarı ve ürünün ortalama kullanım ömrü dikkate alınarak yapılmıştır.

3.4--Ürünün nakliye hesaplamaları için markanın üretim tesislerinin bulunduğu Failsworth başlangıç noktası ve Londra nihai varış noktası olarak kabul edilmiştir.

4--Bulgular: Su ısıtıcısının kullanım aşaması, ürün ömrü boyunca hem enerji tüketimi hem de CO2 emisyonu için % 90’ın üzerinde bir etkiye sahiptir.

4.1—Yüksek enerji kullanımı ihtiyacı nedeniyle kullanım fazının fosil yakıt kategorisi üzerinde en büyük etkiye sahip olduğu görülmüştür.

4.2--Materyal fazı, enerji tüketimi ve Co2 ayak izi için ikinci en yüksek etkiye sahiptir. Ayrıca,ısıtma elemanı, elektrik telleri ve ana gövdenin diğer ürün parçalarından daha fazla etkiye sahip üç bileşen olduğu görülmüştür. Bu sonuçlar, kullanım fazı, elektrik tüketimi ve bu özellikli bileşenler üzerinde iyileştirme ihtiyaçlarını göstermiştir.

5—Sonuç olarak En çok etkiye sahip etmenleri 2 farklı yaşam döngüsü analiz taraması yaparak

belirledikten sonra, toplumsal ihtiyaçları ve kullanıcı davranışlarını göz önüne alarak ekolojik tasarım iyileştirmeleri için çeşitli stratejiler geliştirilmiştir. Ekolojik tasarım fikirleri üretirken bu amaca yardımcı olarak geliştirilmiş araç setleri (design with intent toolkit, eco design boards) kullanılmıştır.

5.1--Tüm bu fikirler, avantaj ve dezavantajları yönünden tartışılarak uygun olanlar benimsenmiş ve bu doğrultuda yeni bir su ısıtıcısı tasarım önerisi getirilmiştir.

5.2--Bulgular göz önüne alınarak önerilen değişimler başlıca şu şekildedir:

1) Mevcut su ısıtıcısının maksimum su kapasitesini düşürmek

2) nichrome ısıtma elemanı yerine, kalın polimer film ısıtma elemanı kullanmak

3) gereğinden fazla su doldurma alışkanlığını önlemek için su ısıtıcısının formunda çeşitli düzenlemeler yapmak ve

4) geri dönüştürülmüş materyal kullanmak.

5.3--Yeni tasarım önerisi CAD programları ile üç boyutlu ortamda görselleştirilmiş ve yeni tasarımın envanteri oluşturularak SimaPro ile yaşam döngüsü analizi tekrarlanmıştır. Bunun akabinde, mevcut ürünün analizi ve yeni tasarımın analizi karşılaştırılarak beklenen iyileşmeler gözlenmiştir.

Kaynak: Uluslararası Mimarlık ve Tasarım Sempozyumu --Sürdürülebilir Tasarım: Elektrikli Su Isıtıcısı İçin Bir Yaşam Döngüsü Analizi-Sümeyra Betül TAYFUR--Namık Kemal Üniversitesi, Güzel Sanatlar, Tasarım ve Mimarlık Fakültesi, Endüstri Ürünleri Tasarımı-Bölümü, Tekirdağ / Türkiye--sbtayfur@nku.edu.tr-ID: 54 K: 59