İmalat Sanayiinde Jeotermal Enerji Ekipmanlarının İmalatı İmkanı:

1-- Elektrik sektörümüz içinde jeotermal enerjinin payı son on beş senede hızla arttı. Kurulu jeotermal kapasite 2002 de 15 MW iken, bu sene 1624 MWe oldu . Toplam kurulu güç içinde jeotermal enerji payı %1,6’ya erişti.

1.1—Bazı sayısal bazlı araştırmalar, gelecek on senede bu rakamın 3000 MW’a ulaşacağını öngörüyor. Benzer ülkelerdeki geçmiş artış eğrilerinden hareket ederek bunu, olası bir üst sınır olarak görüyorum.

2--Kaynak yazının yazarına göre Bu yazıyı şu soruya dikkati çekmek için yazdım: Acaba son yıllardaki jeotermal enerji kullanımındaki gelişmenin yarattığı yerli pazar olanaklarını Türkiye imalat sektörü yeterince değerlendirebildi mi

2—Ekipmanların Üretim İmkanı:

1--Ön ısıtıcı, buharlaştırıcı ve kızdırıcı, noktaları arasında jeotermal akışkandaki ısıyı termal çevrim akışkanına transfer ederken, termal çevrim sıvısı önce ısınır, sonra kaynayıp buharlaşır ve en sonunda kızgın buhar haline gelir.

1.1--Bazı sistemlerde yeğlendiği gibi çevrim akışkanı, kızdırıcı kullanmadan doymuş buhar olarak da türbine gönderilebilir. Ön ısıtıcı, buharlaştırıcı ve kızdırıcı elemanlar genellikle iki ısı eşanjör türü arasından seçilir. Her iki eşanjörü de değişik uygulamalar için ve değişik kapasiteler için Türkiye’de hem iç hem dış pazarlar için üreten çok yetkin firmalar olduğunu, eminim

2--Jeotermal santrallarda birim elektrik üretimi başına düşen atık ısı miktarı nispeten fazla olduğu için, pervaneli hava soğutma kulelerinin işletme masrafları fazla olur. Bu yüzden, doğal çekimli soğutma kuleleri tercih edilmelidir; ancak, jeotermal santraller gibi küçük ölçekli santrallarda doğal çekimli kulelerin tasarım ve inşasında bazı ayrıntılara dikkat etmek gerekir.

2.1--Türkiye’de de Boğaziçi Üniversitesi Makina Mühendisliği Bölümü’nde bu konuda özgün çalışmalar olduğunu biliyorum. Her durumda, soğutma sistemleri, tüm aksamları ile Türkiye imalat sanayiinin yetkinliği içerisindeki üretim kalemleridir.

3--Akışkan pompası,Türkiye’de zaten şu anda ekipman ve bina klima sistemleri için kullanılan soğutucu sıvı pompaları ile aynıdır. Bu konuda bir tedarik sıkıntısı olacağını sanmıyorum. Aynı şekilde, jeneratör için de durum benzerdir.bugün Türkiye’de jeneratör üreten firmalar için problemsiz bir üretim kalemi olacağını sanırım.

4--Türkiye’de bildiğim kadarı ile yerli tasarımlı bir radyal türbin üretilmiyor. Jeotermal enerji kanunundaki yerli içerik teşviklerinden yararlanmak için kurulmuş yabancı firma şubeleri olduğunu biliyorum ama bu şubelerde özgün tasarım yapıldığına ve üretilen türbinlerin ihracat hakkı olduğuna dair bilgim yok.

4.1--Türkiye imalat sektöründeki firmaların bu konuya neden el atmadıklarını bilmiyorum. Aslında jeotermal türbin üretimi, bütünü ile Türkiye imalat sanayiinin yetkinlik alanları içindedir.Tasarım konusunda bazı bilgi eksiklikleri olsa da, bunların telafisi zor değildir. İyi bir araştırma ekibi ile işbirliği halinde bu sorun çözülebilir.

4.2--Avustralya’da benim ekibimle 10 seneyi aşkındır, süperkritik CO2 türbinler üzerinde çalışıyoruz; fakat Türkiye'deki girişimcilerin gelip bizle temasa geçmelerine gerek yok. Türkiye’de bu konuda dünya çapında araştırma yapan üniversiteler olduğunu biliyorum. Bunlardan bir tanesi de Boğaziçi Üniversitesi Makina Mühendisliği Bölümü’dir

5--Son olarak, sistem entegrasyonu, ki bunun en önemli yanlarından birinin doğru havza için doğru akışkan ve doğru türbin seçmek ve optimum kızgınlık oranını saptamak olduğunu düşünüyorum, ayrı bir uzmanlık konusudur.Bunun ayrıntılarına girmek bu yazının hacmini aşar. Bu işin bir imalatçı olarak pazarı nedir, getirisi götürüsü nedir diye kabataslak irdelemeler yapmak isteyenler için, özetle, Şekil 4’te, santral düzgün tasarlandığı takdirde,belli bir havzadan jeotermal akışkan debisine göre ne kadar güç üretilebileceğini kestirmeye yarayan bir grafik görülmektedir.

5.1--Bu eğriyi, ABD Enerji Bakanlığı’na ait olan jeotermal teknoloji yazılımı GETEM’i kullanarak ve biraz da kendi deneyimlerimi ekleyerek ben çizdim.Bu şekile bakarak, mesela Afyonkarahisar’da debisi 200 kg/s olan 140 oC sıcaklıkta akışkan üreten bir jeotermal havzadan, uygun teknoloji kullanıldığı takdirde üretilebilecek olan elektrik gücünü 200 x 29 = 5800 kW olarak hesaplanabilir.

5.2--Belirtmiş olduğum gibi, bu eğriyi sunmamın amacı, okurlara,Türkiye’de geriye kalan jeotermal havzalardan ne kadar elektrik üretilebileceği, yani ne büyüklükte santral ekipmanı gerekeceği, pazarın büyüklüğü konusunda kaba saptamalar yapmalarını sağlayacak bir araç sunmaktır

6--Sadece Türkiye ile kısıtlı kalmayıp, özellikle Afrika başta olmak üzere, jeotermal zenginliklere sahip fakat bu zenginliklerin henüz ya hiç ya da çok değerlendirilmediği ülkelere de (mesela Etyopya, Kenya, Endonezya) bakmak düşünülebilir.

7--Türkiye, mevcut ve erişmesi nispeten kolay olan jeotermal havzalarını kullanarak, dünya jeotermal ülkeleri arasında yer almayı başardı. Fakat, jeotermal elektrik üretiminin toplam elektrik piyasası içindeki konumu çok küçük bir oranı geçemedi. Buna rağmen, belki jeotermal enerji kullanımında yaşanan bu on sene zarfında, yeni güçlü bir ihracatçı imalat sektörü geliştirilebilirdi. Bugüne kadar bu oldu mu olmadı mı, buna siz karar verin.

8—Yorum:Hoca haklı jeotermalden elektrik üretiminde yerli Ön ısıtıcı, buharlaştırıcı ve kızdırıcı, doğal çekimli soğutma kuleleri,Akışkan pompası Jeneratör,radyal türbin üretilebilir.Bu konuda tübtak teşviklerinden-tübitaktan ilgili üniversitelerden yararlanılabilir.Yapılması gereken bu konuda imlat yapan firmaların jeotermal elektrik üretimi içinde bu üretimi yapmaları ve projelendirmeleri olabilir.Öte yandan aynı üretimi şeker fabrikaları-tümosan yapabilir mi.Türkiye islam-ortadoğu-afrika-kafkas-uzakdoğu coğrafyası için bunu ihracat imkanı olarak kullanabilir mi

 Kaynak:Jeotermal Enerji-Türkiye İmalat Sanayii için kaçmakta olan bir fırsat mı? Halim Gürgenci-MÜHENDİS ve MAKİNA güncel-ARALIK 2021