Yangın Söndürme Bombası-Akıllı:

1--Kaynak çalışmada havadan yangınlarla mücadele amacıyla kullanılabilecek yeni bir ürünün tasarım önerilmiştir. Akıllı Yangın Söndürme Bombası (AYSB) olarak adlandırılan bu tasarım yangınlarla havadan mücadele yöntemlerinde kullanılabilecek yeni ve etkili bir üründür.

1.1--Bu ürün NATO üyesi ülkelerin envanterinde bulunan bir harp mühimmatı olan MK-82 (havadan yere genel maksat bombası) tip mühimmatın tasarımına benzer tasarıma sahiptir. Tasarım ölçülerinin var olan bir harp mühimmatına benzemesi onu hava araçları üzerinde herhangi bir iyileştirme veya değiştirme yapmadan doğrudan hava aracına-uçak-drone yükleme imkânı vermektedir.

1.2—Havacılık ve yangın söndürme endüstrisine kazandırılması amaçlanan akıllı yangın söndürme bombasının mesken alanları dışındaki petrokimya tesisleri, petrol ve gaz iletim hatları ve mühimmat depoları gibi açık saha yangınlarında etkin bir şekilde kullanılması beklenmektedir.

2--Kaynak çalışmada Mark serisi (MK-82, 83, 84) (Şekil 7) serbest düşüm mühimmatlarının ölçüleri referans alınarak, gerçek harp mühimmatından tamamen farklı ve yangın söndürmede kullanılabilecek yeni bir ürünün tasarımına gidilmiştir.

3--Ürün sahip olduğu bir takım elektronik ekipman ve ürünü otonom hale getiren yazılım da dikkate alınarak “akıllı yangın söndürme bombası (AYSB)” olarak isimlendirilmiştir.

3.1--Buna göre AYSB şu kısımlardan meydana gelmektedir:

a) Bomba gövdesi

b) Kanatlar

c) Burun konisi

d) Söndürücü madde

e) Patlayıcı madde

f) Fünye

g) Elektronik ekipmanlar

h) Yazılım.

4-- Söndürücü - Soğutucu Malzeme:

4.1--AYSB içerisinde üretimi ülkemizde yapılmakta olan, bor minerali katkılı ve toksisitesi olmayan toz formda bir kimyasal bulunur. Bu kimyasal madde sektörde bilinen diğer yangın söndürücülerden farklı olarak soğutma görevi de görmektedir.

4.2--Bu maddenin orman yangınlarında kullanılan ve toz formda olan tipine ait testlerde malzemenin üzerine atıldığı alevleri söndürmesinin akabinde yanan yüzeyin sıcaklığını çok kısa bir zaman aralığında (10 saniye gibi) 450 °C’den oda sıcaklıklarına kadar düşürdüğü gözlemlenmiştir. Bu kimyasal madde yerli ve özel bir şirket tarafından üretilmiş patentli bir üründür. Bu ürün şirkete ait test laboratuvarlarında Ekim 2018 ve Ocak 2019 yıllarında test edilerek sonuçlar görsel olarak kayıt altına alınmıştır.

4.3--Yangınlarla mücadelede söndürülmüş yangının soğutulamaması neticesinde tekrar alev alma ve yangının devam ettiği durumlar göz önüne alındığında AYSB’nin söndürücü maddeye bağlı olarak sahip olacağı bu özelliğin önemi büyüktür. Tek seferde yangını söndürerek aynı zamanda soğutma faaliyetini de tamamlayabilmek birçok açıdan yangınlarla mücadelede belki de şu an için ulaşılabilecek en iyi noktadır. Ürünün farklı yangın tipleri için (kimyasal madde kaynaklı ve metal yangınları gibi) olanları da ülkemizde üretimde olup AYSB içerisinde aynı şekilde kullanılabilmektedir.

5--Yapılan maliyet analizinde bir adet AYSB’nın perakende fiyatlar ile üretim maliyeti yaklaşık 372 $’dır. bir adet Tepe AYSB için üretim maliyeti yaklaşık 560 $ olmaktadır.

5.1--AYSB’nın maliyeti, hava araçlarından yangın üzerine su, köpük, jel veya yanmayı geciktirici bazı maddelerin atıldığı diğer havadan müdahale yöntemlerinden daha yüksek olmaktadır. İleri ve akıllı teknolojilerin kullanıldığı AYSB’nın maliyetinin diğer klasik yöntemlere göre olan maliyetten daha yüksek çıkması beklenen bir sonuçtur.

5.2--Ancak AYSB’nı diğer havadan müdahale yöntemleri ile karşılaştırırken “maliyeti” ile birlikte “yangın söndürme etkinliği”nin göz önüne alınması ve “fayda analizi”nin yapılması oldukça önemlidir.

6--Sonuç olarak  Akıllı yangın söndürme bombası hem yangın söndürme sektörü ve hemde havacılık sektörü için yeni bir üründür. Ürünün seri üretime geçmesi durumunda yangınlarla mücadelede önemli katkılar sağlayacak bir mücadele aracı elde edilmiş olacaktır.

6.1--Söndürücü-soğutucu madde doğru miktarlarda yangın üzerine bırakılabilecek böylece yangınlar söndürülürken çevreye fazlaca kimyasal madde kullanımı kaynaklı bir takım zararlar verilmemiş olacaktır. Ayrıca gerek ürünün etkinliği ve gerekse hava araçlarının hız faktörleri göz önüne alındığında yangınlar eskiden olduğu kadar çok büyük alanlara yayılmadan kontrol altına alınabileceklerdir.

6.2--Benzer bir ürünün dünyada henüz kullanılmıyor olması bu alanda ülkemizi öncü konuma getirecektir. Ülkemize ait olan bu yerli ürünün yurtdışına satışı neticesinde ciddi bir döviz girdisi sağlanacaktır.

6.3--Ürünün geliştirilmesi önünde herhangi bir problem bulunmamakla birlikte, gövde malzemesinin farklı seçenekler ile de denenmesi, farklı tip hava araçları için farklı büyüklüklerde ürün tasarımlarının yapılması, söndürücü-soğutucu malzemenin saçılım şablonunun iyileştirilmesi gibi konular, üzerinde daha fazla çalışılması gereken başlıklardır.

7—Yorum:Kamuda ilgili birimler sözkonusu ürünün seri imalatını ilgili kamu kurumlarında yaptırarak orman yangınlarında kullanabilir mi.Zira küresel ısınmanın etkisyle sıcak ve kurak yazlara girmiş bulunmaktayız.Bu ise orman yangını riskini artıran bir unsur.

Kaynak: Mühendis ve Makina, cilt 62, sayı 705, s. 806-829, Ekim-Aralık 2021-Yangın Söndürme İçin Alternatif Bir Tasarım: Akıllı-Yangın Söndürme Bombası-Murat Toptaş1*, Mehmet Yılmaz2--İnönü Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Makine Mühendisliği, Battalgazi, Malatya-murat.toptas@inonu.edu.tr, ORCID: 0000-0001-9368-5675

2 İnönü Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Makine Mühendisliği, Battalgazi, Malatya,m.yilmaz@inonu.edu.tr, ORCID: 0000-0001-5025-1842