Müzelerde İklimlendirme İçin Öneriler:

1--Müzelerde metal ve ahşap eserler, aynı teşhir salonunda beraber sergileniyor olabilir. Her iki eserin de saklanması gereken bağıl nem ve kuru termometre sıcaklığı değerleri farklıdır. Bu gibi durumlarda konservatör, müze uzmanları ve makina mühendislerinden oluşan bir ekip, ortamın en uygun ayar noktası değerlerini enerji verimliği vb. faktörleri göz önünde bulundurarak birlikte belirlerler.

2--Organik eserler higroskopiktirler, yani ortamın durumuna göre bünyelerine kolayca nem alıp verebilirler.Örneğin ortam kuru ise bünyelerinden nem verirler. Bağıl nemin çok düşük olduğu ortamlarda ahşap ürünlerin çatlaması sıklıkla gözlemlenebilecek bir durumdur. Yüksek bağıl nem oranları çoğu yüzeylerde küflenme oluşumuna, organik eserde bozulmaya ve metallerde korozyon oluşumuna neden olabilir.

3--Her eserin fiziksel, kimyasal ve biyolojik olarak dengede olacağı bir sıcaklık aralığı vardır. Bu aralıklar göz önünde bulundurulduğunda sıcaklık çok düşük olduğunda bazı polimerler çok kırılgan bir hal alabilirler ve sıcaklık çok yüksek olduğunda paslanma, küflenme gibi eserler için çok zararlı olan kimyasal tepkimeler hızlanabilir.

3.1—Ayrıca sıcaklık farkından kaynaklı genleşme ve büzüşme etkileri eserlere ciddi zararlar verebilir.Eğer mümkünse mahallerin en az bir yıllık kuru termometre sıcaklığı ve bağıl nem kayıt bilgilerine ulaşılması önemlidir.

3.2--Kurulacak sistemin uzun yıllar boyunca sorunsuz çalışabilmesi için mümkün olan en sade tasarım yapılmalıdır.

3.3--Müzeler için ısı pompalı, ısı geri kazanımlı ve değişken hava debili hassas kontrollü bir iklimlendirme sisteminin kullanılması uygun olacaktır.Tarihi bir binada enerji tasarrufu amacıyla ısı yalıtımı yapılmasının çok zor olduğu unutulmamalıdır.

3.3.1--Ayrıca çatısına güneş paneli yerleştirilemeyeceği vb. durumlardan dolayı yenilenebilir enerjilerin kullanımı da çok sınırlıdır. Yeni bir müze binası

tasarlandığında ısı, su vb. yalıtımlar çok özenli düşünülmeli ve enerji depolama vb. yenilenebilir enerji imkânlarından mümkün olduğunca faydalanılmalıdır.

4--1978’de Garry Thomson’un “The Museum Environment” kitabında müzeler için bağıl nem %50-55 ve 20 °C kuru termometre sıcaklığı ortam şartları önerilmiştir. Bu kitap döneminin referans kaynağı olup birçok müze tarafından tavsiyesine uyulmuştur.

4.1--1990’larda ve 2000’lerin başında Canadian Conservation Institute ve Smithsonian Institution’da çeşitli materyaller üzerinde yapılan çalışmalar sonucunda birçok materyal için bağıl nem kontrolünün kuru termometre sıcaklığı kontrolünden daha öncelikli olduğu ortaya kondu.

4.2--Enerji tasarrufu gibi etkenler de göz önünde bulundurularak ortam şartları genişletilmiş ve %45 ± 8% bağıl nem ve 21 ± 4 °C kuru termometre sıcaklığı olarak belirlenmiştir.

4.3--Günümüzde ise ASHRAE tarafından yayınlanan HVAC Uygulamaları El Kitabında, Müzeler, Galeriler, Arşivler ve Kütüphaneler bölümü günümüzde genel olarak müzeler için rehber olarak kabul edilmektedir

5--İklimlendirme sisteminin daha verimli olarak çalışabilmesi için sistemde bağıl nem, kuru termometre sıcaklık ve karbondioksit sensörleri ile entegreli bir şekilde çalışacak bir düzenleme yapılabilir.

5.1--Ayrıca istenilen şartların kontrolü için frekans konvertörlü pompa ve fanların kullanılmasıyla enerji verimliliği sağlanabilecektir. Tüm sistemin eş güdüm içerisinde çalışacağı etkin bir otomasyon sisteminin kurulmasının da faydalı olacağı düşünülmüştür.

6--Örneğin Anadolu Medeniyetleri Müzesi ısıtması doğal gaz brülörlü sıcak su kazanları ile sağlanmaktadır. Isıtma,idari ofislerde radyatörler ile yapılırken, teşhir salonlarında ise klima santrallerinde bulunan ve doğal gaz brülörlü sıcak su kazanının beslediği sıcak su bataryaları ile sağlanmaktadır.

6.1--Soğutma ise değişken debili soğutucu akışkanlı merkezi sistem klimalar ile sağlanmaktadır. Teşhir salonlarında bulunan klima iç ünitelerinin yanı sıra, klima santrallerinde bulunan ve değişken debili soğutucu akışkanlı merkezi sistem klimalar ile beslenen DX (direct expansion) yani doğrudan genleşmeli bataryalar ile soğutma yapılmaktadır.

6.2--Teşhir salonunda bulunan değişken debili soğutucu akışkanlı merkezi sistem klima iç üniteleri çok soğuk günlerde ısıtmaya destek olabilmektedir

Kaynak: Tesisat Mühendisliği - Sayı 185 - Temmuz/Ağustos 2021-Müzelerde İklimlendirme Üzerine: Anadolu Medeniyetleri Müzesi Örneği- Zafer TÜYSÜZ-Yük. Mak. Müh.-Kültür ve Turizm Bakanlığı-Ankara-Hüseyin ŞALVARLI-Prof. Dr.Dokuz Eylül Üniversitesi – Emekli-İzmir-Mustafa AKTAŞ-Prof. Dr.Gazi Üniversitesi Teknoloji Fakültesi-Enerji Mühendisliği Ankara-