Kriz-Ekonomik Kriz-2008-Krizi Yorumlayan İktisatçılar:

1--Paul Krugman:

1.1--Keynezyen olan Krugman krizin sebebini yanlış para politikalanna ve likidite kaparana (liquidity trap) bağlamış vaziyette.

1.2--Maliye ve para politikalarının mümkün olduğunca gevşetilmesini ve bunun sonucunda ne artan kamu borçuluğunun (piyasa güvenini sarsıp faizleri yükselterek) ne de şişen Fed bilançosunun (enflasyonu artırarak) bir problem olmayacağını savunuyor.

1.3--Bugüne kadar da hep haklı çıktı. (Mamafih QE konusunda fazla iyimser ama bugün ABD’de yaşanan reel politiğin de farkında olduğu için diğer genişlemeci politikalann hiç bir uygulama şansı olmadığını da biliyor.)

2--Steve Keen:

2.1--Krizi öngören nadir iktisatçılardan olan Keen Hyman Minsky’nin piyasa volatilitesi (=risk) özellikle para politikası yoluyla belirli bir süre kontrol altında tutulsa bile, aslında bu süreç boyunca için için risklerin artacağını ve varlık balonlarının oluşacağını ve sistemde bir düzeltme yapılması ne kadar geciktirilirse de sonuçta ortaya çıkan krizin o kadar daha derin olacağı fikrini benimsiyor.

2.2--Nitekim, bugünlerde endişe verici bir şekilde konut fiyatlanndan borsalara kadar varlık fiyatlannda tekrar bir balon oluşma eğilimi göze çarpmakta.

3--Joseph Stiglitz:

3.1--Stiglitz problemin sermayedarlar ve orta sınıf arasındaki gelir bölüşümünde ortaya çıkan dengesizlikten kaynaklandığını savunuyor.

3.2--Orta sınıfların azalan gelirleri karşısında efektif talebi ayakta tutmak için aşırı borçlanmaya itilmelerinin krizi başlattığını düşünüyor.

3.3--Son 20 yılda gelişmiş ülkelerde gelir eşitsizliğinin hızlı bir şekilde artmış olması da bu görüşü desteklemekte. (ABD’de nüfusun en zengin %1’i toplam gelirin %20’sini elde etmekte. Üstelik bu oran krizden beri arttı!)

4--David Harvey:

4.1--Neo-Marksist kanattaki Harvey finans kapitalin aşın büyüdüğünü ve ortada dönen sermayenin kapitalizmin devamlılığı için gerekli olan kârlılığı sağlayamadığını vurguluyor.

4.2--Kârlılık beklentilerinin top yekun bir şekilde düşürülmesi gerektiğini, gelişmiş ekonomiler için büyüme değil sürdürülebilirliğin (sustainability) esas olmasını ve fiyat oluşumlannda piyasa değeri (exchange value) ve kullanım değeri (use value) arasında büyük farklar oluşmasının (yani aşın rant (balon) yaratılmasının) önüne geçilmesinin şart olduğunu düşünüyor.

5--Andrew Kliman:

5.1--Kliman klasik bir Marksist olarak problemin aslında 1960’lı yılların ortasından itibaren sanayi şirketlerinin kârlılıklannm düşmeye başlamasından kaynaklandığını iddia ediyor.

5.2--Marx da kapitalist sistemin temel kriz kaynağının zaman içinde sermayenin getirisinin düşmesi olduğu fikrinde idi. Böyle bir durumda nihai çözüm (Büyük Buhran sonrasında olduğu gibi) fazla sermayenin yok edilmesi.

5.3--Bu ise ancak savaşlar, yüksek enflasyon ve borçlann silinmesi ile sağlanabilir, ilk 2 yöntem zaten yaratacaklan büyük tahribat nedeniyle tercih edilebilir yöntemler değil.

5.4--Son yöntem olan borçlann silinmesi (ve/veya çok uzun vadeye çevrilmesi) ise finansal sektörün her şeye rağmen devam eden hegemonyası nedeniyle uygulanamıyor.

5.5--Öte yandan, krizin oluşumu konusunda çok farklı tezler tartışıla dursun, IMF gibi serbest piyasa yanlısı bir kuruluş bile bugünkü ekonomilerinin kurlarını sabit (veya yan-sabit) tutarak cari fazla verme ve rezerv biriktirme politikalarına yönelmelerinin bu dengesizlikleri artırdığını ve bu ülkelerin artık ihracat değil, iç talep yoluyla büyümeleri gerektiğini savunuyorlar.

6--Kenneth Rogoff:

6.1--Aslında Rogoff ortada yer alan bir iktisatçı olmasına rağmen Carmen Reinhart ile yaptığı ve excel tablosu hatalanna dayandığı ispatlananan çalışma ile bizatihi yüksek kamu borçluluğunun krizlere sebep olduğunu ve bu borçluluğun düşürülmesinin esas olduğu gibi yanlış bir politikayı savunarak “kemer sıkma” yanlılarının ekmeğine yağ sürdü.

Kaynak:Gündem-Tuğrul Belli-Dünya Gazetesi