Makroekonomik Pompa2:

 

1--Temel Yaklaşım: Ekonomide para akışı ile Akışkanlar Mekanigi arasında analoji kurulacaktır.Buna gore ekonomide para akışı ile  su akışı arasında analoji kurularak su akışının matematiksel anlamda dinamiginden yararlanarak para akışı gözlemle uyumlu yorumlanacaktır.

 

1.1--her yıl bahçesi büyüyen çiftçinin sulama problemi yani en uçtaki fıskiyeden suyun gelmesi veya  dokulara kan pompalayan kalbin vucudun büyümesi ile kanı dokulara pompalaması  problemi esas alınacaktır.

 

1.2--Makroekonomik Pompa:

 

1--Belli devirle dönen Elektrik motor tahrikli Mekanik su pompalarında,pompanın iki önemli teknik parametresi vardır:1-Pompanın debisi(Q)-Basma Yüksekliği(Hm),Pompa bu iki değer ile kaynakları besler.

 

1.1--Örneğin:Bir pompa belli bir debi ile belli bir açma basıncında açılan fıskiye grubunu sulasın.Eğer hat çok uzun ise borularda oluşan direnç yani basınç kaybı Artar.

 

2--Basıncın artması ters  eğrisel orantılı olarak debiyi düşürür.Buna başka bir örnek verirsek insanda kalp belli nabız(devir) aralığında belli debide kanı belli basınçta vücuda pompalar.

 

3--Eğer en uzak dokuya belli debi ve basınçta kan gelmez ise ilgili doku ölür.Zamanla Çeşitli faktörlerle damarların çapı daralır buna bağlı damar çapının esneme yeteneğinide kaybetmesi sonucu damar çapının 5. kuvvetiyle ters orantılı olarak basınç kaybı anormal artar.

 

3.1--Bu durumda anılan basıncı sağlayabilmek için kalp basıncı artırmak için ve/veya buna bağlı debi düşmek zorunda kalabilir.Bu durumda muhtemel olarak enfarktüs baş gösterebilir.yada kalp büyümeye başlar. ya da nabzı artırır

 

4--Benzer şekilde dünyada şuanda global likiditeyi ABD,Avrupa ve Japonya emmeye başladı.

Azalan likidite sonucu muhtemelen gelişme şu olacaktır. gelişmekte olan ülkelerede  ülke likiditesi azalacak buna bağlı basınç kaybı yani paranın değer kaybı da(enflasyon) azalarak mevcut ülke paralarının değerini daha da artacak.

 

4.1--Bu durumda ülkelerin yapabileceği tek şey para basarak,yada develüsyon yaparak paralarının değerini aşağı çekmek olacaktır.

 

4.2--Aynı zamanda likiditeyi çeken japonyada ise likidite artışının(debinin) karesi ile orantılı olarak basınç kaybı yani enflasyon artacak,Japon yeninin değeri düştüğünden Japon ihracatı artacaktır.Bu aynı zamanda işsizliğin düşmesi anlamına gelecektir.

 

5--Kısaca makro ekonomik pompada likitide yani parasal debi ile basınç(kaybı ) ters eğrisel  orantılıdır.Eğrinin orta noktası verimin(toplam faktör üretkenliğin) Tepe noktasına karşı gelir.Bu da aynı zamanda yüksek büyüme hızı anlamına gelecektir.

 

 

2—Parametreler:

 

Ep=pompa enerjisi , Q(TL/h)=parasal debi ,  R=Akışa karşı oluşan direnç-paranın değer kaybı

 

Re=reynolds sayısı ,n=pompa verimi ,  Hm=yerel para kuru ,  t=süre   m=paranın akıcılığı

  

n=(topl.fak.üretkenlik)  

 

 

3—Direnç-Paranın Değer Kaybı:R………. Hm=Rxt=topl.direnç   

              2                                                                   

 R=CxV/d      C=direnç katsayısı   V(tl/s)=para akış hızı   d=piyasa derinliği    

 

 

3.1—Reynolds sayısı:

 

Re=r.V.d/m    r=para akışının yoğunluğu   V(tl/s)=para akış hızı   d=piyasa derinliği    

                       m=parasal akışın vizkozitesi-likiditesi

 

3.2—Akışın Durumları ve direnç katsayısı:

                       

Re=0….2000 arası…..akış laminar…………….C=64/Re

                                                                                           -1/4

Re=2000…4000 akı… yarı türbülanslı(kaotik)..C=0.316.Re

 

Re=4000 den büyük…..akış tam türbülanslı…..C=1

 

2-Makroekonomik pompayla ilgili olarak  Ep=QxHm/n  …Pompa enerjisi sabit kabul edilerek(kısa zaman dilimleri için olabilir)

                                                   3

2.1- Pompa debisi artırılırsa (TL/h)ve pompa verimi de sabit ise Hm(paranın değeri) düşer.Paranın değeri de sabit tutulursa kriz oluşacaktır.

 

2.2--Bu nedenle dalgalı kurda pompa debisi artırılırken yerel para kendiliğinden develüe olur.

 

2-Ekonomik büyümenin temelinde üretim verimi(pompa verimi) yatar.Üretim verimi(topl.faktör üretkenlik) teknolojik gelişmişlikle 1 e yaklaşır.x-eksenine teknolojik gelişme endeksi,y- eksenine verim alınırsa değişim logaritmiktir.zirve teknolojide verim 1 yaklaşır.

 

3--Asya gelişmişliğinde verim,batıya göre düşüktür.Verim arttıkça büyümede artar.

 

4-Krizlerde sönüm sayısı z=q/k.m=0 a yaklaşır şu yaklaşım yapılabilir.

 

4.1--Verim artarsa pompanın enerji ihtiyacı düşer.Verim(n) ile direngenlik(elastiklik=k) ters ilişkili olabilir.Verim düştükçe direngenlik artar,sönüm sayısı 0 yaklaşır ve ekonomik sistem rezonansa gelerek büyük tahribat oluşabilir.

 

4.2--Bu nedenle verim(yoğun teknoloji kullanımı) arttırılmalıdır.Verimi düşük ekonomiler, yüksek direngenlik nedeniyle krize daha elverişlidir denebilir.Yeterki sıcak para

sıvışsın ve kriz başlasın.Ülkeye sıcak paranın girmesi sonuçta ya debiyi yada paranın değerini artır

 

5--Para basma:

 

5.1--Para basma ile ülkede dolaşımda bulunan para debisi artar.bu durumda para

kanalları aynı çapta(veya piyasa derinliği) olduğu için piyasa kanallarında para akış hızı artar.para akış hızının artması sonuçta dirençleri-parada değer kaybını akış hızının karesi ile doğru orantılı olacak biçimde arttırır.

 

3.2--ve direnç ile enflasyonu aynı şeyler olarak kabul edersek sonuçta aynı çapta piyasa kanallarında parasal debinin artması enflasyonu arttırır.Bu nedenle akış hızı belli değer aralığında olmalıdır.Akış hızının düşmesi ile Re-reynolds sayısı(Re=r.v.d/m) direnç katsayısı C=64/Re düşer dirençler_paranın değer kaybı azalır.

 

3.3--Uygun şartlarda(reynolds sayısı 4000 in üzerinde(belli bir sayı)  tam türbülans oluşması halinde(Re=r.v.d/m yani akış yoğunluğu yüksek-akış hızı yüksek-kanal çapı büyük ve akışın vizkozitesi çok düşük)..likiditesi yüksek(nakit)(özellikle dış kredi kullanmak, yoğun para kullanmak,akış hızının artması(kredi,para basma)) hiper enflasyon oluşabilir.

 

3.3.1—Tam türbülansta dirençler yani enflasyon sadece akış hızının karesine bağlıdır ve parabolik olarak artar.(C=1)

 

4--Makroekonomik pompa ülke büyüdükçe gücüde artar(insan kalbi gibi).Bu durumda güç= parasal debixParanın değeri/verim formülüne göre bir şekilde parasal debi arttığında (para basma,dış kredi,sermaye akımı),yerel paranın değeri düşürülmeli veya düşmelidir.Buda develüasyon demektir.

 

4.1--Eğer doğal veya cebri develüasyon olmuyorsa bu durumda pompaya güç veren elektrik motorunun gücü yetmez sargıları yanabilir yani ekonomik sistem krize girer.

 

4.2—Krizde geçici reji durumunda şiddetli dalgalı salınımlar olur ve ekonomik sistemler tahrip olabilir belirli bir geçici rejim sonrası sürekli rejim hali oluşur.

 

4.3--Sürekli rejimde muhtemel tabloda şunlar görülür:Politik ekonominin yapmadığını sistem yapar ve ekonominin sistemin motoru ile sistem kendini onarana kadar sisteme su-para basılması en aza iner ,bu da durgunluk yada büyümenin yavaşlamasıdır.Makroekonomik pompanın motoru hangi hallerde yanabilir:

 

4.4--Analojik olarak=

 

1-para akımının aşırı yoğunluğu

 

2-likiditesi düşük para akımları

 

3-parasal debinin yüksekliği,yada yoğun sıcak para akımları

 

4-yerel paranın değerinin yüksek oluşu

 

5-teknolojik verimin düşük oluşu.

 

6--Sonuçta gelişmiş ülkelerde bunlar olmadığı için kriz olmuyor.