Multidisipliner Ekonomide Kullanılan Makina
Mühendisliği Modelleri:
1-Akışkanlar Mekaniği Teorisi
2-Mekanik Titreşimler Teorisi
3-Otomotik Kontrol Teorisi
3-Otomotik Kontrol Teorisi
1--Otomotik kontrol
problemine bir örnek.Evde banyo yapıyorsunuz.Önce sıcak suyu açtınız.sıcaklık
belli değere geldi.Ardından soğuk suyu açtınız ve bekliyorsunuz.Oda ne.Sıcaklık
daha da arttı.Halbuki ilk anda soğuk suyu daha çok açsaydınız.Su bu ani
sıcaklık yükselmesi yerine soğuk olarak akacaktı.
1.1--Merkez bankası ilk anda
belli bir değerin üzerinde faiz artırımına gitmeseydi.Sistemde istenen çıkış
değeri elde edilemez idi.Bu faiz oranını geçmiş tecrübeler önemli ölçüde
belirler.
1.2--enflasyon mücadelesi bir
anlamda banyodaki otomotik kontrol olayıdır.Buradaki kararlılık problemide, otomotik kontrol teorisi çerçevesinde incelenmiştir.
3--Akışkanlar Mekaniği Teorisi:
3.1--Temel problem:Adam,dün cebine 50 YTL koymuştu.Ertesi gün akşam cebinde sadece 2 YTL kalmıştı.Harcamaları,kişisel gıda+yol vs idi.Kendi kendine düşünüyordu.Para değersiz Herhalde.Eskiden buna,bereket derlerdi.Oysa,yapılan çalışmalar YTL nin değerli olduğunu gösteriyordu.Problem,teknik bir problemdi.
3.2--Kişiyi,insan
vucudunda,bir vucut hücresi gibi düşünelim.Burada para miktarına bağlı bir
parasal debi ve bu paranın değerliğini ifade eden Paranın yada para akışının
basıncı vardır.Paranın değer kaybı yani enflasyon basınç kaybına karşı gelir.
3.3--Vücutta her hücreye gelen kanın,belli bir debisi ve
basıncı olmalıdır.Bunlar sağlıkta, olması gereken Değerin altına düştüğünde
hücrede bir takım problemler başlar.Bu kan akışı ile hücre kanın içinde kendisi
için gerekli maddeleri alır.Bu bağlamda,kişi
veya ailesi içinde belli bir Para akışı debisi(YTL/gün) ve basıncı(YTL
değeri) olmalıdır.
3.4--Ancak,yapılan
açıklamalara göre makroekonomik olarak eğer YTL değerli ve vatandaşın parasıda
değersiz olarak kabul edilirse,ortada bir teknik problem var.Yani makroekonomik
pompada(Merkez bankası) basınç Yüksek olduğu halde hücreyi besleyen damarda
basınç düşüklüğü var.
3.5--Ekonomik Sistemi
besleyen damarlarda(borularda) basınç kaybına neden olan şeyi birim boru kaybı
olarak(Rs) olarak ifade edersek Rs aşağıdaki faktörlerden etkilenir.
1-Sıfır basınç kaybı teorik
olarak Mümkün değildir.Eğer bu durum var ise akışkan ve akış ortamı süper
olarak nitelenebilir.
1.1--Ancak pratikte ve sağlık için belli bir oranda basınç kaybı olmalıdır.Bu da her ekonomide Belli bir değerde enflasyon olmalı ve bu her ekonomide sınır değerler içinde kalmalı.
1.2--Enflasyon kontrolünde şu
anda faiz dışında başka bir araç bilinmemektedir.
1.2.1--Öte yandan basınç
kaybı(Rs)
1-Parasal akışın
debisi(TL/Gün) karesi ile doğru orantılıdır.
2-Akışın Reynolds(Re) sayısı
ile ters orantılıdır.
2.1--Reynolds sayısı laminar
akışta , bir sabit ile doğru orantılıdır.Bu sabit beli bir değerin altında
kalmalıdır(Belli ekonomik ısınma durumlarına bağlı olarak
2.2--bu sabit,mevsim
sıcaklıklarına bağlı ters orantılı olarak üstel bir fonksiyondur.Hava sıcaklığı
arttıkça katsayı azalır.
2.3--Basınç kaybı düşer.Bu da
Yaz aylarında enflasyonun düşmesini ifade edebilir.
3--Reynolds sayısı, belli bir
değeri üstünde akış türbülansa girer ve
katsayı önemini kaybeder ve basınç kaybı akış hızının karesi ile doğru orantılı
olarak artar.
3.1--Bu durum ekonomide hiper
enflasyona girildiği anlamını taşır.Bu durumda yapılacak bir tek şey vardır
,akış hızını(YTL/Gün) kısmak ve belli bir değerin altına çekmek.Buda enflasyon
mücadelesinde para talebini yada para
arzını kısarak sağlanabilir.
4--Başa dönersek,bu kişi basınç kaybını en aza indirmelidirki normal olması gereken basınç Düzeyinde kalabilsin.
5--Yani enflasyon yada basınç
kaybı makro düzeyde olduğu gibi mikro düzeyde de vardır.,ailenin yada kişinin
enflasyonu olarak karşımıza çıkar..Bu problemi çözmenin 2 yolu vardır.
1-Parasal damarın çapı
artırılmalıdır.damarın çapının 5. kuvveti ile ters orantılı olarak basınç kaybı
azalır.Bu çap arttıkça belli bir akış hızında parasal debide artar.Fiziki
olarak vucutta damar sistemi bunu otomotik olarak yapmaktadır.Ancak ailede bu
nasıl sağlanabilir.Damar çapı ekonomik derinlik yada ailenin tasarruf kapasitesi-mikarı
olarak alınabilir mi
Parasal damarın analojik karşılığı ailenin parasal derinliği yani
tasarrufları olabilir.
2. yol:akışın debisini
kısmak.ki debinin karesi ile doğru orantılı olarak basınç kaybı azalır.
3.yol ise makro ekonomik
pompa karşılıksız para basarak parasal debiyi artırır.-Paranın değeri
düşer.Debinin artması mikro düzeydede mikro debiyi artırıp,buna bağlı basınç
kaybını artırır ki bu durumda süperpoze olarak makroekonomik parasal direnç
yani basınç kaybı(enflasyon) artar.Bu da istenen bir durum değildir.
4--Sonuçta ya 1-parasal debi
kısılacak C katsayısı (ki Reynolds sayısı ile ters orantılıdır) düşürülecek.Bu
anlamda Reynolds sayısı artırılmalıdır.
5--Tekrar Reynolds sayısına
dönersek: Reynolds sayısı:
2.1-akışın hızı ile doğru
2.2-Akışın yoğunluğu ile
doğru
2.3-Akışın aktığı kanalın
çapı ile doğru
2.4-Akışın akıcılığı ile ters
orantılı olduğu için
1-Parasal akış hızı belli
değere kadar arttırılabilir.
2-akışın yoğunluğu yine arttırılabilir.
3-Akışta akıcılığı Yüksek
nakit para takası enstrümanları kullanılmalıdır.
4-kanalın çapı(parasal
hacim-kapasite) artırılırsa basınç
kaybı( kişisel enflasyon) ihtiyaçlar alanı çapının 5. kuvvetiyle ters orantılı
olarak azalır