Ekonomi Makinasından-Küresel Ekonomik Organizmaya Doğru

 

1--Alıntı=Uluslar arası mali yatırımcıların ,mevcut yatırım fırsatlarındaki çeşitlilik,küresel ekonominin merkezinde olmaktan kaynaklanan avantajla güçlenmektedir.Sermaye,mali faaliyetlerin merkezine çekilmekte ve buradan dağıtılmaktadır.

 

2--Uluslararası mali piyasaların Dünyada bu kadar hakim bir rol üstlenmesinin ve etkilerinin bu kadar hızla artmasının nedeni budur.Küresel mali piyasalar,sermayeyi merkezdeki kuruluşlara ve piyasalara emen,daha sonra da çevreye kredi ve portföy yatırımları şeklinde doğrudan veya çok ululu şirketler kanalıyla dolaylı olarak pompalayan çok büyük bir dolaşım sistemi gibi işlemektedir.

 

3--Dolaşım sistemi bu kadar güçlü olduğu sürece,bütün yerel piyasaları etkiliyecektir.Gerçekten,bir çok yerel sermaye  sonuçta uluslar arası sermayeye dönüşmektedir.Fakat sistem çökme tehlikesine maruzdur.

 

4--Finansal krizler merkezi ve çevreyi birbirinden farklı biçimde etkilemektedir.Bir çöküş uluslar arası mali sistemi tehdit ettiğinde,onu korumak için bir şeyler yapılmalıdır.Bu da,merkezdeki ülkeleri korunma için birçok önlemler almaya zorlamaktadır.

 

4.1--Sonuç merekezdeki ülkeler (ABD-Avrupa,Japonya) bu küresel türbülansa karşı likiditeyi emmeye başladılar.(Piyasaların yolları ayrılıyor-A.Yıldırım-sabah)

 

5--ARAÇ:Ekonomik organizmanın takas aracı-enerji(yakıt) kaynağı=para

 

6--Küresel Likide Akışı:

 

Likit Blok(Uluslararası likidite)….(1)

 

Uluslar arası Likiditeyi emen Merkez Bloklar:(ABD)+(Avrupa)+(JAPONYA)…(2)

 

Perifer(Çevre)Bloklar:Gelişmekte olan ülklere….(3)

 

6.2--Akışın hız:Re>4000 aştığı ve sistem türbülansa kaymaya başladı.Tek çözüm akış hızını eşik değerin altına çekip  2000>Re<4000 aralığına yani yarı türbülanslı (kaotik) bölgeye geri dönmek.(Tam türbülansta basınç kaybı(enflasyon-enerji kaybı-paranı değer kaybı) sadece akış hızının karesi ile(parabolik-küresel para dolaşımında hiperenflasyona doğru kayış) ile doğru orantılıdır.Re sayısını aşağı çekmek için:1-paranı akış hızı 2-paranın yoğunluğu 3-paranın likiditesi 4-paranın aktığı kanalın çapı(piyasa derinliği)( Reynolds sayıs hepsinin çarpımına eşit olup) aşağı çekilmelidir.

 

7--Sonuçta merkez bloklar faiz artırımı yoluyla parayı kendi ülkelerine doğru akıtmakta,buna bağlı olarak bu ülkelerde dolaşımdaki para akış hızı artacaktır.Enflasyon için(laminar sınırda) parasal debinin karesi ile doğru-piyasa derinliğinin 5. kuvvetiyle ters orantılı olarak kabul edilirse;sonuçta bu ülkelerde enflasyon artacaktır.

 

7.1--Perifer ülkelerde ise doların(sıcak sermayenin) kaçışı ile ülke piyasa dolar hacmi düşeceği için ,ülke merkez bankaları ellerindeki dolar rezervlerini piyasaya sürerek,kurdaki artışı aşağı çekmeye çaılışacaklardır.

 

7.2--Aynı zamanda,bu süreçte kurdaki dalgalanmalar(genliğin yüksek-dalga boyunun kısa olması) piyasa kur hacminin düşük(piyasada kur hacmi(dolaşımdaki yabancı para miktarı) az olması(sığ) dalgalanmanın(aynı anda dış çekilmenin) genliğini artıran bir unsur olarak rol oynamaktadır.

 

7.3--Ülkede kurun aşağı çekilmesi sonuçta  bunu piyasadaki hacimleriyle orantılı ülke paralarının ters olarak değer kazanmasına yol açacaktır.Paranın değer kazanması-kurun düşüklüğü cari açığı daha da artıracaktır.Aynı zamanda bu durum risklerin değerinide yükseltecektir.

 

7.3.1--Merkez bankası bu durumda  değerlenmiş yerel paranın değerini düşürmek için piyasanın parasal debisini artırmak yoluna(paranın değeri ile parasal debi tıpkı pompalarda olduğu gibi ters bir eğrisel çizgi ile birbirine bağlıdır) gidecek yani para basmak yoluna gidecektir.Bu parayı bir takım amaçlar için kullanma yoluna gidebilir.

 

7.3.2--Sonuçta merkez bankası döviz rezervinin azalması-cari açığın daha da yükselmesi ile ülkenin ekonomik risk puanı anormal artacaktır.Çözüm dalgalı kur yerine tekrar sabit kura geçilebilir.

 

2-kesinlikle merkez bankası döviz rezervini,yani ülkenin toplam nakit aktiflerinin-pasiflerine oranı (aktif/pasif=alacak/borçlar=0,5)oranı=%50 altına düşmemelidir.Tıpkı 2001 krizinde ayakta duran şirketlerde olduğu gibi. Bu oran bu oran 0 a yaklaştığında ekonomik sistem rezonansa girmektedir.İdeal durumda,bu değerin 1 olmasıdır.

 

2.1--Bu anlamda merkez bankası rezervi belli değerin her zaman üstünde olmalıdır.Aksi takdirde krizi içeri buyur edersiniz.Öte yandan yapısal bir anlam olan kamunun ekonomideki payı %50 nin altına düşmemelidir.

2.2--İdeal durumda bu değer %50 dir.Aksi takdirde krizleri sönümleyen kamu ekonomisinin,genel ekonomideki payının %50 nin altına düşmesiyle krizlere daha zayıf hale gelindiği anlaşılabilir.

 

7.4--Öte yandan bu oran %50 nin üstünde ise ekonominin akış hızı zayıflamakta ve hantal ve rekabetçi olmayan bir ekonomik görünüm ortaya çıkmaktadır.Ayrıca yüksek büyüme hızı tıpkı kanserde çoğalan hücreler gibi pekde iyi bir şey anlamına gelmez.

 

7.5--Yüksek ekonomik metabolizma hızı(büyüme süreci) pekde sağlıklı bir şey değildir.Bu anlamda ülke yaşı ile büyüme hızı arasında(tıpkı insanda olduğu gibi) daha önceki bilgilerden yola çıkılarak  bir değer yada fonksiyon elde edilebilir.

 

7.6--Temel hesap ülkede ekonomik hücre anlamında(firma-sektör) belli aralıktaki paranın  değeri ve parasal debi ile her sektör beslenmelidir.Aksi taktirde paranın değeri düşük ise veya parasal debi zayıf ise ilgili sektörler  beslenememekte ve bu yara olarak kangrene dömüşmektedir.

 

7.7--Burada sektörel bazda parasal değerin olduğu yani sektör bazında parasal değer kabulü yapılmaktadır.

 

8--Ekonomik organizmada olması gereken akış çevrimi:

 

1--Merkez ülkelere(beyinin kandaki yakıtın(glikoz-yağ) kullanım oranı=insandakinin aynı)para akış hızı-paranın likiditesi-damar çapları…periferin para akış hızı-likiditesi-yoğunluğu

 

2--Bir üst sistemde akış çevirimi:Merkezi pompa(ortak dünya parası+ortak dünya merkez bankası) saptanan oranlarda ve ilgili parametrelerde merkeze ve perifere göndermesi Örneğin.merkez ülkelere-tam likit(beyin için glikoz gibi) ve belli damar çapları dahilinde tüm yakıtın%60 ını göndermesi,

 

3--perifere de tam+yarı likit %40 para pompalaması ve tüm bunların yani merkezin ve periferin bunları tekrar(likit bloğu) ana pomapaya(dünya merkez bankasına) aynı piyasa kanalından göndermesi(emen piyasa kanalı-basan piyasa kanalı)

 

9--Kullanılan Makina Mühendisliği Modelleri:

 

1-Akışkanlar Mekaniği Teorisi

2-Mekanik Titreşimler Teorisi

3-Otomotik Kontrol Teorisi

9.1--Otomotik kontro problemine bir örnek.Evde banyo yapıyorsunuz.Önce sıcak suyu açtınız.sıcaklık belli değere geldi.Ardından soğuk suyu açtınız ve bekliyorsunuz.Oda ne.Sıcaklık daha da arttı.Halbuki ilk anda soğu suyu daha çok açsaydınız.Su bu ani sıcaklık yükselmesi yerine soğuk olarak akacaktı.

 

9.2--Merkez bankası ilk anda belli bir değerin üzerinde faiz artırımına gitmeseydi.Sistemde istenen çıkış değeri elde edilemez idi.Bu faiz oranını geçmiş tecrübeler önemli ölçüde belirler.Bu anlamda enflasyon mücadelesi bir anlamda banyodaki otomotik kontrol olayıdır.Buradaki kararlılık problemide,otomotik kontrol teorisi çerçevesinde incelenmiştir.

 

1-Temel problem:

Adam,dün cebine 50 YTL koymuştu.Ertesi gün akşam cebinde sadece

2 YTL kalmıştı.Harcamaları,kişisel gıda+yol vs idi.Kendi kendine düşünüyordu.Para değersiz herhalde.Eskiden buna,bereket derlerdi. Oysa,yapılan çalışmalar YTL nin değerli olduğunu  gösteriyordu. Problem,teknik bir problemdi.

 

1.1--Kişiyi,insan vucudunda,bir vucut hücresi gibi düşünelim. Burada para miktarına bağlı bir parasal debi ve bu paranın değerliğini ifade eden

Paranın yada para akışının basıncı vardır.Paranın değer kaybı yanı enflasyon basınç kaybıdır.

 

1.2--Vücutta  her hücreye gelen kanın,belli bir debisi ve basıncı olmalıdır.Bunlar sağlıkta, olması gereken Değerin altına düştüğünde hücrede bir takım problemler başlar.Bu kan akışı ile hücre Kanın içinde kendisi için gerekli maddeleri alır.Bu bağlamda,kişi  veya ailesi içinde belli bir Para akışı debisi(YTL/gün) ve basıncı(YTL değeri) olmalıdır.

 

1.3--Ancak,yapılan açıklamalara göre makroekonomik olarak eğer YTL değerli ve vatandaşın parasıda değersiz olarak kabul edilirse,ortada bir teknik problem var.Yani makroekonomik pompada(Merkez bankası) basınç yüksek olduğu halde hücreyi besleyen damarda basınç düşüklüğü var.Ekonomik Sistemi besleyen damarlarda(borularda) basınç kaybına neden olan şeyi birim boru kaybı olarak(Rs) Olarak ifade edersek Rs aşağıdaki faktörlerden etkilenir.

 

1-Sıfır basınç kaybı teorik olarak

 Mümkün değildir.Eğer bu  durum var ise akışkan ve akış ortamı süper olarak nitelenebilir.Ancak pratikte ve sağlık için belli bir oranda basınç kaybı olmalıdır.Bu da her ekonomide Belli bir değerde enflasyon olmalı ve bu her ekonomide sınır değerler içinde kalmalı.Enflasyon kontrolünde şu anda faiz dışında başka bir araç bilinmemektedir.

Öte yandan basınç kaybı(Rs) 1-Parasal akışın debisi(TL/Gün) karesi ile doğru orantılıdır.

 

2-Akışın durumu Reynolds(Re) sayısı ile ters orantılıdır.Reynolds sayısı laminar akışta , bir sabit ile doğru orantılıdır.Bu sabit beli bir değerin altında kalmalıdır(Belli ekonomik ısınma durumlarına bağlı olarak).

 

3--ekonomide hiper enflasyona girildiğinde yapılacak bir tek şey vardır ,akış hızını(YTL/Gün) kısmak ve belli bir değerin altına çekmek.Buda enflasyon mücadelesinde para  talebini yada para arzını kısarak sağlanabilir.

 

4--basınç kaybını en aza indirmelidirki normal olması gereken basınç Düzeyinde kalabilsin.Yani enflasyon yada basınç kaybı makro düzeyde olduğu gibi mikro düzeyde de vardır.,ailenin yada kişinin enflasyonu olarak karşımıza çıkar..

 

5--Bu problemi çözmenin 2 yolu vardır.1-Parasal damarın çapı artırılmalıdır.Damarın çapının 5. kuvveti ile ters orantılı olarak basınç kaybı azalır.Bu çap arttıkça belli bir akış hızında parasal debide artar.Fiziki olarak vucutta damar sistemi bunu otomotik olarak yapmaktadır.Ancak ailede bu nasıl sağlanabilir.Parasal damarın analojik  karşılığı nedir.?2. yol:akışın debisini kısmak.ki

 

6--debinin karesi ile doğru orantılı olarak basınç kaybı azalır.

 

7--3.yol ise makro ekonomik pompa karşılıksız para basarak parasal debiyi artırır.-Paranın değeri düşer.Debinin artması mikro düzeydede mikro debiyi artırıp,buna bağlı basınç kaybını artırır ki bu durumda süperpoze olarak makroekonomik parasal direnç yani basınç kaybı(enflasyon) artar.Bu da istenen bir durum değildir.

 

8—Basınç kaybı direnç katsayısı C=64/Re -reynolds sayısı(Re=r(yoğunluk).v(hız).d(kanal çapı)/m(vizkozite-akıcılık)) ile ters orantılıdır.Sonuçta Reynolds sayısı:

 

2.1-akışın hızı ile doğru orantılıdır.

 

2.2-Akışın yoğunluğu ile doğru 

 

2.3-Akışın aktığı kanalın çapı ile doğru

 

2.4-Akışın akıcılığı ile ters orantılı olduğu için 

1-Parasal akış hızı belli değere kadar arttırılabilir.

2-akışın yoğunluğu  yine artrırılabilir.

 

3-Akışta akıcılığı yüksek nakit para takası enstrümanları kullanılmalıdır.

 

4-kanalın çapı(ihtiyaçlar alanı)  artırılırsa basınç kaybı( kişisel enflasyon) ihtitaçlar alanı çapının 5. kuvvetiyle ters orantılı olarak azalır