Depremde Yapı Kusurları-Öneriler:

1--Bazı Bina İmalat Kusurları:

 1--Depremde yükün tersindiği dikkate alınmadığından, kirişin alt donatısının sürekliliği ya hiç sağlanmamış veya yetersizliği

 2--Plaka ankrajları yetersizliği.

 3--Üstte kiriş donatısının kolondan çıkan filizlere bindirmeli olarak eklenmesi yetersizliği.

 4--Bu tür bağlantılar düğüm noktasında yapıldığından, iki zayıflık bir araya gelmesi

 5--Bağlantıların sağlıklı davranmaması, yanal ötelemeleri arttırarak taşıyıcı olmayan dolgu duvarlarında önemli hasar oluşturabilir.

 6--Tek Katlı, Mafsallı Ön Üretimli Çerçevelerden Oluşan Endüstri Yapıları :

Bu tür yapılarda, ön üretimli kolonlar, temellerde yerinde dökme soketlere oturtulduktan sonra, kolon çevresi harçla doldurulmaktadır. Ön üretimli kirişler kolonlardan çıkan konsollara mafsallı olarak bağlanmaktadır.

 7--Bu tür binalarda mafsallı bağlantı tek veya çift pimlerle sağlanabilir ancak 1998 Yönetmeliğinde, bu tür mafsallı bağlantılara ancak tek katlı yapılarda izin verilmektedir. Tek katlı, mafsallı bağlantılara ancak tek katlı yapılarda izin verilmektedir.Bu anlamda

Tek katlı, mafsal bağlantılı ön üretimli, çerçevelerden oluşan endüstri yapıları 1998 Ceyhan 1999 Kocaeli Depremlerinde büyük hasar görmüştür.

 8--Sistem Kusurları :

1--Deprem etkisi ile kirişte oluşmaya başlayan dönmeyi önleyecek elemanlar olmadığında, kirişler serbestçe dönebilir ve mesnetteki pimleri zorlayarak onları ya sıyırabilir ya da kırabilir.

 9-- Detay Kusurları :

 1--Mafsal bağlantıda tek pim kullanılan durumlarda bu pimin, yanal ötelenme veya kiriş dönmesi sonucunda oluşan zorlamaları karşılaması mümkün olmaz.Bu anlamda Çift pimli bağlantılar göreli olarak daha iyi davranabilir.

 2--Yığma Dolgu Duvarlar :

2.1-- Sandviç dolgu duvarlar :

İki dış yüzün mekanik olarak birbirine bağlı olması deprem davranışlarını olumsuz etkiler. Genellikle dış yüz, depremlerde kolayca dökülmüştür. Bu tür uygulama çok sakıncalıdır ve birlikte çalışmalarının sağlanması gereklidir.

3-- Binaların Deprem Hasarlarınına Karşı Önlemler:

1 - Aynı büyüklükte ve uzaklıktaki depremden ve aynı tür zemin üzerinde bulunan yapıların hasar görme derecesi yapıların biçimine-türüne-uygulama projesine ve yapı salınım periyotlarına göre değişmektedir.

 2--Yapı türlerine göre en az hasar derecsinden en çok hasar derecesine göre binalar sıealandığında:Hafif Çelik-Betonarme Döşemeli Çelik-betonarme-ahşap-kagir-kerpiç yığma binalar olarak sıralanabilir.

 3--Hafif çelik yapılarda zemin problemleri olmadığı sürece deprem hasarına daha az rastlanmaktadır.Çelik iskelette deformasyonlara rastlanmasa bile yapnın tümüyle çökmesi beklenmemelidir.

 4--Betonarme yapılar depreme iyi dayanır ancak yapım hataları,temelin ve zeminin yetersizliği nedeniyle önemli hasarlara uğrayabilmektedirler.

 5--Ahşap yapılar büyük depremlerde eğilme ve katlar arasında kayma göstermekle birlikte,orta büyüklükteki depremlerde iyi davranır.

 5.1--Ülkemizdeki geleneksel ahşap yapıların yatay etkilere dirençleri fazla değildir.

 6--Kagir ve kerpiç yığma yapılar depreme en az direnç gösteren yapılardır.Özellikle kötü işçilik ve malzemeyle yapılmış kerpiç yığma yapılar ortalanın altında sayılabilecek(M<5) büyüklükteki depremlerde dahi yıkılabilmekte ve ölümcül olmaktadırlar.

7-- Depreme Dayanım Açısından Bina İmalatında Yapılması Gerekli Bazı Kurallar:

 7.1--kolonlar kirişlerden daha güçlü-kalın olmalıdır.

7.2--Kısa kolonlar kullanılmamalıdır.

 7.3--Duvarlar yarım bırakılmamamlıdır.

7.4--Kısa duvarlarda duvarla kolon arasında boşluk bırakılmamalıdır.

7.5--Ağır çatı ve toprak çatı kullanılmamamalıdır.

 7.6--Kolon ve kirişlerin birleşim yerlerine yakın noktalarda etriyeler sıkılaştırılmalıdır.

 7.7--Binalarda düşey doğrultuda düzensiz şekiller kullanılmamalıdır.

7.8--Kolonlar temelden çatıya kadar aynı doğrultusunu korumalıdır.

 7.9--İçiçe geçmiş binalarda deprem dilatasyonu-derzi-boşluğu bırakılmalıdır.

 7.10--Yapıların giriş-zemin katında dolgu duvarların-perde duvarların kaldırılması durumunda zayıflamış yumuşak kat ortaya çıkar ve deprem sıarasında bu tür giriş katları yıkılarak tüm binanın yıkılmasına yol açar.Özellikle bina bitiminden sonra galeri açmak macıyla kolonların kesilmesi depremde bu binanın ilk yıkılacak olması anlamına gelir.

 7.11-Deprem sırasında binalar birbirine çarpar ve hara oluşur.Bu anlamda yeni yapılacak binalarda ,binaların arasına 5-10 cm arasında 24 dansinite EPS straforla doldurulacak biçimde deprem boşluğu bırakılmalıdır.

 7.12--Binanın kat planında Geometrik merkezine göre X-Y eksenlerine göre simetrinin sağlanamadığı binalarda deprem sırasında burulmalar ortaya çıkar ve hasar oluşur.Bu anlamda L-T-U-Kare vs biçimndeki binalar uygun sayıda dikdörtgen binalara ayrılarak her bina ayrı ayrı tasarlanmalıdır.

7.13--Yüksek Katlı Binalarda Duvar Örülme Tekniği:

 1-Yüksek katlı binalarda (10 kat dan sonra) deprem anında duvarların stabilitesini korumak gerekir zira kat adedi arttıkça depreme bağlı salınım artar.Bu nedenle duvar örülmesinde bazı kritik noktalara dikkat edilmesi gerekir.Bunlar:

 2--Duvar iki kolon arasına,zemin ile kiriş arasına döşenirken,zemine döşenen ilk bir sıra tuğla(gaz beton,bims vs) döşenirken zemine belli aralıklarla 15-20 mm lik sağlamalar vidalanır ve gaz beton tuğlanın oyuğu bu saplama girer.Dolayısıyla tuğla ile ilk bir sıra arasında harç dışında fiziki bir bağlantrı sağlanır.

 2--Zemine ilk sıra örülen tuğlanın üzerine normal iki sıra daha tuğla örülerek 3 sıralık tuğla boyuna erişilir.Bu sıra tuğlada,solda tuğla ile kiriş bir L ile çivi ile birbirine bağlanır.Ayrıca bu 3 sıra tuğlanın üzerine yanal kesitte z biçiminde paslanmaz çelik file boydan boya örtülüp,öyle sıva atılır.Yani yanal kesitte paslanmaz file tuğla üstüne oturup soldan aşağı 2 cm dikey,sağdan yukarı 2 cm dikey kıvrılır.Bu sistem her 3 sıra da bir uygulanır.Duvarın üstte kirişe 2 cm kala örülme bitirilir

3--Duvar ile kiriş arasına 3 adet kama çakılır ve marangoz köpüğü sıkılır.Aynı zamanda duvarın sağında duvar bitimi ile kolon arasına 2 cm boşluklu şekilde örülen duvarımızda araya yine marangoz köpüğü sıkılarak depremde duvarın yerinde patlaması önlenir.

7.14--Dış Duvarın Örülmesi:

1--Binaların ısı yalıtımında mantolama elemanı olarak 24 dansinite 5 cm EPS Strafor kullanıldığı gibi Strafor altına duvar örüldükten hemen sonra 2x1 cm perlitli sıva(ısı+su yaltımı sağlayan) yapılması uygun olacaktır.

 1.1--Bu sıva nın yapılması halinde tüm binanın dış duvarlarını kabuk gibi saran bir ısı-su yalıtım mantosu sağlanmış olur.

 1.2--Bu kabuğun üzerine de EPS Straforlu mantu yapıldığın dış duvarların ısı+su yalıtımı anlamında olması gereken uygulaması gerçekleştirilmiş olacaktır.

 1.3--Perlitli sıva markası olarak Styronit -Termocoat-Ytong un sıvaper marka perlitli ısı yalıtım sıvaları kullanılabilir.

 2--Perlitli sıvalar içte en fazla 2 cm,dışta ise en fazla 3 cam olarak 1 cm lik katmanlar olarak uygulanabilir.Yatay Delikli tuğlada 5 cm(içte 2,dış ta 3 cm),19 cm lik Ytong da ise toplam da 3 cm(içte ve dışta 1,5 cm ) yeterli olmaktadır.

 3--Duvar örülürken,13,5 cm yatay delikli tuğla yatık olarak 19 cm olarak örülür,duvar örülmesi bitip duvar üst yüzeyi kirişe bitiştiğinde 2-3 adet tahta kama duvar ile kiriş arasına çakılır ve ardından köpük sıkılır.Böylece dış duvar stabil sağlam hale gelmiş olur

 4--.Ayrıcadış duvar içten-dış tan yapılan sıva fileli olarak(paslanmaz veya 160 gr lık plastik file) yapılırsa depremde duvarın dağılması yada kirişle birlikte hareket etmesi sağlanabilir.

5--Dış duvarın iç tarafı ve iç duvarlarda kaba sıva yaptıktan sonra 1. Kat sıvası olarak sadece alçı sıva çekmeniz yeterli olacaktır ,bu durumda hem zamandan tasarruf edersiniz hem de ses yalıtımı yapmış olursunuz.

8--Yumuşak zeminler yer ivmesini büyütücü etki yapmaktadır.Örneğin; D= 7 km olan yörede hesaplanan maksimum yer ivmesi büyüklüğü –katı sıkı zeminde ay= 396.2 cm/sn2 iken , aynı uzaklıkta –yumuşak-gevşek zeminde- ay= 486.3 cm/sn2 olarak kestirilmektedir

3—Diğer Öneriler:

1-Zayıf Kat(yumuşak kat oluşumu);aynı kolon kesitinde kalınıp-zemin katların diğer katlarda daha yüksek olması hasar nedeini olup kaçınmak gerekir..

 2 - Bina temeli yakınında yapılan fosseptiklerin temele su bırakmasına karşı kuyu sızdırmazlıkları sağlanmalıdır.

3 - Dökülen betonlarda vibratörün kullanılması şarttır. (gerekli beton sıkıştırmasının yapılması)

 4 - Taşıyıcı perdelerin köşelerinde perde uç bölgesinin yapılması gerekir.

 5 - Kiriş ve kolon demirlerinin ekleme kısımlarının kısa tutulmaması gerekir.

 6-Kolonların kirişlerden daha güçlü ve rijit tutulmuş olması-kirişler genellikle narin etriyeli kolonlara oturtulmuş olması hasar nedeni olabilir.Bundan kaçınılmalıdır.

 7-Pencere ara boşluğu ile merdiven ara sahanlık kirişleri arasına gevrek kırılmaya elverişli yetersiz etriyeli kısa kolonlar konulmaması gerekir.

 8-Kolon en ve kesitleri arasında 3 katından fazla oran olması sonuçta kısa kenar doğrultusunda deprem bileşeninin taşıyamaz oluşuna yol açar.

 9-Birçok binanın kütle merkeziyle ,rijitlik merkezleri arasındaki mesafenin,afet yönetmeliğinde belirtilen minimum değerden büyük olması durumunda yapılarda burulma hesabı yapılması gerekir.

 10—Bazı Yapılarda büyük çıkmalar ve ağır çatılar mevcuttur.Bu durum ağırlık merkezinin yerden uzaklaşmasını getirmektedir.Bu durum depreme dayanıklı yapı ilkesine ters düşmektedir.Bundan kaçınılmalıdır.

 11-Genellikle yeterli rijitlik verilmediğinde yanal yer değiştirmeler sınırlandırılmaz.

 12-Kirişsiz yada asmolen döşemelere sahip yapılarda yatay yükü alan köşeden gibi eğik elemanlar ve betonarme perdeler mevcut olması uygun olur.

 13-Bazı yapılardaki hasar durumuna binanın bazı özel peryotlarının pratik olarak zemin hakim peryoduyla çakıştığı dolayısıyla rezonansa bağlı olarak hasar görmelei nedeniye olacağı için binada rezonans tahkikinin yapılması uygun olacaktır..

 14-Kalkan duvarı bulunan yapılarda genellikle stabilite bağlantıları yapılması gerekir.Bu imkan ile depremde bu duvarların hemen hepsinin yıkılmamasına yardım edecektir.

 15-Bitişik düzende inşa edilmiş yapılar arasında yeterli genişlik-derz bırakılmadığında kat düzeylerinde bina katları arasında çarpışma ve hasar yaşanabilir.Bunu sağlayan mesafe için 5-10 cm arası bir değer önerilebilir.

 16 - Betonun işçiliğini kolaylaştırmak için fazla su kullanılmaması gerekir.

 17 - Zemin emniyet gerilmesinin ezbere alınarak proje yapılmaması gerekir.

 18 - Kolon ve kiriş birleşim yerlerinde etriye sıklaştırmasının yapılmaması hasar nedenidir.

 19 - Beton dökülmeden önce kiriş ve kolon diplerinin tozlu, kirli ve talaşlı bırakılması hasar nedeni olabilir.

 20 - Kolon aplike yönlerinin bir üst katlarda değiştirilmesi uygun değildir . Ayrıca tek istikamette tasarımın yapılması uygun değidir.

 21 - Beton döküldükten sonra yeteri miktarda ve sürede sulanmaması (özellikle yaz aylarında) hasar nedeni olabilir.

 22 - Sıcak havalarda betonun ani su kaybını önlemek için gerekli ölçüde sulamanın yapılmaması. Rötre çatlaklarının oluşmasına neden olacaktır.

 23 - Duvar, kolon ve kirişlerdeki işçilik hatasını örtmek için kalın bir sıva tabakasının oluşturulması uygun değildir.

 24 - Kiriş olmayan döşemelere taşıyıcı veya bölücü duvarların örülmesi uygun değildir.

 25 - Midyeli ve mıcırsız deniz kumunun kullanılması hasar nedenidir.

 26 - Çok sulu ve deniz kumuyla dökülen betonun paslanmayı hızlandırması ciddi bir hasar nedenidir.

 27 - Binaların çatısından gelen suların temele akması zeminde sıvılaşmaya neden olarak hasar nedeni olabilir.

 28 - Kolon ve kiriş etriye bindirme paylarının kısa tutulması, bağ tellerinin kısa kesilmesi hasar nedeni olabilir.

 29 - Yapılmış olan binaların yanlarında yapılacak bina harfiyatlarının temel altına kadar inmesi ve gerekli önlemlerin alınmaması hasara yol açabilir.

 30 - Yapılmış olan veya yapılması gerekli olan kiriş ve kolonların iptal edilmesi hasar nedeni olacaktır.

31 - Kirişsiz balkonların üzerine sonradan duvar örülerek içeri alınması hasar nedeni olabilir.

 32 - Mevcut binaların bodrum veya zemin katlarının sürekli olarak sulu bırakılması zemin altında sıvılaşmaya yol açacağı için hasar nedeni olacaktır.

 33 - Bodrum veya zemin katlarda kolon ve kirişlerin kırılarak, hatta demirlerinin kesilmesi ciddi bir hasar nedeni olacaktır.

34--Ayrıca katların güçlendirilmesinde,Bodrum kat a radye temel yapmak ve bodrum katı perde yapmak temel standardtır.Katlar güçlendirilirken,zemin kat dan itibaren kat kolon kesit alanları güçlendirme statik projesine uygun olarak en yüksek katda sıfır değil belli bir değerde olacak biçimde azaltılarak gidilir.

35--Bina statiğinde en önemli şeylerden birisi de uygulama ve projede mümkün mertebe simetrinin korunmasıdır.Depremde en zayıf statik yapı,simetrisi korunmamış yapıdır.(Kolon,mimari vs)

35.1--Perdeleme yerleri olarak,binada simetrikliğin sağlanması kuralı dahilinde

36-Merdiven ve/veya Asansör kovasında paralel iki perde atılabilir.(Eski binalarda, merdiven veya asansör kuyuları-kovaları şimdi olduğu gibi perde ile değil ,köşelere kolon yapılıp-aralarına duvar örülmekteydi.) .

2—Köşelere simetrik perde yapmak

 3—Köşelere perde L yapmak.

4--Burada yapılacak perdelerin perde alanları toplamı,yeni yönetmeliğe uygun olarak tasarlanacak kolonların,toplan kolon alanının % 60 ına eşit olarak alınabilir.

5--Zira perdeden kolona geçişte toplam perde alanı,kolon alanının 4/7=0,6 kadar zayıflar.Bu nedenle toplam perde alanı,yeni yönetmeliğe uygun kolon alanı olarak alınmamıştır.

6--Eğer alınırsa,perdenin kolona göre daha rijit olmasına ileve olarak ayrıca kesit fazlası rijitliği gelecek bu durum sonuçta aşırı rijitleşmeye bağlı,depremde kirişlerin patlamasına neden olabilecektir