Yeşil Çatıların Faydaları- Ofis Binalarında:
1--Doğal Çevrenin ve Biyolojik Çeşitliliğin Korunması:
1.1--Yeşil çatılar canlılar
için yeni yaşam alanı oluştura-rak biyoloji çeşitliliğe katkı sağlarlar.
1.2--İsviçre`nin Basel
kentinde yapılmış olan bir çalışma bitkilendi-rilmiş çatı sistemlerinin kuş ve
böcekler için yaşam ve gelişim alanı sağladığını kanıtlar niteliktedir.
1.2.1--17 adet
bitkilendirilmiş çatı sistemi üzerinde 3 yıl boyunca yapılan incelemede; 78
örümcek ve 254 böcek türünün bitkilendirme sonrası bitkilendirilen ortamda
yaşamaya başladığı görülmüştür.
2--Kent Isı Adalarının
Etkilerinin Azaltılması
2.1--Kanada’da da 2005
yılında yapılan bir ölçüm çalışması ile Toronto’daki kentsel alanlardaki yüzey
ve hava sıcaklıklarının, kırsal alanlara göre yaz aylarında 2-3 °C daha fazla
olduğu, Berlin’deki ölçümlerde ise Berlin’in onu çevreleyen kırsal alanlara
göre yaz mevsiminde akşam saatlerinde 4-5 °C daha fazla hava sıcaklığına sahip
olduğu gözlemlenmiştir
2.2--Yeşil çatılar, kentsel
alanlarda zarar gören bitki örtüsünün yerini alarak, hava ve yüzey sıcaklığının
art-masını engeller. Bitkilerin; evapotranspirasyon, gölgeleme ve bitki
taşıyıcı katmanın ise ısı depolama özellikleri sayesinde, sıcaklık artışının
engellenmesi-ne katkıda bulunurlar.
3--Binanın Enerji Performansını Arttırması:
3.1--Kanada’da yapılan bir
çalışmada 72 m²’lik bir çatı alanının eşit iki par-çaya bölünerek, yarısı
seyrek bitkilendirilmiş çatı sistemi, diğer yarısı da modifiye bitümlü su
yalıtım malzemesi kullanılan geleneksel çatı sistemine dönüştürülmüştür.
3.2--Sonuçlara göre; bu çatı
sistemlerinin altında yer alan iç ortamın iklimlendirilmesi için gerekli olan
ortalama günlük enerji ihtiyacı; referans çatıda; 6,0/7,5 kWh/gün olarak
belirlenmiştir.
3.2.1--Bitkilendirilmiş
çatı-da ise bu ihtiyaç 1,5 kWh/gün olarak ölçüldüğünden dolayı %75 oranında bir
enerji tasarrufu sağlandığı söylenebilir
3.3--Binanın çatısının yazın
soğutma yükünü
1--alt katlarda %15’den %39’a
yaklaşan oranlarda,
2--en üst katta ise yaklaşık
%58 olarak totalde binada
3--ortalama %40‘a varan
oranda azaltarak performansı arttırdığı, ısıtma yüküne etkisinin ise marjinal
olduğu açıklanmıştır
4--Hava Sıcaklığını Dengelemesi:
4.1--Yunanistan’da
bitkilendirilmiş çatı sisteminin ısıl performansını matematiksel bir model ile
ortaya koyan bir çalışmada, bitkilendirilmiş bir çatı sisteminin, yüzeyine
gelen
1--toplam ışınım şiddetinin %
27’sinin yansıttığını
2--% 60’ının yapraklar
tarafından soğrulduğunu ve
3--%13’ünün de toprağa
iletildiği ve
4.2--Singapur’daki bir yeşil
çatının alanda ölçümüyle yüzey sıcaklığını 18 °C azalttığının görülmesi de
yeşil çatı sistemlerinin hava sıcaklığına olan etkilerini göstermektedir
5--Havadan Savrulan Partiküllerin Filtre Edilmesi(Toz
Tutuculuğu):
5.1--Yeşil çatılar toz
tutabilme özelliklerinin yanında çeşitli hava kirliliğine yol açan maddelerin
bitki yaprakları tarafından emilerek toprağa iletilmelerini de sağlarlar.
5.2--Almanya’da yapılan bir
çalışmada; bitkilendirilmiş çatının bulunduğu alanlarda mazot kay-naklı atık
maddelerin ve havadaki sülfürdioksit ve nitratların %20-37 oranında azaldığı
kabul edilmiştir.
5.3--Böylece yeşil çatıların
hem iç hem de dış hava kalitesinin iyileşmesine de katkı sağladıkları
gözlemlenmiştir
6--Karbondioksit ve Oksijenin Karşılıklı Değişimini
Sağlaması:
6.1--Yeşil çatılar
uygulandıkları çevredeki hava kalitesini yükseltmekte olup, ortamın oksijen
miktarını arttırmaktadır.
6.2--25 m2 yaprak yüzeyi
insanın bir saatte tükettiği kadar yani, 27 gr oksijen üretir.
6.3--Yaz aylarında, 1 m2 çim
çatı 4 kişinin oksijen ihtiyacını karşılar Gece ve kış aylarının ortalamaya
girmesi halinde 1.5 m2 çim alanın bir yılda, bir insanın yıllık ihtiyacı kadar
oksijen üretebileceği hesaplanabilir
7--Gürültü Etkisini Azaltması:
7.1--Şehir içindeki sürekli
trafik gürültüsü binalardan ve kaldırım yüzeylerinden yansır çimenlik benzeri
yumuşak yüzey veya yeşil çatılar ise onları yansıt-mak yerine sesleri emerek
azaltır.
7.2--Alçak frekansları (3-30
Hz) toprak, yüksek frekanslar (30-300 Hz) bitki örtüsü bloke eder .
7.3--Yapılan çalışmalarda
Almanya frankfurt havaalanında 10 cm’lik derinliğe sahip bir yeşil çatı
sisteminin gürültü seviyesini 5db düşürdüğü görülmüştür.
8--Yağmur Suyuna Etkisi
8.1--Yeşil çatıların en
önemli etkilerinden birisi, fırtına-larda yağmur suyunu tutup kanalizasyon
sistemine ulaşmasını geciktirmesidir.
8.2--20-40 cm arası yoğun
bitki-lendirilmiş bir çatı 10-15 cm yüksekliğinde su tutma kapasitesine
sahiptir. Genel olarak kente düşen yağmur suyunun % 10-15'inin yeşil çatılarda
tutulması mümkündür
9--Sera Gazları ve Ağır Metallere Etkisi:
9.1--Yeşil çatılar, yağmur
suyuna havadan karışan ağır metaller ve tuzu toprak tarafından tutarak sera
gazlarının yok olmasında yardımcı olur.
9.2--Kadmiyum, bakır ve
kurşunu %98, çinkoyu %16 oranında tutarak sudan arındırdığı görülmüştür .
9.3--Ayrıca Chicago’da tüm
çatıların yeşillendirilmesini kaliteli hava modeli olarak baz alan bir çalışma
sonuçlarına göre, bu sayede yılda 417,3 09.26 kg azot oksit ve 517,100.61 kg
kükürt oksit emisyonlarında azalma gözlemlenmiştir [
10--Çatı Yalıtımının Ömrünü Uzatması
10.1--Yeşil çatının diğer bir
tasarrufu da çatı yalıtım mal-zemesini korumasıdır. Yeşil çatılar, çatı yalıtım
malzemesini, UV ışınlarından ve yüksek sıcaklık değişimlerinden koruyarak 25
yıllık standart membran ömrünü 60 yıla kadar uzatır.
10.2--Referans çatıda yaz
mevsiminde, su yalı-tım malzemesinin sıcaklığının 70 °C’ye çıkarken,
bitkilendirilmiş çatı sisteminde bu değer en fazla 30 °C olarak ölçülmüştür.
10.3--Avrupa’ da yapılan
hesaplamalara göre fuel-oil harcamalarında yılda yaklaşık m2 başına 2 lt azalma
olduğu görülmüştür. Bu da, 100 m2’lik bir çatıda yılda 200 lt tasarruf anlamına
gelmektedir
11--Estetik ve Rekreasyon Açısından Önemi:
11.1--Yeşil çatılar, asfalt
ve beton görüntüsünün olduğu yerlerde yeşil alanlar sağlar.
11.2--Almanya’da 2001 yılında
inşa edilen binaların %14’ünde yeşil çatı sisteminin kullanıldığı
görülmektedir. Bu oran yaklaşık 13.5 milyon metrekarelik çatı alanına denk
gelmektedir.
11.3--Aynı şekilde İsveç’de
de her sene 100.000 metrekarelik bitkilendirilmiş çatı sisteminin kullanıldığı
görülmektedir. Bu ülkelerdeyeşil çatı sistemleri ile ilgili hizmet veren
yaklaşık 1300 firma bulunmaktadır
12--Yeşil Çatıların Oluşumu Ve Çeşitleri:
12.1—Yeşil çatılar genellikle
tabakalar halinde bir örtüleme yöntemi uygu-lanmaktadır. Bu tabakalar ise:
1--Bitki
2--Bitki taşıyıcı tabaka
3--Filtre ve drenaj tabakası
4--Mekanik etkilere karşı
koruyucu tabaka,
5--Kök tutucu tabaka,
6--Su yalıtımı
7--Çatı konstrüksiyonu olarak
sıralanır
12.2—Bitkilendirmede
1--Seyrek bitkilendime
sisteminde genelde az su isteyen (damlama yöntemi yeterli) ve sürekli bakım
istemeyen yosunlar, sukkulentler, çim ve örtü bitkileri, çalılar, ağaçcıklar
arasından seçilecek uygun bitkiler kullanılırken çatıya verdiği yük yaklaşık
100 kg/m²dir.
2--Yoğun bitkilendirmede ise
bol toprak kullanılır, çatı da ağaçların yetiştirilmesi bile mümkündür. Ne var
ki, sistemin çatıya verdiği yük 300-400 kg/m2 civarında olduğundan, statik
sistemin bu yüke dayanacak şekilde oluşturulması şarttır. Sistemde kullanılan
bitkiler bakım gerektirir, malzeme seçiminde bakım sürecinde çatıya gelecek
mekanik etkiler ve sulama ihtiyacı da dikkate alınmalıdır
13—Yeşil Çatıların Türkiyede Isıtma-Soğuma Yüklerine
Etkisi:
13.1--Yeşil çatı
uygulamasının standart çatılara göre sıcak iklim bölgesinde ısıtma yüklerine
olan etkisi ortalama %10 daha olumlu iken soğutma yüklerine olan etkisi %5
değerlerindedir.
13.2--Soğuk iklimlerde ise
yeşil çatılar standart çatılara göre ısıtma yük-lerinde ortalama %2.5 daha iyi
bir performans gösterirken soğutma yüklerinde bu performans değerinin %5’lere
çıkması da soğuk bölgelerde sıcak bölgelerde-kinin aksine soğutma yüklerinde
daha iyi bir performans sağladığını göstermektedir.
13.3--Sonuçlara iklim
bölgeleri bazında göre bakıl-dığında ısıtma yüklerinin etkisinin sıcak
bölgelerde %10 daha avantajlı iken soğuk bölge-lerde %3 olup bunun yanında
soğutma yüklerine olan etkinin iki bölgede de %5 daha avan-tajlı olduğu sonucu
Kaynak: Ofis Binalarında
Yeşil Çatıların Isıtma ve Soğutma Yüklerine Olan Etkilerinin Analizi-- İdil
AYÇAM Mine KINALI--Tesisat Mühendisliği - Sayı 135 - Mayıs/Haziran 2013