Deprem Bilgileri-Hasar Bilgisi-İstanbul:

2- İstanbulda İlçelere Göre Risk İvmeleri-Hasar Bilgisi:

 

 

Kaynak Tmmob-Imo-Istanbul Bülten/Yıl 12-Sayı 52-İlçelere Göre İvme Dağılımı

 

 

2-- Deprem Şiddeti - İvme İlişkisi

 

 

2.1-- Hasar Tipleri

 

 

3--Hasarlı Bina Sayısı-Bina Kat Adedi İlişkisi:

 

3.1--Grafiğe göre 7 kat için bina yüksekliği arttıkça hasar derecesi artmakta ve yıkılan bina sayısı en yüksek 5NK için olmakta ve 1 katlı (ZK) da minimuma erişmekte D4-D5 hasarlı binalarda tekrar artmaktadır.

 

3.2--Tabloya göre çökme 5-6-7 katlı binalarda olmakta,kat adedi 5-6 katlar için ağır hasar olurken ağır hasarlı bina sayısı en az olmakta,hafif hasarlı bina sayısı en fazla olmakta.

 

3.3--Buna göre deprem kuvvetinin-ona bağlı ifade edilen gücün , bölge zeminde dağılımı için aşağıdaki ifade kabul edilebilir.Basınç gibi

Eş güç dağılım eğrisi kabulü ile :

hasarlı bina sayısı x hasar şiddeti=k= sabit.

D1:1,  D2:5   , D3:6    , D4:12,5   ,   D5:3,33     (ifade kırık-kesirli-fraktal-tam sayı değil)  250x1=50x5=25x6=20x12,5=75x3,33

 

3.1--Hasar Tarifleri:

Hasar Derecesi : Tarifi :

 

1-- İmal edilebilir / hafif hasar ( sıfır yapısal hasar, hafif mimari hasar) bazı duvarlarda kılcal çatlama, bazı sıva parçalarının dökülmesi, bazı binaların üst seviyelerinden gevşek parçaların aşağı düşmesi.

 

2-- Orta hasar ( hafif yapısal hasar, orta mimari hasar) Çoğu duvarda çatlama, bazı sıva parçalarının dükülmesi, bazı binaların üst seviyelerinden gevşek parçaların aşağı düşmesi.

 

3--Önemli veya ağır hasar (orta yapısal hasar, ağır mimari hasar) Duvarlarda yangın ve geniş çatlama, kiremitlerde yerinden oynama, bacaların çatı hizasından kırılması, dolgu duvarı, kalkan duvarı gibi elemanların kırılması)

 

4--Çok ağır hasar (ağır yapısal, çok ağır mimari hasar)-Duvarların ağır hasara uğraması, çatı veya diğer katlarda kısmi çökme.

 

5--Tahrip (çok ağır yapısal hasar) kısmi veya toplu çökme.

 

3.2--Bazı İstatistikler :

1-- Gölcük ve Değirmendere :

3 kat ve altında ağır hasar …………….% 5

6 kat ve üzerinde ağır hasar…………. % 40

3.3--Çok katlı betonarme binalarda yeterli deprem dayanımı kazandırılmadan inşa edilmesinin olumsuz etkisi yanında, 1975 yönetmeliğinin de “mutat şüpheliler” arasında bulunabileceği kanısındayız.

 

4—Depremde Hasar Riski Yüksek Mahalleler-İstanbulda:

 

10.1--İTÜ Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Öğretim Görevlisi Dr.Seda Kundak Japon Uluslar arası İşbirliği Ajansı ile İstanbul Büyükşehir Belediyesi nin 7.7 büyüklüğündeki Deprem Senaryosuna göre farklı kriterler açısından deprem riski en yüksek mahallelerini belirledi:

 

Bu Listeye göre:

1--Mahallenin yaşı,konut adedi,plansız yapılaşma kriterlerine göre:

Bağcılar…Demirkapı,Kirazlı,Fatih      

Güngören….Güneştepe             

K.Çekmece….İnönü

Esenler….Oruç Reis                            

Ümraniye….Kazımkarabekir ,  

Bahçelievler…Zafer

Pendik…..kavakpınar

 

2--Mahallenin eğiminin %30 un üzeri ve 7.7 büyüklüğündeki depremin yarattığı ivmeye -kriterlerine göre:

Avcılar………………….Denizköşkler,Ambarlı,Gümüşpala Bahçelievler……………Merkez,Şirinevler,Siyavuşpaşa.Hürriyet,

Bakırköy………………..Şenlikköy,Yeşilköy, Ataköy7-8-9-10.kısım   

 

3--Mahallenin Nufusu,yapılaşma ve boş alan-kriterlerine göre:

Eminönü…………Beyazıt,

Beyoğlu………….Çukur,Kalyoncu kulluğu,Bülbül,Şehit Muhtar,

Fatih……………...Hızır Çavuş,Kasım Günani,Müftü Ali,Hamamı Muhittin,Tevki-i Cafer

 

4--İşyeri yanıcı ve Patlayıcı maddeler düzeyine göre:

K.Çekmece…………Ziya Gökalp

Bağcılar……………..Mahmutbey Merkez

Eminönü…………….Beyazıt

Esenler………………Turgut Reis

Kadıköy……………..İçerenköy

Ümraniye……………Yeni Çamlıca,Ihlamurkuyu,Yukarı Dudulu,Esenşehir

 

5--Eski Osmanlıda Camileri özellikle minareleri deprem dalgalarına karşı korumak için zeminle birleşme yerlerine ,  gelen deprem dalgalarını sönümleyen en iyi malzemelerden kurşun kullanılmıştır.

 

5.1--Hasarlı bir yapıda yapılan işleme onarım-hasarsız  yapıda yapılan işlemede güçlendirme  deniyor.

 

6--Yapılan bir ampirik çalışmada, Eski binalar için ölümcül hasarın

(güvenirlik oranı 0,40 ve altı-çökme şartı) D4-D5 olduğu kabul edilirse  

 

6.1--0,4 m/sn2 lik ivme şartına haiz deprem bölgesinde(ilçelerde),

 

1.1--3 kat fazla atılmış yani 8 katlı binalarda ve Beton sınıfı BS16 olan binalarda bu durumun oluşacağı olacağı yine aynı bağlamda

 

1.2--0,6 m/sn2 ivme şartına haiz deprem bölgesinde ise  7 katlı yani 2 kat fazla kat atılmış binalarda bu durumun oluşacağı  öngörülebilir.

 

7--5 Katlı-0,40 ivme şartı altında kolonlu binalarda Zemin Tipine göre rezonasa giren

normal kat alanları:

 

Kat Alanı………………….Rezonansa uygun Zemin Peryodu

50-100 m2…………………………..0,40

125-350 m2………………………....0,50

400 m2………………………………0,60

Not:

 

7.1--Zemin yumuşaklaştıkça zemin peryodu da artmaktadır.0,30(sert zemin)..0,90(yumuşak zemin).

 

7.2--Bu nedenle Bina tasarımında ,Rezonans tehlikesine karşı yukarıdaki tablo dikkate alınarak Kat alanları seçilebilir.Sert zeminlerde kat alanı 100 m2 nin üstüne çıkılmalıdır.

 

7.3--Yumuşak zeminlerde 350-400 m2 nin üzerinde tasarım yapılmalıdır ki bu da işyeri anlamına gelebilir.

 

7.4--Diğer bir deyişle , imar planlarında yumuşak zeminleri 400 m2 nin üstünde alana sahip işyerleri olarak tasarlanabilir.

 

 

3.4--Ön Üretimli Yapı Hasarları :

 

1--17 Ağustos 1999 Marmara Depremi sonrası, endüstrinin yoğun olduğu bölgedeki ön üretimli yapılarda büyük hasar olmuştur.

 

2--Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müd. nün yapmış olduğu araştırma sonunda, bölgedeki hasarlı sanayi yapılarının ancak % 50 sini üretici belirleyebilmiştir.

 

3--Sakarya’da, ODTÜ ekiplerinin Adapazarı Organize Sanayii Bölgesinde yaptıkları incelemelerde, tümden veya kısmen göçen sanayii tesisi oranının % 80 e ulaştığı gözlenmiştir.

 

3.1--Bölgedeki sanayicinin ön dökümlü yapı sistemlerine olan güveni tamamen kaybolmuş durumdadır. Sistem hataları vardır ve bu sistem hataları 17 Ağustos 1999 öncesinde biliniyordu.

 

3.4.1--Ön Üretimli Panellerden Oluşan Çok Katlı Yapılar :

Ön üretimli panellerden oluşan çok katlı yapılarda, panellerin iki doğrultuda yeterli perde alanını sağlaması nedeniyle hasar oluşmamıştır.

 

3.4.2--Moment Aktarabilen Binalara Sahip Üretimli Çerçevelerden Oluşan Çok Katlı Yapılar

 

1--Marmara, Düzce, Bolu bölgelerinde bu tür binaların sayısı fazla değildir.

 

2--ODTÜ Yapı Mekaniği Laboratuarı’nda bu tür bağlantı detaylarına sahip eleman deneye tabi tutulmuştur.Hiçbir bağlantı detayı istenen davranışı gösterememiştir.

 

3--Bu binaların hiçbirinde Kocaeli ve Düzce’de – göçme ve ağır hasara rastlanmamış ancak bazı binalarda kolon-kiriş bağlantılarında ağır olmayan türde hasar saptanmıştır.

 

4-Hasar Nedenleri :

 

1-- Depremde yükün tersindiği dikkate alınmadığından, kirişin alt donatısının sürekliliği ya hiç sağlanmamış veya yetersiz kalmıştır.

 

2-- Plaka ankrajları yetersiz kalmıştır.

 

3-- Üstte kiriş donatısının kolondan çıkan filizlere bindirmeli olarak eklenmesi yetersiz kalmıştır.

 

4-- Bu tür bağlantılar düğüm noktasında yapıldığından, iki zayıflık bir araya gelmiştir.

 

5-- Bağlantıların sağlıklı davranmaması, yanal ötelemeleri arttırarak taşıyıcı olmayan dolgu duvarlarında önemli hasar oluşturmuştur.

 

5.1--Bu binalardaki bağlantılar, deney sonucu geliştirilen detaylara sahip olsalardı, büyük olasılıkla hasar görmeyeceklerdi.

 

6-- Tek Katlı, Mafsallı Ön Üretimli Çerçevelerden Oluşan Endüstri Yapıları :

 

6.1--Bu tür yapılarda, ön üretimli kolonlar, temellerde yerinde dökme soketlere oturtulduktan sonra, kolon çevresi harçla doldurulmaktadır. Ön üretimli kirişler kolonlardan çıkan konsollara mafsallı olarak bağlanmaktadır.

 

6.2--Bu tür binalarda mafsallı bağlantı tek veya çift pimlerle sağlanmıştır.

 

6.3--1998 Yönetmeliğinde, bu tür mafsallı bağlantılara ancak tek katlı yapılarda izin verilmektedir. Tek katlı, mafsallı bağlantılara ancak tek katlı yapılarda izin verilmektedir.

 

6.4--Tek katlı, mafsal bağlantılı ön üretimli, çerçevelerden oluşan endüstri yapıları 1998 Ceyhan 1999 Kocaeli Depremlerinde büyük hasar görmüştür.

 

7--Sistem Kusurları :

1-- Yanal rijitik yetersizdir. Hasar gören hiçbir yapıda kolonlar, 1998 yönetmeliğindeki yanal ötelenme sınırını sağlayacak kesite sahip değildir.

 

2--Çatı düzeyinde bir diyafram yoktur. Çatıda kirişleri bağlayan tek eleman açıklardır ve bunların da diyafram etkisi oluşturması söz konusu olamaz. Her çerçeve bağımsız çalışmış ve çerçeveler arasında “uyum” ve yardımlaşma olmamıştır.

 

3--Deprem etkisi ile kirişte oluşmaya başlayan dönmeyi önleyecek elemanlar olmadığından, kirişler serbestçe dönmüş ve mesnetteki pimleri zorlayarak onları ya sıyırmış ya da kırmıştır.

 

8-- Detay Kusurları :

 

1--Mafsal bağlantıda tek pim kullanıla durumlarda bu pimin, yanal ötelenme veya kiriş dönmesi sonucunda oluşan zorlamaları karşılaması mümkün olmamıştır. Çift pimli bağlantılar göreli olarak daha iyi davranmıştır.

 

2--Yığma Dolgu Duvarlar :

2.1-- Sandviç dolgu duvarlar :

İki dış yüzün mekanik olarak birbirine bağlı olması deprem davranışlarını olumsuz etkilemiştir. Genellikle dış yüz, depremlerde kolayca dökülmüştür. Bu tür uygulama çok sakıncalıdır ve birlikte çalışmalarının sağlanması gereklidir.

 

2. Gaz Beton Dolgu Duvarlar :

Özellikle kolon yan yüzlerinde ve üstteki kiriş altında dolgu duvar ile çerçeve arasında yapışmanın tam olarak sağlanmadığı durumlarda duvarın dışa doğru dökülmesi hasarına çok rastlanmıştır.

 

9--Binaların Deprem Hasarlarını Kolaylaştıran Nedenler

 

1 - Bina yapılırken yeraltı suyunu alacak drenajın yapılmaması.

 

2 - Bina temeli yakınında yapılan fosseptiklerin temele su bırakması

 

3 - Dökülen betonlarda vibratörün kullanılmaması (gerekli beton sıkıştırmasının yapılmaması)

 

4 - Taşıyıcı perdelerin köşelerinde perde uç bölgesinin yapılmaması

 

5 - Kiriş ve kolon demirlerinin ekleme kısımlarının kısa tutulması

 

6 - Betonun işçiliğini kolaylaştırmak için fazla su kullanılması

 

7 - Zemin emniyet gerilmesinin ezbere alınarak proje yapılması

 

8 - Kolon ve kiriş birleşim yerlerinde etriye sıklaştırmasının yapılmaması

 

9 - Beton dökülmeden önce kiriş ve kolon diplerinin tozlu, kirli ve talaşlı bırakılması

 

10 - Kolon aplike yönlerinin bir üst katlarda değiştirilmesi . Ayrıca tek istikamette tasarımın yapılması

 

11 - Beton döküldükten sonra yeteri miktarda ve sürede sulanmaması (özellikle yaz aylarında)

 

12 - Sıcak havalarda betonun ani su kaybını önlemek için gerekli ölçüde sulamanın yapılmaması. Rötre çatlaklarının oluşması

 

13 - Duvar, kolon ve kirişlerdeki işçilik hatasını örtmek için kalın bir sıva tabakasının oluşturulması

 

14 - Kiriş olmayan döşemelere taşıyıcı veya bölücü duvarların örülmesi

 

15 - Midyeli ve mıcırsız deniz kumunun kullanılması

 

16 - Çok sulu ve deniz kumuyla dökülen betonun paslanmayı hızlandırması

 

17 - Binaların çatısından gelen suların temele akması

 

18 - Kolon ve kiriş etriye bindirme paylarının kısa tutulması, bağ tellerinin kısa kesilmesi

 

19 - Yapılmış olan binaların yanlarında yapılacak bina harfiyatlarının temel altına kadar inmesi ve gerekli önlemlerin alınmaması

 

20 - Yapılmış olan veya yapılması gerekli olan kiriş ve kolonların iptal edilmesi

 

21 - Kirişsiz balkonların üzerine sonradan duvar örülerek içeri alınması

 

22 - Mevcut binaların bodrum veya zemin katlarının sürekli olarak sulu bırakılması

 

23 - Bodrum veya zemin katlarda kolon ve kirişlerin kırılarak, hatta demirlerinin kesilerek tesisat borularının