1--Vejeteryan-Vegan
Beslenmenin Riskleri:
1--Oxford Üniversitesi’ndeki araştırmalara göre;
1.1--Vejetaryen veya vegan beslenenlerin hayvansal
ürünler yiyenlere göre kalp hastası olma riski % 22 daha düşük.
1.2--Sadece bitkisel beslenenlerin felç riski, % 20
daha yüksek.
2--Bitkisel beslenme, bazı açılardan sağlık
açısından farydalı olsa da ortaya farklı riskler çıkarabiliyor.
2.1--Bilim insanlarının ortaya çıkardığı bu risk B12
vitamini, D vitamini, amino asitlerin eksikliğine bağlanıyor. Bu sebepten,
vegan ya da vejetaryen beslenen insanların düzenli olarak bu vitamin
eksikliklerini kontrol ettirmeleri ve önlem almaları öneriliyor.
3—Yukarıdaki ifade edildiği gibi vejeteryan-vegan
beslenmenin risklerine rağmen bitkisel beslenenlerde bağırsak mikrobiyotasının
daha zengin olması kişiyi birçok hastalığa karşı koruma sağlayabilir.
4—Artan dünya nüfusunun sağlıklı beslenmesi ve
küresel ısınma-su kaynaklarının korunması konularında önemli bir çözüm olarak
hayvansal kaynakların azaltılması-deniz yosun vs ürünleri-yenilebilir
böcekler-sınırlı hayvansal kaynaklar ve akuponik çiftlik balıkçılığının öne
çıkacağını söylenebilir.Bu eğilim avrupanın merkezi İngilterede
vegan-vejeteryan beslenmeyi öne çıkarmış durumda.
Kaynak: https://www.posta.com.tr/
2--Vejeteryan Diyetin Faydaları:
1--İyi planlanmış bir vejetaryen diyet, vücut
ağırlığı kaybı için etkili olabilir. Bir meta-analiz çalışmasına göre, vejetaryenlerin
vejetaryen olmayanlara göre 18 hafta boyunca ortalama 2 kg daha fazla vücut
ağırlığı kaybı yaşadıklarını belirtmiştir.
2--Vejetaryen diyetler, sağlıklı kan şekeri
seviyelerinin korunmasına yardımcı olabilmektedir. Bir meta-analiz ça¬lışmasına
göre, tip 2 diyabetli kişilerde vejeteryan diyet sonrasında kan şekeri
kontrolünün sağlandığı sonucuna varılmıştır.
2.1--Başka bir araştırmaya göre, vejetaryen olmayan
bir diyetten vejetaryen diyete geçiş, ortalama beş yıl içinde % 53 oranında diyabet
riskinin düşmesi ile ilişkilendirilmiştir.
3--Vejetaryen diyetler, kalbin sağlıklı ve güçlü
kalması için kalp hastalığı risk faktörünün bazılarını azaltabilir. Yapılan bir
araştırmada, vejetaryen diyetlerin trigliserit, toplam kolesterol ve LDL
kolesterol seviyelerinde azalma sağladığı görülmüştür.
3.1--Diğer araştırmalar, vejetaryen diyetlerin
tansiyon düşürücü etki sağlayarak kalp hastalığı için önemli bir risk faktörü
olan yüksek tansiyonu kontrol altına almaya yardımcı olduğunu göstermektedir.
3.2--Güncel araştırmalar, vejetaryenlerin et
yiyenlere göre daha iyi beslenme kalitesine sahip olma eğiliminde olduğunu ve
diyet posası, C vitamini, E vitamini ve magnezyum gibi önemli besin öğelerinin
daha yüksek alımına sahip olduğunu göstermektedir.
3.3--Vücutta inflamasyonun yüksek olması birçok
hastalık için tetikleyici bir durumdur. Bir meta-analiz çalışmasına göre, iki
yıllık bir süre boyunca vejetaryen diyetin uygulanması kan bulgularında
C-reaktif protein (inflamas- yon belirteci) seviyelerini düşürdüğü
gösterilmiştir.
3.3--Bitkisel kaynaklı bu diyetlerin yapmış olduğu
anti enflamatuvar etkileri, içerdiği yüksek antioksidan seviyelerinden,
pro-inflamatuvar gıda içermemesinden veya pro-inflamatuvar yağların diyette
bulunmamasından kaynaklanmaktadır.
3.4--Araştırmalarda da desteklendiği gibi,
vejetaryen diyetler vücut yağını azaltır, bu sadece aterosklerotik riski
azaltmakla kalmaz, aynı zamanda fiziksel performans için de doğrudan fayda
sağlayabilir. Vücut yağındaki azalma, temel olarak bu diyetlerin düşük yağ
içeriği ve yüksek posa/lif içeriğinden, yani öğünlerin enerji yoğunluğunu
azaltan özelliklerden kaynaklanmaktadır.
3.5--Vejetaryen diyetler yemek sonrası enerji
harcamasını da etkileyebilmektedir. Yapılan bir araştırmada, 14 hafta boyunca
düşük yağlı vegan diyetin, mitokondriyal aktivitede değişiklikler sağlayarak
yemek sonrası enerji harcamasını %16 arttırdığı görülmüştür.
4--Vejetaryen beslenme modellerinde diyetten
çıkarılan yiyeceklerdeki besin öğeleri, başka diyet kaynakları ile karşılanmazsa
yetersizlikleri sonucu yorgunluk, halsizlik, anemi, kemik erimesi ve tiroit
fonksiyon bozuklukları gibi sorunlarla karşılaşılabilir.
4.1--Çeşitli meyveler, sebzeler, tam tahıllar,
protein kaynakları ve zenginleştirilmiş yiyecekleri diyete dahil etmek, yeterli
beslenmeyi sağlamanın kolay bir yoludur. Multivitaminler veya çeşitli
takviyeler almak da olası eksiklikleri telafi etmek için başka bir seçenektir.
4.2--Temel olarak, besin değeri düşük olan
atıştırmalıklar da yiyerek bir vejetaryen olunabilir. Fakat, bu gibi durumlarda
diyetin birçok sağlık yararı geçerli olmayabilir. Vejetaryen bir diyet modeli, diyetisyen
eşliğinde iyi planlanır ve uygulanırsa uygun olabilir.
4.3--Hayvansal ürünler bol miktarda kalsiyum, D vitamini ve B vitamini
içerir. Diyetten et veya diğer hayvansal ürünleri çıkarırken, bu temel besin
öğelerinin başka kaynaklardan aldığından emin olmakta fayda vardır.
4.4--Diyette et tarafından sağlanan protein yer
almadığı için yerine kuru yemişler, tohumlar, baklagiller, soya peyniri ve
seitan (buğday glüteni) gibi protein açısından zengin çeşitli bitkisel besinler
eklenebilmektedir. Meyveler, sebzeler ve tam tahıllar gibi besin değeri yüksek
yiyecekleri yemek, vejetaryen diyetlerdeki besin öğesi eksikliklerini yerine
koymak için önemli bir tercihtir.
5—Vejeteryan
Diyet Çeşitleri:
1--Vegan
Diyet………………….Et, balık, kümes hayvanları, yumurta ve süt
ürünlerinin yanı sıra; bal, jelatin, ipek, yün, deri ve hayvansal kaynaklı gıda
katkıları da yer almaz.
2--Lakto-vejetaryen
diyet………..Bütün hayvansal besinler ve yumurta yer
almazken, süt ve süt ürünleri yer alır.
3--Ovo-vejetaryen
diyet………….Bütün hayvansal besinler ve süt ve süt ürünleri
yer almazken, yumurta yer alır.
4--Lakto-ovo-vejetaryen
diyet……..Bütün hayvansal besinler yer almazken, süt ve
süt ürünleri ile yumurta yer alır.
5--Pesketaryen
diyet…………………Et
ve kümes hayvanları yer almazken, balıklar ve bazen yumurta ve süt ürünleri yer
alır.
Kaynak:HBT- Arş. Gör. Pelin Cin--Beslenme
ve Diyetetik Bölümü-İKU