Üniversite Sıralama Kriterleri-Dünya-Başarı İçin Kriterler-Yorumlar
Türk Üniversitelerinin Dünyadaki Yeri:
1—Üniversite Sıralama Tipleri ve Kriterleri:Üniversitelerin dünya başarı sıralamasında yerleri 6 değişik sıralama ile belirlenmektedir. Bu sıralamalar: Arwu sıralaması,Times Higher Education QS, Webometrics , HEEACT, Leiden, Scimago
Bu sıralamalar ve kullandıkları kriterler şunlardır:
***1.1-- Shanghai Jiao Tong Üniversitesi Sıralaması (www.arwu.org)
Kriterleri:
a) Mezunlar tarafından kazanılmış olan Nobel ödülleri ve Fields madalyaları (%10)
b) Öğretim üyeleri tarafından kazanılmış olan Nobel ödülleri ve Fields madalyaları (%20)
c) 21 değişik alanda yüksek sayıda atıf alan bilim insanları (%20)
d) Nature ve Science dergilerinde basılan makale sayıları (%20)
e) Science Citation Index ve Social Science Citation Index tarafından endekslenen dergilerde basılan makale sayıları (%20)
f) Yukarıdaki kriterlerin kişi başına ayarlanmış sayıları (%10)
Jiao Tong kriterlerinin tümüyle araştırma çıktılarına yöneliktir.
Arwu ya göre dünya üniversiteleri sıralaması: 1-Harvard,2-Stanford,3-Berkeley,4-Cambridge,5-MIT,6-CalTech,7-Columbia,8-Princeton,9-Chicago,10-Oxford
1.2-THE-QS ( http://www.topuniversities.com) Sıralaması
a)--Akademisyen değerlendirmesi (%40): 10,000 civarında akademisyenin katıldığı bir tanınırlık anketi
b)-- İşveren anketi (%10): 3,000 civarında işverenin katıldığı bir tanınırlık anketi
c)--Öğrenci-öğretim üyesi oranı (%20)
d)--Son 5 yılda öğretim üyesi başına düşen atıf sayısı (%20)
e)--Uluslararası öğretim üyesi oranı (%5)
f)--Uluslararası öğrenci oranı (%5)
THE-QS kriterlerinin daha kapsamlı (fakat daha sübjektif) olmasıdır.
THE-QS ye göre dünya üniversiteleri sıralaması Harvard,Cambridge,Yale,UC London,IC London,Oxford,Chicago,Princeton,MIT,CalTech
1.3 Webometrics (www.webometrics.info) Sıralaması:
Kriterler: 1-Başka sitelerden verilen link sayısı (%50) ,2--Arama motorları tarafından bulunan sayfa sayısı (%20) ,3--Sitedeki Adobe, Word, ve PowerPoint dosya sayısı (%15) ,4--Google Scholar tarafından sitede bulunan makale sayısı (%15)
Bu sıralamadaki temel varsayım, üniversitelerin kalite, etki, ve prestijleri ile internet siteleri üzerinden yaptıkları akademik yayınların arasında yakın bir bağlantı olduğudur.
Webometrics ye göre dünya üniversiteleri sıralaması: Harvard,MIT,Stanford,Berkeley, Cornell,Washington,Minnesota,Johns Hopkins,Michigan,Wisconsin
***1.4-- HEEACT Sıralaması:
Kriterler şunlardır:
a)--Araştırma üretkenliği:Son 11 yılda yayınlanmış olan makale sayısı (%10),Son yılda yayınlanmış olan makale sayısı (%10)
b)--Araştırma etkisi:Son 11 yılda alınmış olan atıfların sayısı (%10) ,Son iki yılda alınmış olan atıfların sayısı (%10), Son 11 yılda alınmış olan ortalama atıf sayısı (%10)
c)--Araştırma mükemmeliyeti:Son 2 yıldaki H-indeksi (%20) (bu indeks atıf sayılarına bağlıdır), Son 11 yılda yayınlanan ve çok atıf alan (atıf sıralamasında en tepedeki %1e giren) makale sayısı (%15), Son yılda etki faktörü yüksek (en tepedeki %5e giren) dergilerde basılan makale sayısı (%15)
Bu sıralama sadece araştırma çıktılarına odaklanmış olduğundan eleştirilebilir, fakat bilimsel açıdan çok sağlam ve güvenilir bir sıralamadır. Sıralamada kullanılan kriterlerin ikisi (ortalama atıf sayısı ve H-indeksi) küçük üniversitelerin dezavantajını kısmen ortadan kaldırmakta, ve son iki yıla verilen ağırlık (%55) yeni ve başarılı üniversitelerin sıralamada hızla yükselmesine olanak sağlamaktadır.
HEEACT ye göre dünya üniversiteleri sıralaması: Harvard,Johns Hopkins,Stanford, Washington,UCLA,Michigan,MIT,Berkeley,Pennsylvania
1.5--Leiden Sıralaması:
Kriterler:Yayın sayısı,Yayın başına atıf sayısı ,Yayın sayısı çarpı alana göre normalize edilmiş ortalama etki,Yayın başına atıf sayısı bölü alana göre ortalama etki
Leiden ye göre dünya üniversiteleri sıralaması: Harvard,Tokyo,Toronto,UCLA,Johns Hopkins,Michigan,Washington,Kyoto,UC London,Stanford
***1.6--SCImago Sıralaması:
Kriterler:Makale sayısı (2003-2007 döneminde),Makale başına atıf sayısı,Uluslararası ortaklıklarla yazılmış makale oranı,Makalenin yayınlanmış olduğu derginin normalize edilmiş etki değeri,Atıf sayısının alana göre normalize edilmiş değeri
SCImago ye göre dünya üniversiteleri sıralaması: Harvard,Tokyo,Toronto,UCLA,Michigan,Washington,Tsinghua,Kyoto,Johns Hopkins,Sao Paulo
2-İlk 10 a giren Üniversiteler ve Özellikleri:
2.1--6 sıralamanın da üzerinde birleştiği tek üniversite tümünde birinci olan Harvard Üniversitesidir. Bunun dışında, Stanford, MIT, Johns Hopkins, Washington ve Michigan Üniversiteleri 6 sıralamanın 4 tanesinde ilk ona girmişler, UCLA ve Berkeley de 6 sıralamanın 3 tanesinde ilk ona girmişlerdir. 6 sıralamanın en az 3 tanesinde ilk ona giren bu 8 üniversitenin tümünün Amerikan üniversitesi olması dikkat çekicidir.
2.2--Hangi sıralamaya bakılırsa bakılsın en yukarılarda yer alan üniversitelerde şu ortak özellikler göze çarpmaktadır:Zengin ülke üniversitesi,Eski üniversite,Büyük üniversite, Lisansüstü programlara ağırlık veren üniversite olmasıdır.
2.3—İlk 100 e giren bazı üniversitelerle ilgili olarak:
Üniver. Adı Ülke Arwu,QS Sıra Öğrt.Üye Sayı/Öğrenci Sayı L.Üstü Öğr Sayı/Öğrenci S.
A.National…Avustralya…59,17…………….0,095…………………0,41
Kyoto………Japonya…..24,25……………..0,16……………………0,40
Uppsala…….İsveç………76,75……………0,083…………………...0,24
Aarhus……..Danimarka…97,63…………...0,10……………………..0,51
Jarusalem…..İsrail………64,102…………..0,086…………………….0,42
Bu rakamlar tipik "araştırma üniversitesi" istatistikleridir. Maalesef öğrenci/öğretim üyesi oranı Türk üniversitelerinde çok daha yüksek, lisansüstü öğrencisi oranı ise çok daha düşüktür.
Yorum-1:Araştırma üniversitesinin motoru yüksek lisans ve doktora öğrenci oranıdır.Bu anlamda Lisanüstü öğrenci sayısının toplam öğrenci sayısına oranı %40-50 ye çıkarılması zorunludur.Bunu sağlayacak tedbirler ve teşvikler özel kesim ve devlet tarafından alınmalıdır.
Yorum-2:Öğretim üyesi sayısının ,toplam öğrenci sayısına oranı %10 lara çıkarılmak zorunludur.Öğretim üyeliği için akademik kadro dışında kamudave özel sektörde kaliteli elemanların ve kaliteli teknik kadroların akademik ortama geçiş veya part taym görev alabilmeleri için gerekli yasal düzenlemeler sağlanmalıdır.
3—Türk Üniversitelerinin Durumu:
Bu sıralamalarda Türk üniversiteleri nerelerde yer almaktadırlar?
3.1--ARWU 2009 ilk 500 sıralamasında sadece İstanbul Üniversitesi (424. sırada) bulunmaktadır.
3.2--THE-QS 2009 sıralamasında Bilkent Üniversitesi 360. sırada, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi, ve Koç Üniversitesi ise 401-500 aralığında gösterilmektedir.
3.3--Webometrics sıralamasında Orta Doğu Teknik Üniversitesi 499. sıradadır, ve 45 ülkenin yer aldığı ülke sıralamasında Türkiye en son sırada bulunmaktadır.
3.4--HEEACT sıralamasında hiçbir Türk üniversitesi ilk 500e girememiştir.
3.5--SCImago yüksek öğrenim kurumları sıralamasına Hacettepe 304., Ankara 363., Gazi 420., ODTÜ 465., Ege 491., ve İstanbul Üniversitesi 497. sıradadırlar.
3.6--Değerlendirdiğimiz 6 çalışmanın birleştiği bir nokta hiçbir Türk üniversinin dünyada ilk 250’ye girememiş olmasıdır.
4-- Ülke Sıralaması Analizine Göre Durumlar:
Her ülkenin ARWU sıralamasına soktuğu üniversite sayısı tablosuna bakarak
1--Sıralamada en önde gelen 20 üniversitenin 17 tanesi (%85) Amerika’dadır.
2--İlk 100e sadece 15 ülkeden üniversite girebilmektedir. Bu ülkelerin 10 tanesi Avrupa’dadır. Avrupa dışında Amerika, Kanada, ve Avustralya‘dır. Bunların dışında ilk 100e sadece Japonya’dan 5 ve İsrail’den 1 üniversite girebilmiştir.
3--İlk 200e 25 ülke girebilmektedir. Bu gurupta Çin, Brezilya, Meksika gibi hızla gelişmekte olan ülkelerin yanısıra Güney Kore ve Singapur gibi yakın dönemde gelişmiş ülkelere rastlanmaktadır.
4--İlk 500e toplam 39 ülke girebilmektedir. Bu listede ilk 500e bir tek üniversite sokabilerek sonuncu sırayı paylaşan ülkeler İran, Suudi Arabistan, Slovenya, ve Türkiye‘dir.
5--Amerika’nın nüfusu/ dünya nüfusu……% 4.5 , ABD GSMH/Dünya GSMH….%23,6 ve Amerika ilk 500e giren üniversitelerin %30.3’üne sahiptir.
6-En az GSMH ile en çok ilk-500 üniversitesi üreten ülkeler ….. Yeni Zelanda ve İsrail‘dir.
7--Üniversite/GSMH oranı en kötü olan ülkeler ise Meksika,Türkiye,Rusya’dır.
Yorum-3:Üniversite/GSMH oranı bu kötü orandan gelişmiş ülklere seviyesine çekilmek zorundadır.Herşeyden kısabilirsiniz ancak üniversite bütçesinden asla.
Ayrıca üniversite kaynakları için kamu desteği gibi kaynaklar yanında
**1-Teknik Fakültelerin Savunma Sanayiden araştırma projeleri,Tıp Fakültelerinin Sağlık Bakanlığı ve İlaç Firmalarından,Ziraat
Fakültelerinin Tarım Bakanlığından araştırma projeleri vs alması gerekir.
*2-Özel sektör araştırmaları ile sağlanan bütçe kaynağı
**3-Her üniversitenin kendi mezunundan bütün bankaların ATM sinden para yatırılabilecek şekilde hesap açılması ve
***4--Üniversitelerin mezunlarına yönelik bağış kampanyaları-davetiyeleri düzenlemeleri.
8-- İlk 500 üniversitenin yüzdesi ,Üniversite/Nüfus oranına göre İsveç, dünyadaki ilk 500 üniversitenin %2.2’sine sahiptir. Bu oranın en düşük olduğu ülkeler….Hindistan, Meksika, Türkiye, İran, ve Rusya’dır.
Yorum-4-Türkiye nufusuna göre üniversite ve araştırma üniversitesi sayısı az olduğu bir gerçek.TOBB un,TÜSİAD ın ,İSO nun,ATO nun vs odaların ve Anadolu Kaplanlarının araştırma üniversitesi kurmasının zamanı geldi.Devlet ve YÖK gerekli düzenlemeleri ve davetleri yapmalıdır.
9--GSMH oranları ile üniversite sayısı oranları arasındaki ilişkiye göre Türkiye dünya ekonomik gücünün %1.3‘üne sahip olup ,Türkiye‘den çıkması gereken ilk-500 üniversite sayısı bir değil 8 olmalıdır.
10--İlk 500e en çok üniversite sokan Amerika, GSMH’sının %2.7sını yükseköğretime ayırırken, bu oran Türkiye için %1.1
Yorum-5-.Artık Türkiye de bu oranı bir Brezilya-İsveç seviyesine çıkartmak zorundadır.
11--Türk üniversiteleri ARWU sıralamasında ilk 100e girebilirler mi?
1--Kriter 1, Kriter 2 Kriter 3, göre yakın dönemde puan alması zor görünmektedir. (Mezunlar,Öğretim Üyeleri tarafından kazanılmıs olan Nobel ödülleri ve Fields madalyaları, 21 değişik alanda yuksek sayıda atıf alan bilim insanları),
Yorum-6—Nobel ödülü ve Fields Madalyaları İçin çalışacak bilim adamları saptanmalı-Bu bilim adamları özgün ve özel konularda çalışmalı.Genel konular için araştırmacı yetiştirmekten spesifik konulara yıllarını veren bilim adamları yetiştirmek zorundayız. YÖK e bağlı sürekli olarak özel bir birim tarafından desteklenmeli.Bu bilim adamları tabiri caiz ise gol atma amaçlı futbolcu olmak zorundadır.
Kriter 4-- (Nature ve Science dergilerinde basılan makale sayıları):2005-2009 yılları basılmış olan, ve yazarlarından en az bir tanesinin Türkiye adresli olduğu makale sayısı Nature için sadece 5, Science için ise sadece 9’dür.Kriter 5 (Endekslenen dergilerde basılan makale sayıları):
Türk üniversitelerinin en çok bu kriterden puan almasi beklenmektedir.
Yorum-7-- Nature ve Science dergilerinde çıkabilecek makaleler için makale yazacak tarzda bir yapılanmaya gidilmeli.Bunun için Akademik personel için ödül ve yükseltme amaçlı kriterler geliştirilmeli.
Yorum-8-Son sınıf Lisans bitirme tezleri özgün konulardan seçilmeli.Kısaca işe yarar konularda bitirme tezleri alınması sağlanmalı.Artık teorik konularda doküman montajından uzaklaşılmalı.Bunun için gerekli rehberlik yapılmalı.
Bir makine fakültesi öğrencisi belli bir ihtiyaç olan konuda makine projesi çizmeli-prototipini için gerekli finansmanı makineyi talep eden yerden sağlamalı ve piyasada imal ettirmeli ve bitirme tezi 2. Sınıftan başlatılmalı.Bitirene kadar okul uzatılmalı.
Ziraat fakültesi öğrencisi mevcut kaynaklar ile çalışıp bir bitkiyi ıslah çalışması yapmalı yada yeni ürünler konusunda tarla deneyleri yapmalı.
Tüm stajyer doktorlar mutlaka bir yıl acil serviste görev yapmak zorunda olmalı.
Tarih bölümü mezunlarının mezuniyet tezleri Osmanlı belgelerinden belli bir kitabın yeni dile kazandırılması olabilir.
Türkçe mezunlarının en az bir kitap yayını yapacak düzeyde kitap yazmaları.Elektrik fakültesi mezunun kendi başına bir devreyi tasarlaması ve maket protipini yapması.
Bilgisayar bölümü mezunun makine dilinde ve C++ dilinde ihtiyacı talep edilen bir program yazması.
Matematik bölümü öğrecilerine akışkanlar mekaniği-elektrik teorisi-elektromanyetik teorisi konusunda bilgilenmeleri sağlanmalı,multidisipliner çalışmalar yapmaları sağlanmalı.
Konservataurdan mezun olacak kişi bir türkü barda çalabilmeli ve müzikal tasarım yapabilmelidir.
Mimarlık fakültesi mezuniyeti için 10 katlı konut ve işyeri için binanın mimari tasarımı yapılmalı.
İnşaat fakültesi mezuniyeti için 10 katlı bir binanın betonarme statik projesi ve çelik karkas statiğini çözmeli.5 katlı binanın mimarisini tasarlamalı.
Kimya fakültesi mezuniyeti için öğrenci hazırladığı ünite ile belli bir kimyasal maddeyi ticari olarak üretip-paketlemeli.Kısaca döküman montajından uzaklaşıp,özgün konularda ihtiyaç hissedilen projelerin prototipleri üretilmelidir.
12--Üniversitenin temel işi araştırma olduğundan bu beklenen bir sonuçtur. Türk üniversiteleri dünya sıralamalarında yukarılara çıkmak istiyorlar ise, bunun yolu bellidir: araştırma çıktılarını yukarıya çekmek.
13--Detaylarda üniversitelerin misyon ve vizyonuna bağlı farklılıklar olmakla birlikte araştırma üniversitesi olmanın temel şartları şunlardır:
13.1--Araştırmacı: Araştırma kapasitesi yüksek öğretim üyeleri işe alınmalıdır.
Yorum-9--Bunun için devetle çalışan yada özel sektörden tercih ile davet edilen kişilerin çalışması sağlanmalı.
13.2--Zaman: Öğretim üyelerine araştırma yapabilmeleri icin gereken zaman sağlanmalıdır.
Yorum-10--Araştırmacı kadronun ders verme sınırı örneğin haftada 6 saat ile sınırlanmalı.Bu kadrodaki öğretim üyelerinin mali imkanları daha yüksek olmalı.Bu kadroya yükseltme ve girebilmek için yurt dışı dergilerde belli yayın yapma zorunluluğu getirilmeli.Teknik okutman kadrosunun işi ise sadece ders vermek olmalı.Bu grup öğretim üyelerinin ise her yıl kitap yayınlatmak zorunluluğu olmalı.
13.3--Mali destek: Araştırma için gereken mali bütçeler sağlanmalıdır.
Yorum-11-savunma sanayi vs bakanlık projeleri,mezunlardan alınacak sürekli gönüllü aidatlar,yıllık bağış davetleri,döner sermaye kaynakları,
Üniversitenin Tanıtım ve Mali Birimi Profesyonel Bir Birim tarafından özerk olarak oluşturulmalıdır.Para bulmayı bilen bir kişi müdür olmalı.
13.4--Altyapı: Araştırma için gereken fiziksel ve kurumsal ortamlar sağlanmalıdır.
Yorum-12—Öğrencilerin tüm eğitimin % 40 ını laboratuar(laboratur,atölye,çalışma yeri-atölyesi) çalışmalarında geçirmesi sağlanmalıdır.Teorik konular kısa geçilmeli,prtaik deneyimlere ağırlık verilmelidir.
13.5--Insan kaynağı: Araştırma için önemli olan doktora öğrencileri ve araştırma asistanlari sağlanmalıdır.
13.6--Kariyer yönetimi: Öğretim üyeleri için geliştirilecek değerlendirmelerde araştırma çıktıları öne çıkarılmalıdır.
Yorum-13-Araştırmacı Öğretim Üyelerinin her yıl belli sayıda saygın bilim dergilerinde özgün makaleleri yayınlanmak zorunluluğu getirilirken,ders veren teknik okutmanların ise her yıl en az bir kitabı ticari yayınevinden satılabilir tarzda yazarak yayınlatması zorunlu olmalı.Yükseltme makale sayısı,kitap sayısı ile doğru orantılı olmalı.Akademik yükseltme Sınavları kaldırılmalı.
14-- Türk yüksek öğreniminde devlet üniversitelerinin öğrenci payının %94 civarında olması dolayısıyla devlet üniversitelerindeki uygulamalar ülkenin araştırma politikası için çok önemlidir.
Yorum-14--Kamu-Özel üniversite oranı gelişmiş ülke oranlarına çekilmeli.
15--Araştırmacı: En üretken araştırmacılar en üretken araştırma üniversitelerinden çıkarlar. Araştırma çıktısını yükseltmek isteyen üniversiteler de dünyanın önde gelen araştırmacıları ile çalışarak çok iyi bir araştırma eğitimi ve disiplini almış gelecek vaad eden bu araştırmacıları kadrolarına katarlar.
16--Türk devlet üniversitesinde öğretim üyesi maaşları ilk 100e giren üniversitelerdeki maaşlarla karşılaştırıldığında çok düşük kalmaktadırlar.
Yorum-15--Öğretim üyelerinin saygın dergilerde yazı yazma derdi olmalı maaş derdi değil.Bu nedenle üniversiteye para bulmayı beceren bir direktör ve onun başında olduğu özerk bir mali birim olmalı.
17--2005-06 akademik yılında Türkiye’deki üniversite öğrencisi sayısı 2,342,898 iken, öğretim üyesi sayısı 32,739, öğretim görevlisi ve okutman sayısı ise 52,046 olmuştur. Bu rakamlara göre öğretim üyesi/ öğrenci oranı 0,013, akademik kadro/ öğrenci oranı ise 0,036 düşük olup,bu oranlar 0,1 seviyesine çekilmeli. Lisans programlarındaki oran (0,034) ,Avusturya, Belçika, Almanya ve Hollanda da 0,1 Norveç, ABD, Finlandiya’da 0,06’in ve diğer Avrupa ülkelerinde 0,05’dir.
18--Bir akademik makale için 1,000 saatlık bir çalışma gerekebilir. Öğretim üyelerinin zamanları 3 temel aktiviteye harcanır: araştırma, eğitim, hizmet. Eğitim ve hizmete ne kadar çok zaman harcanır ise araştırmaya o kadar az zaman kalır.
18.1--Birçok Türk üniversitesinde eğitim, öğretim üyelerinin zamanlarının çok ciddi bir bölümünü almakta ve araştırmaya zaman kalmamaktadır. Devlet üniversitelerinde standart ders yükü haftada 10 saattir. Fakat öğretim üyelerinin önemli bir kısmı düşük olan maaşlarını destekleyebilmek için veya kadro eksikliğinden dolayı ek ders yükünün altına girerler ve bu ders yükü 30 saate kadar çıkabilir. Düşük maaşları desteklemenin bir diğer yolu da öğretim üyesinin döner sermaye üzerinden (veya kendi girişimleri ile) dışarıya iş yapmasıdır.
18.2--Vakıf üniversitelerinde ders yükü Amerikan araştırma üniversitelerinde olduğu gibi haftada 6 saattir. Fakat öğretim üyelerinden eğitim beklentisi bu seviyelerde olan vakıf üniversitesi sayısı çok düşüktür. Diğerlerinde ders yükü haftada 30 saate kadar çıkabilmektedir.
Yorum-16—Araştırmacı kadro ile okutman-ders veren öğretim üyesi kadrosu ayrılmalı.Araştırmacı kadronun işi araştırma yapmak ve haftada en fazla 6 saat ders vermek ve araştırmasını saygın bir dergide yayınlatmak,okutman-ders veren kadronun işi ders vermek ve her sene en az yayınlanabilir bir kitap yazmak olmalıdır.
19-Mali destek: OECD kaynaklarına göre, 2004 yılında öğrenci basına düşen ortalama yükseköğretim harcaması OECD için $14,000 iken Türkiye için $4,500 olarak gerçekleşmiştir. Araştırma için üniversite dışından fon sağlanması büyük önem kazanmaktadır. Son yıllarda hem TÜBİTAK bütçesi katlanarak artmış, hem de Avrupa Birliği fonları sayesinde üniversitelere çok ciddi araştırma bütçeleri aktarılmaya başlanmıştır.Bu aktarmaların meyvelerini araştırma çıktılarında görmek mümkündür. Türkiye bilimsel yayın sıralamalarında 2000’de dünyada 26. iken 2007’de 19. luğa tırmanmıştır.
20--Altyapı: Araştırma için fiziksel (kütüphane, laboratuar, ve ekipman) ve kurumsal (araştırma ofisi) altyapı sağlanmalı, araştırma işbirliklerinin ve ortaklıklarının teşvik edildiği fiziksel ve sanal ortamlar yaratılmalıdır.
21-- Insan kaynağı: Araştırmanın motoru lisansüstü ve doktora öğrencileridir. Maalesef ülkemizdeki lisansüstü ve doktora öğrencisi sayısı dünyadaki araştırma üniversiteleri ile kıyaslandığında çok düşük kalmaktadır. Bunun nedenleri açıktır:
21.1--Araştırma geleneği ve kültürü zayıf olan birçok üniversite araştırmaya yatkın lisans mezunu üretememektedir.
Yorum-18-Araştırma kültürünün iki önemli kaynağı daha vardır.Bunlar ilgili üniversiteye bağlı araştırma enstitüleridir.Enstitülerin asıl amacı uygulamaya dönük projeler ve cihazlar-malzemeler üretmek ve bu çalışmaları saygın bilim dergilerinde yayınlatmak.Örneğin
1--Teknik Üniverisitelere bağlı
1-Yeni nesil motorlar araştırma Enstitüsü
2-Yenilenebilir Enerjiler Enstitüsü
3-Nano Malzemeler ve MEMS Araştırma Enstitüsü
5-Atmosfer ve Uzay Araştırmaları(uzay Hukuku-Uzayda Yaşam,Uzayda Malzeme Bilimi,Uzayda İnanç,Gemi Tasarımı,Uzay İstasyonları,Uzayda tarım,Uzayda Sağlık) Enstitüsü
6-İleri Malzemeler Enstitüsü
8-Organik Malzemeler Araştırma Enstitüsü
9-Trafik Araştırmaları Enstitüsü
10-İleri Yalıtım Malzemeleri Enstitüsü ,11-Multidisipliner Araştırmalar Enstitüsü ,
12-Robot Araştırmaları Enstitüsü
2--Temel Bilimlerde:1-Kaos Araştırmaları Enstitüsü 2-Kuantum Fiziği Araştırmaları Enstitüsü, 3-Multidisipliner Araştırmalar Enstitüsü
3--Tıpta: 1-Tıp Mühendisliği Araştırmaları Enstitüsü,2-Parapsikoloji Enstitüsü
4-Edebiyat Fakültesine Bağlı:Osmanlı Arşivleri Araştırmaları Enstitüsü
5-Sosyoloji Bölümüne Bağlı:Sosyal Fizik Enstitüsü(Sosyolojiyi bir fizik bilimi gibi ele alan çalışmalar)
5-Psikoloji Bölümüne bağlı: 1-Bilinç Mühendisliği Araştırmaları Enstitüsü(bilinçaltı,bilinç,akıl,zeka,duygu,his konularında mühendislik alt yapısıyla yapılacak çalışmalar) 2-Kuantum Tasavvuf Araştırmaları Enstitüsü
21.2--lisansüstü ve doktora öğrencilerine üniversitelerin ödeyebildiği ücretler en kalifiye araştırmacıları çekebilmekte yetersiz kalmaktadır.
Yorum-17--Bu konuda gelişmiş ülke uygulamaları ciddi olarak uygulanabilir.
21.3--Türk üniversitelerinden yüksek lisans ve doktora dereceli ile mezun olanların iş olanakları kısıtlı ve gelir beklentileri düşüktür.
Yorum-18—Devlet kamu ve özel sektör için yasal düzenlemeler ile yüksek lisans ve doktora eğitimini teşvik etmelidir.
21.4—En iyi lisans mezunları en iyi lisansüstü eğitimi için yurt dışına gitmektedirler
ÖSYM sayılarına göre 1995 ile 2004 arasında mezun olan öğrencilerin yüksek lisans öğr./topl.öğrenci sayısı oranı….0,047(bu oran gelişmiş ülkelerde 0,24-0,50 arasındadır) , doktora öğr./ topl.öğrenci sayısı oranı..0,010 dur.Lisansüstü öğrenci sayısı bu kadar düşük olan bir ülkenin üniversitelerinin dünyada üst sıralarda olmasını beklemek fazla iyimserlik olur.
22--Kariyer yönetimi: Yüksek performans beklenen ortamlarda başarının ödüllendirilmesi, başarısızlığın da süreklilik kazanmaması için önlem alınması bir gelenektir. Devlette öğretim üyeleri memur statüsündedirler. Devlet personel rejimi tüm çalışanlarla performanslarına bakmaksızın iş güvencesi sunar ve performansı ödüllendirecek düzenlemeler getirmez.
Yorum-18—Kamuda maaşa ilave olarak performans primi olmalı.Performans primi araştırmacı kadro için saygın bilim dergilerinde çıkan makale sayısı ve yazılara yapılan atıf sayısı ile doğru orantılı olur iken,okutmanlarda(ders veren öğretim üyeleri için) her yıl yayınladığı kitap sayısı ve isimsiz yapılacak öğrenci memnuniyet anketi ile doğru orantılı olmalıdır.
22.1--Vakıf üniversitelerinde ise öğretim üyeleri sözleşmeli personel statüsündedirler. Kontratların süresi bir yıl ile 5 yıl arasında değişir. Bu sistemin iyi çalışabilmesi için performans değerlendirme kriterlerinin ve ödüllendirme sistemlerinin detaylandırılmış ve şeffaf olması gerekmektedir.
23--Türk üniversiteleri 1990 yılında endeksli dergilerde 1,094 makale yayınlamışlardı. Bu araştırma çıktısı, o yılki dünya araştırma çıktısının %0.16sını oluşturmakta idi ve Türkiye’yi dünyada 41. yapmaktaydı. 2005 yılında ise makale sayısı 15,666ya yükseldi. Dünya toplamının %1.2sını oluşturan bu sayı Türkiye’yi 19.luğa yükseltti. Buradan da görüleceği gibi, 1990 ile 2005 arasında (yani sadece 15 yıl içinde) Türk üniversitelerinin araştırma çıktısında çok ciddi bir artış yaşanmış, ve Türkiye’nin dünyadaki araştırmaya katkısı
Türkiye’nin dünya GSMH’na katkısına eşit bir noktaya gelmiştir.
Bu artışın kanımızca en önemli üç nedeni
1--Devletin TÜBİTAK üzerinden araştırmaya ayırdığı kaynak,
2--Doçentlik için getirilen merkezi akademik standartlar,
3--Özellikle vakıf üniversitelerinin kurulması ise hızlanan tersine beyin göçü olmuştur. Yani Türk üniversite sistemi, kaynaklar artırılsa ve performansı teşvik eden sistemler getirilirse araştırma çıktısını katlayarak artırabileceğini yakın geçmişte kanıtlamıştır.
24-- Yükseköğretim Kurulu her sene endeksli dergilerde yayınlanan makaleleri baz alarak iki sıralama yapmaktadır:toplam makale sayısına göre sıralama,öğretim üyesi başına düşen makale sayısına göre sıralama.
24.1--Toplam makale sayısına göre sıralamada iki nokta göze çarpmaktadır:
24.1.1--Sıralamadaki üniversiteler ülkedeki en büyük üniversitelerdir. Ülkede en çok akademisyen çalıştıran 10 üniversitenin 8 tanesi ilk 10a girmiştir. Çok akademisyeni olan üniversiteden çok yayın beklenir.
24.1.2--Ülkenin önde gelen iki teknik üniversitesi hariç ilk 10daki üniversitelerin hepsinde tıp fakültesi vardır. Tıp fakülteleri akademik yayın konusunda çok üretken fakültelerdir.
25—Üniversitenin Araştırma gücünü- toplam yayın sayısı ve toplam atıf sayısının çarpımı olarak tanımlar ve elde edilen rakamı 1000000 bölmek suretiyle 2002-2006 yılları için bütün bilim dallarındaki yayınların güç değerine göre ilk 10 (güç değeri = atıf sayısıxyayın sayısı/1000000)Üniversiteyi sıralarsak.ve Dünya Sıralamasında Yeri
1--İstanbul Üniversitesi……….4530x11904/1000000=53,92/ ARWU-424// SCImago-497
2--Hacettepe Üniversitesi……..4147x10737/1000000=44,52// SCImago-304
3--Ege Üniversitesi……………..2344x5426/1000000=12,71// SCImago-491
4--İstanbul Teknik Üniversitesi…1662x3911/1000000=6,50//
5--Marmara Üniversitesi………...1269x3357/1000000=4,26
6--Bilkent Üniversitesi……………899x3153/1000000=2,83//
7--Boğaziçi Üniversitesi………….954x2301/1000000=2,19
8--Mersin Üniversitesi……………743x1697/1000000=1,26
9--Koç Üniversitesi……………....422x2049/1000000=0,86//
10--Sabancı Üniversitesi……………241x723/1000000=0,17
Yorum-19--Yukarıdaki tabloya göre İstanbul Üniversitesinin ARWU da ilk 500 ya girmiş olup, Makale başına atıf sayısı,ve Uluslararası ortaklıklarla yazılmış makale oranı esas alan SCImago da az puanı yapılan yayınların uluslar arası olması oranının düşüklüğü ile ilgilidir.
Kısaca çok çalışmış olabiliriz ancak kendi ulusal sınırlar içinde yazmış ve atıf yapmışız.Ayrıca yukarıdaki en üretken üniversitelerin araştırma gücünün ölçüsünü belirleyen HEEACT Sıralaması girmemiş olması bizim açımızdan herhalde iyi değildir.
26-- Devlet üniversitelerinde tayin ve terfi için herhangi bir dergide yayın yeterli iken, araştırma misyonu olan vakıf üniversitelerinde tayin ve terfi için etki değeri yüksek yayınların aranıyor olması önemlidir.
27-- Araştırma Proje Desteği Sıralamaları
Üniversitelerdeki araştırma aktivitesinin ölçütlerinden birisi de üniversitenin yurt içindeki ve dışındaki kaynaklardan almış olduğu araştırma desteğidir.2009 yılında TÜBİTAK Akademik Ar-Ge Desteklerinden yararlanan üniversiteler için bir tanım yaparsak 2009 yılı ARGE desteği x2009/2003 oranı(artış) /1000 göre En Fazla Yararlanan On Üniversite
2009 yılında TÜBİTAK Akademik Ar-Ge Desteklerinden En Fazla Yararlanan On Üniversite (http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/ARDEB/ARDEB10.pdf)
1—İSTANBUL….3479x53,5/1000=186,126
2--ITU …………….9990x12,5/1000=124,87
3—EGE……………5533x14,7/1000=81,33
4—ODTU….. ……..11016x7,1/1000=78,21
5—ANKARA……..6442x11,0/1000=70,86
6—ÇUKUROVA….2532x20,1/1000=50,89
7—BİLKENT……….5495x9,4/1000=51,65
8—BOĞAZİÇİ……...4126x8,4/1000=34,65
9—HACETTEPE…....4777x6,0/1000=28,66
10--DOKUZ EYLÜL…2941x9,1/1000=26,76
Tablo 7: Avrupa Birliği 7. Çevre Programında toplam proje sayısı en yüksek 10 üniversite (http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/BTYPD/istatistikler/39.pdf)
1—ODTU….21 , 2—Sabancı…15 , 3—Bilkent….13, 4—Boğaziçi….6 , 5—ITU….6 , 6—Koç….5 , 7--Dokuz Eylül….4 , 8—Ege….4 , 9—Ankara….3 , 10—Çukurova…3
29—Özet:
29.1-- Üniversitenin temel tanımlayıcı özelliği araştırma olduğuna göre sıralama sistemlerinin araştırmayı öne çıkarması kaçınılmazdır. Araştırma çıktılarını değerlendirirken en çok başvurulan ölçüt endeksli dergilerde yapılmış olan yayınlardır.
29.2--Makaleleri sayarken tüm dergilerin aynı olmadığının göz önünde bulundurulması gerekir. Endeksli dergi sayısı 10,000in üzerinde olmakla birlikte, birçok alanda “en prestijli” olarak nitelendirilebilecek dergi sayısı tek haneli sayılarla ifade edilebilir. Alanın en prestijli dergisinde basılan bir makale ile hemen her yollanan makaleyi basan bir dergideki yayın hiçbir şekilde eşit muamele görmemelidir.
29.3--Değişik alanlarda yazılmış olan makale sayıları toplamak doğru değildir. Makale sayılarının mutlaka alan ortalamaları ile normalize edilmeleri gerekmektedir.
29.4--Sadece makaleleri saymak yeterli değildir. Makalelerin yanında kitaplar, kitap bölümleri, kongre sunumları, raporlar ve diğer araştırma çıktıları da önemlidir. Bazı alanlarda makaleler en makbul yayın biçimi değildir.
29.5--Yayın sayılarının yanında en çok kullanılan ölçüt atıf sayılarıdır. Bu popüler ölçüt oldukça sorunludur. Bibliometri ile uğraşanların yakından bildiği bu sorunların sadece bazılarına burada yer veriyoruz:
29.5.1--Bir makale yanlış nedenlerle atıf alabilir—mesela kötü araştırma örneği (bir tekniğin yanlış uygulanması) olarak gösterilebilir.
29.5.2--Yazar gurupları, gurubun entelektüel statüsünü yükseltmek amacıyla kendi guruplarına dahil olan yazarların makalelerine daha yoğun bir şekilde atıf yapabilirler.
29.5.3--Literatür tarama (survey) makaleleri diğer makalelerden çok daha fazla atıf alırlar, ve yazarlar taramalardan önce yazılmış makalelere atıf yapmak yerine tarama makalesine atıf yapıp geçebilirler.
29.5.4--Alanlar arasında ortalama atıf sayılarında ciddi farklılıklar vardır. Bu nedenle atıf sayılarının normalize edilmesi gerekir.
29.5.5--Atıf pencereleri alanlar arasında farklılık gösterir. Bazı alanlarda yayın süreci yıllar aldığından ilk atıfların gelmesi de bir yıldan fazla zaman alabilir.
29.5.6--Atıf taramalarında kullanılan anahtar kelimeler sorun yaratabilir. Örneğin yazar tüm makalelerinde aynı ismi kullanmazsa atıfların bazıları sayılmayabilir.
29.5.7--Atıfı yapan yazarlar yanlış kaynağa atıf yapabilirler (mesela makale yerine bir araştırma raporuna), veya sayfa numaralarını yanlış girebilirler. Bir yanlış atıf zaman içerisinde zincirlemesine uzayıp gidebilir.
30--Yayın ve atıf sayılarının yanında, araştırma aktivitesini tam olarak ölçmek için ulusal ve uluslararası yarışmalar sonucunda jürilerce desteklenmesine karar verilmiş projeleri, ve öğretim üyelerinin almış olduğu ulusal ve uluslararası ödülleri de değerlendirmeye katmak gereklidir.
31--Araştırma çıktılarını değerlendirirken yayın ve atıfları saymak kolaydır. Fakat bu ölçütler yapılan araştırmanın sadece araştırma dünyasına etkisini ölçmektedirler. Esas ölçülmesi gereken araştırmanın topluma katkısıdır. Örneğin araştırma sonucunda alınmış olan patent ve kurulmuş olan şirket sayıları ve bu şirketlerin ciroları son derece önemli ölçütlerdir.
32--Bir üniversitenin araştırma aktivitesinin en önemlileri sonuçlarından birisi de yetiştirdiği araştırmacılar, mezun ettiği yüksek lisans ve doktora öğrencileridir.
TÜBİTAK-ULAKBİM Cahit Arf Bilgi Merkezindeki Türkiye Bilimsel Yayın ve Atıf Göstergeleri kullanılarak alan bazlı sıralamalar oluşturmak mümkündür. (http://www.ulakbim.gov.tr/cabim/yayin/tbyg_1981-2006/). Bu siteden Türk üniversitelerinin 24 alt alanda, 5 yıllık dönemler içinde yapmış oldukları yayınların sayısına, atıf sayılarına, ve etki değerlerine ulaşılabilir.
1--2002-2006 yılları için İktisat ve İşletme alanında yayın sayılarına göre ilk 10 sıralaması:No—Üniversite….Yayın
1--Bilkent Üniversitesi………123- UT Dallas-3 yayın
2--Koç Üniversitesi…………..57-UT Dallas-9 yayın
3—ODTÜ……………............54
4--Sabancı Üniversitesi……….46- UT Dallas-2 yayın
5--Boğaziçi Üniversitesi………42
6--İstanbul Bilgi Üniversitesi…18
7--Hacettepe Üniversitesi……..17
8--İstanbul Üniversitesi……….16
9--Ankara Üniversitesi……….15
10--Doğu Akdeniz Üniversitesi….14
2-- 2002-2006 yılları için Mühendislik alanında yayın sayılarına göre ilk 10 sıralaması
1--Orta Doğu Teknik Üniversitesi….485
2--İstanbul Teknik Üniversitesi……..452
3--Gazi Üniversitesi…………………267
4--İstanbul Üniversitesi……………...261
5--Fırat Üniversitesi…………………242
6--Atatürk Üniversitesi……………...240
7--Boğaziçi Üniversitesi…………….219
8--Yıldız Teknik Üniversitesi……….193
9--Erciyes Üniversitesi………………186
10--Bilkent Üniversitesi……………..178
3-- 2002-2006 yıllarında Klinik Tıp alanında yayın sayılarına göre ilk 10 sıralaması
1--İstanbul Üniversitesi…………2418
2--Hacettepe Üniversitesi………2206
3--Ankara Üniversitesi………...1226
4--Ege Üniversitesi…………….1097
5--Başkent Üniversitesi…………989
6--Gazi Üniversitesi…………….860
7--Dokuz Eylül Üniversitesi……807
8--Marmara Üniversitesi ………..726
9--Akdeniz Üniversitesi………....608
10--Atatürk Üniversitesi…………540
33.3.3--Fakülte bazında uluslarası sıralamaya bir örnek olarak, Dallas’taki Teksas Üniversitesi’nın yaptığı “İlk 100 İşletme Fakültesi” sıralamasını verebiliriz (http://som.utdallas.edu/top100Ranking/). Bu sıralamanın şimdiye kadar değerlendirmiş olduğumuz sıralamalardan çok önemli bir farkı vardır: tüm endeksli dergilerdeki yayınlar yerine, işletme alanında sadece en prestijli 24 dergide basılan makaleleri değerlendirmektedir.
Bu 24 dergide 1990 yılından beri basılan bütün makaleler veri tabanında mevcuttur. Bu dergilerin birisi, birkaçı, veya tümü üzerinden sıralama yapılabilmektedir.
1—Koç…….9 // 2—Bilkent……3 // 3—Sabancı….2
Bu tablo kanımızca çok çarpıcıdır. Türk üniversitelerinden sadece 3 tanesi 10 yıllık süre içinde bu “en prestijli” işletme dergilerinde yayın yapabilmişlerdir. Bu yayınların tümü vakıf üniversitelerindeki öğretim üyeleri tarafından yapılmıştır.
35—Vakıf Üniversiteleri:
35.1--Etki değeri en yüksek 3 üniversite vakıf üniversiteleridir (Koç, Bilkent, Sabancı).
35.2-- Avrupa Birliğinden alınan destek sıralamasında ilk 6’da 3 vakıf üniversitesi bulunmaktadır (Sabancı, Bilkent, Koç).
35.3--Ödül sıralamasında açık ara ile önde olan üniversite bir vakıf üniversitesidir (Koç) ve ilk 5’te 3 vakıf üniversitesi bulunmaktadır (Koç, Bilkent, Sabancı).
35.4-- “En prestijli dergi” makalelerinin tamamı vakıf üniversiteleri tarafından yayınlanmıştır (Koç, Bilkent, Sabancı).
35.5--Türkiye’de vakıf üniversitelerinin tümünün genç ve küçük olduğu düşünülürse bu araştırma çıktısı başarıları dikkat çekicidir. 2008 YÖK verilerine göre Bilkent, Koç, ve Sabancı Üniversitelerinin toplam öğretim üyesi sayısı 625’tir (Türkiye toplamının %1.6sı).
35.6--Sadece İstanbul Üniversitesi’nde 2,508 öğretim üyesi vardır). Bu büyüklük farkı göz önüne alındığında bu 3 üniversitenin başarıları daha da büyük bir önem kazanmaktadır. Kanımızca bu 3 üniversitenin başarılarının nedenlerinin incelenmesi Türkiye için yararlı olacaktir.
36--Her alanda iyi olmak çok ciddi ekonomik kaynaklar gerektirdiğinden, kaynakları kısıtlı üniversitelerimizin stratejik tercihler yaparak bazı alanlarda dünya sıralamasına girmesi daha erişilebilir bir hedeftir.