MAKALELER / Uluslar arası Çatışmaların Çözümünde Analitik Serim Süreci





Uluslar arası Çatışmaların Çözümünde Analitik Serim Süreci:


1-- (ASS) vs Matematik Modellerin Kullanımı:


1.1--Filistin,Kıbrıs vs gibi sorunlu süreçler için seçenek politikalar matematik teknik olarak Fayda, Maliyet, Fırsat ve Risk  (BOCR) ölçütlerine göre değerlendirilerek en iyi politika belirlenebilir.


1.2--Analitik Serim Süreci sonlu sayıda seçeneği olan karar problemlerini, kararı etkileyen faktörleri ve seçenekleri hiyerarşik bir düzende ele alarak çözen ve Analitik Hiyerarşi Süreci olarak bilinen tekniğin genelleştirilmiş halidir.


2—Ekonomik,Sosyal,uluslar arası çetışmalarda,- hayattaki Problemler her zaman hiyerarşik bir yapıyla ifade edilemezler. Problemde yer alan ölçütler ve seçenekler birbirleriyle karşılıklı etkileşim halinde olabilirler. Bu durumda, bileşenlerin ağırlıklarını bulmak daha karmaşık bir sürecin analizini gerektirir. ASS-Analitik serim süreci bu tür problemlerde kullanılabilen bir tekniktir.


3--ASS tekniği ile, Amerikanın Ulusal Savunma Sistemine geçme veya geçmeme kararı, Çin'in ticari statüsü  İsrail-Filistin probleminde en iyi politikanın bulunması , Pazar payı tahmini, en iyi tesis yeri seçimi, Türkiye için en uygun enerji kaynağının belirlenmesi , en iyi tedarikçinin seçimi ve siparişlerin tahsisi gibi pek çok karar probleminde uygulama olanağı bulabilmektedir.Bu noktada dikkat edilmesi gereken konu, bir problemde faydalar, zararlar, fırsatlar ve risklerin eşdeğer öneme sahip olmayabileceğidir.


4--Savaşta bir bölgeye ilaç veya cephane ulaştırma, salgın hastalık durumunda ilaç dağıtımı gibi konularda ekonomik faktörler arka planda kalabilmektedir. Bazı durumlarda ise risk çok önemlidir. Kopya insan yapma konusundaki deneysel çalışmaların taşıdığı riskin, böyle bir uygulamayı başarmanın getireceği faydaların çok üzerinde olabilmesi bu duruma bir örnektir.


5--Fayda, fırsat, maliyet ve riski önceliklendirme işlemine BOCR analizi denir. Bu işlem için, stratejik ölçüt denen, problemin ana ölçütlerinden farklı bir dizi ölçüt kullanılmaktadır. Stratejik ölçütlere göre BOCR önceliklerinin hesaplanması; Çatışma problemlerinde BOCR önceliklerinin hesaplanmasında; bölge barışı, refah, silahsızlanma ve uluslararası ilişkiler olmak üzere, aşağıda kısaca açıklanan dört stratejik ölçüt kullanılabilir.Bunlar:Bölge barışı—Refah—Silahsızlanma--Taraflar arası ilişkiler vs.


5.1--Bu modelin işletildiği bir çalışmada ; ASS modelinin çözümü ile Kıbrıs sorununda en iyi politikanın KKTC için 1980 BM Planı olduğu saptanmıştır.


5.1--Bu tür  çalışmalarda , tarafların bağımsız olarak karar verdikleri varsayımına dayanmaktadır.Oysa çatışma ortamlarında taraflar kendi amaçları yönünde ve karşı tarafın amaçlarına ters bir eniyileme çabası içerisindedirler. Bu nedenle tarafların kararları birbirinden bağımsız değildir. Ayrıca tarafların verdikleri karar sonucu kazanç ve kayıpları da farklı olmaktadır. Dolayısıyla problem, oyun kuramına uygun yapıdadır. Karma strateji vektöründeki katsayılar için duyarlılık analizleri yapılarak, bir politikada uzlaşma için tarafların verecekleri taviz miktarları belirlenebilir.


6--Bu tür Çalışmalarda vurgulanmak istenilen asıl nokta, Dünyada özellikle sosyal problemlerin ve , politik, ekonomik, askeri ve ticari sayısız benzer problemlerin böyle bir teknikle daha sistematik ve uzman görüşleriyle sağlıklı bir şekilde ele alınabileceğidir.


6.1--Bulunan çözüm kümesinin uygulanması(teorinin pratiğe dökülmesi) ve uluslararası garantilerle uzlaşmanın desteklenmesi çözümün kalıcılığı için önemlidir.


6.2--Buna karşın liderlerin çözümsüzlüğe giden yapılanmaları-egosal takıntıları,bir ölçüde böyle teorik modellerin uygulamaya dökülmeleri önünde en büyük engel olarak durabilmektedir.


6.2--Artık günümüzde,bir liderin sağlaması gereken kriterler aşağı yukarı belirlidir ki bunlar, ahlaki yeterlilik-teknik yeterlilik-mesleki yeterlilik ve liderlik yeteneği olarak sıralanabilir.


7--Bugünün dünyası siyasi manevralarla ön plana çıkmış sıradan liderleri değil,toplumun ve dünyanın çıtasını yükseltecek en iyi seçkin liderlerin taşıyacağı bir yapıya çoktan girmiştir.Ve bugünkü sıkıntılar,bu ihtiyacın karşılanamamasındandır.


Kaynakça: MMO-Endüstri Mühendisliği Dergisi Sayfa: (2-13)-Kıbrıs sorunu çözüm önerilerini değerlendirmede analitik serim süreci yaklaşımı-Özden ÜSTÜN, Müjgan SAĞIR ÖZDEMİR, Ezgi AKTAR DEMİRTAŞ Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü



Makalenin İzlenme Sayısı : 175

Eklenme Tarihi : 21.09.2021

Önceki sayfaya geri dön.