MAKALELER / Ekonomik Tsunami Ve Asya Krizi






Ekonomik Tsunami Ve Asya Krizi:


1--Önsöz:Dünya para okyanusundaki adalarda,bu ülkelerden hedge fonlarının(sıcak paranın) kaçması ile oluşan ekonomik dalgalar ve oluşan tsunamiler uçak hızında  ilerleyerek kıyı ekonomilerini alt üst edebilir.


2--Temel formüller:1-Ülke verimi 

1.1-firma bağlanması exp fonksiyonu                      


2-eko tsunami dalga ilerleme ifadesi 


3-ekonomik şok absorberi(merkez bankası öz kaynakları)-rezonansa bağlı(yay+amortisör)


3--Temel Formüller ve gösterimler:  


Re:Reynolds sayısı   


Vg=para akış hızı(TL/sn)  


M=paranın akıcılıgı(vizkozitesi)=1/Li   


r=paranın yogunlugu    


d=piyasa derinliği         


C:direnc katsayısı   


 t: süre   


Z:Para akışına karşı olusan direnc ,    


1--dP/dt=paranın değerinin kaybı=  H:Rxt:toplam direnc      


2--enflasyon=E= -dP/dt(paranın değerinin zamana göre azalışı)


Eg: sisteme giren enerji , 


Eç: sistemden çıkan  enerji   


P=Para değeri,


h=kredi derecesi


 1--Laminar akışta C:64/Re

                                                -0.25

2--Türbülanslı Akışta C=0,316xRe,          Z=CxV²/d

 

W=hareket =1/2.mv² =1/2.V.d .r.t. v       


v=paranın ring(sirkülasyon) hızı 


V=ekonom. hacim                                                                                                                                               

Akışkanlar Mekaniğine göre

1-Reynolds Sayısı ve akışın durumu:  Re=(V.d.r)/m=V.d.r.Li                                                                                            

                                                                                 

1-:toplam verim(toplam faktör üretkenlik: 

n= Eç/ Eg =1- ((  Z-W-cpT+k3h)/ Eg)      

            

3-Sıcak Paranın Kaçması Ve Şoklar:

Parametreler:

 

Li=paranın likiditesi   ,r=para yoğunluğu  ,d=piyasa derinliği

C=Basınç dalgasının hızı  , t=basınç dalgasının yol alma süresi,

T=Paranın kaçma süresi    ,V=Para hızı   , 


Nm=parasal mach sayısı  


P =DK=döviz kuru  artış   


Lip=piyasa likiditesi     


P=Basınç                                                                               


1--   C= …(1)


2—Ekonomik rizde oluşan basınç dalgası-tsunaminin yol alma süres…  t=2.T/C


3--  DK=r.C.V.


4-- Nm=V/  


r=toplam para/piyasa hacmi , DK=döviz kuru

c=firmalar arası bağlanma açısı(rad)  

y=firmalar arası rekabet(sürtünme) katsayısı

firmalar paralel hareket ediyorsa c=0,

firmalar yoğun rekabet içindeyse y=0,5

firmalar zayıf rekabet ediyorsa   y=0,001


Örnek Problem:                        

100 işletmeciden oluşan değeri 10.000 TL  ve Likiditesi 0,8 olan piyasadan ki piyasa derinliği 2 olarak kabul edilirse,bu piyasadan 2 saatte Likiditesi 0,6 olarak 500 TL çekiliyor.Bu piyasada firmalar arası bağlanma açısı dik(=3,14/4=0,78 rad)ve rekabet çok güçlü y=0,7--buna bağlı olarak  =1,72


1-Çekilen paranın yoğunluğu 


2-Basınç dalgasının hızı 


3-Basınç dalgasının yol alma süresi nedir


4-Bu paranın çekilmesiyle oluşan döviz kuru 5-Parasal mach sayısı ç-para hızı nedir.


Çözüm=


1-  paranın yoğunluğu….r=10000 TL/100 işletmeci=100


2-  V=500 TL/2 saat=250 Tl/h=0,07 TL/sn


2-  C= =0,05 m/s


3-   t=2.2.3ç00/0,05=288000 sn=80 saat


4-  DK=100.0,05.0,07=0,35x1,72=0,60


5-  Nm=0,07/ =0,73 ses altı akış



4--Sonuçlar: Sıcak paranın kaçması sonucu oluşan şok ve buna bağlı döviz kuru yükselmesi yada Borsanın çöküşü (3) ifadesine göre  şoku zayıflatmak için


1-piyasa derinliği ile ters orantılı olduğu(şoka karşı sığ piyasalar iyi)


2-piyasadan çekilen paranın likiditesi ile ters orantılı olduğu (şoklara karşı likiditesi düşük para),


3-piyasa Likiditesi  ile doğru orantılı olduğu(piyasa likite yakın olmalı)


4-paranın yoğunluğu düşük olmalı,bu anlamda Az para-geniş piyasa


5-paranın akış hızı düşük olmalı,bu anlamda para çekerken geniş sürede Az  para çekilmesi şoku zayıflatır.


5.1--ayrıca firmalar arası piyasa rekabet  daha az olursa( y=0,01 gibi) ve firmalar paralel hareket edip birbirini kolluyorsa(tekelci)(c=0) İse çöküntünü şiddeti yada döviz kurundaki yükselme 0,60 yerine 0,35 olurdu.


2-Reynolds Sayısı ve akışın durumu


2.1--Yukarıdaki örnekte   piyasa sönüm  sayısı q=0,4(%40) ve direngenlik(piyasa elastikiyeti .   k=2(yumuşak yay-elastik piyasa) olsun.


Li=0,8 ,,,m=V.r=10000x100=1000000 TL  buna göre   


z=(0,4x0,8)/(2. )=0,000113 bulunur. 


ölçeklendirilmiş piyasa derinliği d=0,001 olsun ve reynolds sayısı Re=k1.V.d.r.Li=10x1000000x0,0001x100x0,8=8000 türbülanslı şizofrenik(kapalı) piyasa olduğu ortaya çıkar.


3-Piyasanın ateşi: formül     P.V=R.T     P=paranın değerindeki                                                  

V=Piyasa Emisyon Hacmi   T=273+t    T= piyasanın ateşindeki  R=sabit P=Paranın 100 ortalama ölçekli 


piyasa değeri(100 üstü değerli,altı değer kaybı)=80 olsun 


Piyasa hacmi… V=10000  ve R=2400 olsun buna göre 


piyasa ateşi t=(80x10000/2400)-273=60 C bulunur.


Sağlıklı sıcaklık t=35 C olduğu için piyasa yüksek ateşli olduğu ortaya çıkar.


4-(*5) formülüne göre bu piyasanın  verimi  için  P=0,8,,,r=100 ..,,Vg=0,02 TL/sn olarak hesaplanmış olsun. 


Cp=0,3 T=333…Cp.T=100 bulunur. d=0,001 verilmişti.100 ölçekli piyasa kredilendirmesinde h=20(zayıf kredilendirme derecesi) olsun                     

formülden     Tam türbülans  n= 0,46 hesaplanmış olsun


Buna göre verim n=0,46 göbekli ekonomi olduğundan(normalde sağlıklı ekonomide n=0,75 olmalı 


n=1 e yaklaştıkça sistem mükemmel ve uzun ömürlü olur sistemin ömrü ortalama verim ile ilişkili olarak  sistem ömrünün verimin küpü ifadesi doğru kabul edilmiştir.


Bu yaklaşıma göre verimi yani toplam  faktör üretkenliği artırmak için:



1-Vg artırılmalı(büyüme hızı artmış 2-d artmış,bunu sağlayan bir ölçüde sıcak sermaye girişi olabilir.Sıcak sermaye girişi ile piyasa hacmi(d) artar bununla bağlantılı  yerel paranın değeride artar.(Py/Pd=Ad/Ay,,P/r+ +H+Z=sbt)dövizin değeri düşer(d artınca V  düşer bununla bağlantılı P artar,Py artınca Pd düşer) .d nin artması sonucu n(verim) artar.


1.1--Buda ekonomik sistemi hem sağlıklı hem de uzun ömürlü kılar.


Monopollerde ise türbülansa karşı dev ekonomilerde Vg düşürülmeli.W nin artması yani ihracat-ithalat farkı artmalı.


r(paranın yoğunluğu),Li(likiditesi),h(kredilibilite )yüksek olursa verim yüksek olur.



4-Tsunaminin-Dalga Fonk……………. N=f1 .v1=f2 .v2                                      

f=dalganın genliği(şiddeti),v=dalganın hızı

  f1=0(t=0 anında)  t=tmax. .v2=0       N=Ekonomik patlamanın(çöküntü) şiddeti



Yorumlar:


1-Ekonomik kütle…..1-Ekonomik hacim ile doğru 2-süre ile doğru 3-paranın yoğunluğu ile doğru 4-piyasa derinliğinin karesi ile doğru orantılıdır..1-ekonomik kütle arttıkça sönüm oranı(z) azalır ve sıfıra yaklaşır ekonomi tam türbülansa elverişli hale gelir ve 


bu durumda hücre verimi(n=0 a)yaklaşır.Bu nedenle en iyi ekonomik kütle orta ve küçük ölçekli işletmelerin(kobi) olduğu ekonomik sistemdir.


2-Tam türbülansta 1-ekonomik verim(n=0 a) yaklaşır.Böyle ekonomide


2.1-K  sayısı 1 yaklaşır buna göre 1-para yoğunluğu(r ) kısmen yüksektir.

 





Makalenin İzlenme Sayısı : 2531

Eklenme Tarihi : 20.08.2019

Önceki sayfaya geri dön.