Sığınaklarda
Havalandırma Sistemi:
1-Sığınakların Tanımı ve Çeşitleri:
3194 sayılı İmar Kanununa göre düzenlenmiş bulunan
İmar Yönetmeliklerinde Sığınaklarla İlgili Ek Yönetmelik hükümlerine göre
sığınaklar;
--Kullanacaklara göre sığınaklar, 2--Kullanım amacına göre sığınaklar
olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
1--Kullanacaklara
Göre Sığınak Çeşitleri
1.1--Özel Sığınaklar: Evlerde, resmi ve özel idare, fabrika ve
müesseselerin bodrumlarında veya bahçelerine yapılan sığınaklar.
1.2--Genel Sığınaklar: Nüfus ve trafik yoğunluğunun fazla olduğu
yerlerde, dışarıda bulunan halkın
korunması için devlet tarafından yapılan sığınaklar.
2--Kullanım
Amacına Göre Sığınaklar
2.1-- Basınç Sığınakları : Nükleer silahların ani (ışık, ısı, basınç
ve ilk radyasyon) ve kalıntı (radyoaktif serpinti) etkileriyle, konvansiyonel
silahların tesirlerine, kimyasal ve biyolojik harp maddelerine karşı korunmak
amacıyla inşa edilen sığınaklardır.
2.2--Serpinti Sığınakları: Nükleer silahların
radyoaktif serpinti etkilerine karşı korunmak
amacıyla inşa edilen sığınaklardır. Bu sığınaklar; kimyasal ve biyolojik
harp maddelerine, nükleer silahların zayıflamış basınç ve ısı tesirlerine ve
konvansiyonel silahların parça tesirlerine karşı da korunmayı sağlamak için
inşa edilen sığınaklar dır.
3-Sığınaklarda
Havalandırma:
1--Sığınağın çeşidi ne olursa olsun, sığınaktan
yararlanan insanların, bulundukları koruma ortamında bulunma süreleri boyunca,
sağlıklı ve konforlu olarak yaşamalarının sağlanması gerekmektedir. İnsanların
yaşamlarını sürdürebilmeleri için or tam havasının asgari yaşam koşullarına
uygun olması planlanmalıdır.
2--Dışarıdaki
havanın radyasyon, biyolojik veya kimyasal toz ve parçalar ile kirli olduğu
durumlarda emilen hava, bu kirleticileri tutacak uygun filtrelerden geçirilerek
ortama verilmelidir.
2.1--Yüksek yangın tehlikesinin olduğu yerlerde dış
hava mutlaka basınç, sıcaklık ve neme karşı tampon görevi gören kum filtreden
geçirilmeli ve daha sonra aktif karbon filtreden geçirilerek ortama
verilmelidir.
2.1.1--Kum filtresi üzerinden geçen dış havanın
bağıl nemi içeriye oranla daha yüksek olduğundan, ha vuz içinde yoğuşma meydana
gelir ve yoğuşan su kum havuzunun dip kısmında mutlaka bir dre naj tertibatı
ile dışarı atılmalıdır. Bunun için DN 25 çapında bir PVC boru ile suyun dışarı atılma sı
sağlanmalıdır.
2.1.2--Kum yüksekliği 2 m olduğunda kum filtrenin
basınç kaybı 200 Pa alınarak tasarım yapılmalıdır.
2.1.3--Sığınakta kum filtresi kullanımı tercih
edildiğinde, kullanılacak kum emiş ızgarasını 5 cm örtecek şekilde 2-5 mm tane
iriliğinde olmalı ve bunun üzerine 0.4-0.8 mm tane büyüklüğünde kuvartz
tanecikleri olmalıdır.
2.2--Yangın tehlikesinin az olduğu bölgelerde kum
filtresi yapılmayıp, koruma anında bir EU 3 toz filtresi ve nükleer tip filtre
kullanılabilir. Normal halde ise, sadece EU 3 toz filtresi ve aktif karbon
filtre üzerinden geçirilen hava içeri verilmelidir.
2.3--Nükleer serpinti ile birlikte kimyasal ve
biyolojik kirlenme durumlarında ise, her bir kirliliğe karşı ayrı ayrı uygun
seçilmiş filtreler kullanılabileceği gibi, bu üç kirliliği karşılayabilecek
kompakt filtre ler de kullanılabilir.
2.4--Sığınak Kapasitesi-- Koruma Havalandırması (1
saatte kişi başına düşen hava miktarı m3 /saat)- Yüksek Yangın Tehlikesi- Düşük
ve Orta Yangın Tehlikesi
0-50 kişiye kadar… 1.8 m3/saat… Kum filtre, G4 toz filtre, aktif karbon filtre G4 toz filtre, radyoaktif filtre ve aktif karbon filtre
51-150 kişiye kadar… 3 m3/saat… Kum filtre, G4 toz filtre, aktif karbon filtre- G4 toz filtre, radyoaktif filtre ve aktif karbon filtre
150 kişiden fazla…. 4.5 m3/saat…. Kum filtre, G4 toz filtre, aktif karbon filtre- G4 toz filtre, radyoaktif filtre ve aktif karbon filtre
2.5--Kanal tasarımı, menfez sayısı ve yerleşimi
mekanik tesisat proje müellifi tarafından düzenlenir. Bu düzenleme TS 3419
“Havalandırma ve İklimlendirme Tesisleri-Projelendirme Kuralları” ve TS 3420
“Havalandırma ve İklimlendirme Tesislerini Yerleştirme Kuralları” standartları
göz önüne alınarak yapılır.
2.6--Sığınak
havalandırma fanının enerji ihtiyacı fan elektrik motoruna uygun kapasitede bir
jeneratör ile karşılanmalı, jeneratör için sığınak alanı dışında bir alan
makine dairesi olarak tasarlanmalıdır. Jeneratör egzozu doğrudan dışarıya
verilmelidir. Jeneratörün devre dışı kaldığı durumlarda ise, enerji ihtiyacı
fana bağlı insan gücü ile çalışan çevirmeli kol yardımı ile karşılanmalıdır.
2.7-- Hijyen tedbirleri: Sığınak biriken çöplerin ve
diğer atıkların kolayca uzaklaştırılmasını sağlayıcı özellikte tasarlanmalı,
helâ taşı yerine klozet kullanılmalı ve mümkünse radyoaktif sızıntıya karşı
ilave tedbirler de alınarak atık su gideri kanalizasyona bağlanmalıdır.
Sığınaklarda atık su giderinin doğrudan
kanalizasyona bağlandığı durumlarda geri tepmeyi engellemek üzere geri tepme
ventili uygulaması yapılmalıdır.
3--Sığınakların mekanik havalandırmasının kapasitesi
sığınak büyüklüğüne göre değişmektedir. Aşağıdaki tabloda verilen sığınak
büyüklüğüne göre normal ve koruma havalandırma kapasiteleri ve kullanılacak
filtreler dikkate alınarak tasarım yapılmalıdır 1—Sığınaklarda Solunum için
gerekli hava içinde asgari oksijen miktarının %19'dan az, CO2 miktarının %2'den
çok olmaması, kuru termometre sıcaklığın 29
°C'yi aşmaması sağlanmalıdır. Sağlık koşullarının korunması, ortam
havasındaki CO2 miktarının %4 'ü
aşmaması için ise insanlarda kişi başına en az 500 lt/h solunum havasına
ihtiyaç duyulmaktadır.
4—Sığınaklarda Havalandırma İçin Temel Şartlar:
1--Radyasyon, biyolojik ve kimyasal tozların ve
parçaların sığınak içerisine sızmasını önlemek için iç ortamda dış ortama göre
50 Pa değerinde pozitif basınç yaratılmalıdır.
2--Sığınak havası ısıtılmamalı, soğutulmamalı ve
nemlendirilmemelidir.
3--Sığınaktaki bütün açılıp kapanan veya dış
bağlantısı olan açıklıklar hava sızdırmaz şekilde yapılmalıdır.
4--Bu koşullarla birlikte, gerekli emniyetin
sağlanabilmesi için sistem tasarımında aşağıdaki tedbirler de alınmalıdır.
4.1--Sığınaklar bir normal havalandırma bir de
koruyucu havalandırma sistemlerini içermelidir.
4.2--Dışarıdaki hava solunabilir kalitede olduğu
zaman normal havalandırma devrede olmalı ve dışarıdan alınan temiz hava EU 3 kalite toz filtre ile
filtre edilip ortama verilmelidir.
Kaynakça:Tesisat Mühendisliği Dergisi Sayı: 91,
s.56-62, 2006--Sığınaklarda Havalandırma ve Filitrasyon Sistemleri--Atila
ÖZGENALP