Maden Sektörü- Türkiyede:

1—Mevcut Durum:

1--Dünyadaki 152 ülkenin , 51 maden türü dikkate alınarak yapılan sıralamaya göre:

1.1--ABD'de 43 adet maden türü üretiliyor. 

2--Avustralya ve Brezilya'da 35,

3--Çin'de 31 adet maden türü üretiliyor. 

4--Türkiye ise, 29 maden türü üretirken, bu sayı ile 10. sırada yer alıyor.

2--Dünya metal maden rezervlerinin yüzde 0.4'ü, 

endüstriyel hammadde rezervlerinin yüzde 2.5'i, 

jeotermal potansiyelinin ise yüzde 0.8'i Türkiye'de yer alırken, 

ülkemizin dünya maden rezervleri içindeki payı yaklaşık % 0.5                                                                      

3--Madenciliğin milli gelirdeki payı:

Ülkemiz yurtiçi gayrısafi yurtiçi hasıla (GSYİH) içindeki payı uzun yıllar yüzde 1.5 ile yüzde 2.5 arasında kalmış. 

1989 yılında 2.1 milyar dolar ile yüzde 2'ye çıkmış. Günümüzde ise 2.5 milyar dolar ile yüzde 1.1'lerin altında.

4--Maden kaynaklarımız,Endüstriyel mineraller açısından zengin bir ülke olan Türkiye'de bu minerallere; bor mineralleri, magnezyum, krom, ferrokrom, barit, feldspar, selestin, perlit, sünger taşı, bentonit ve mermer örnek verilebilir.

4.1--Bor mineralleri, Borates ve boron mineralleri Eti Bor A.Ş. tarafından üretiliyor.

4.2--Değişik mineraller de üreten Eti Holding A.Ş., disporite ve kromun önemli bir üreticisi.

4.3--Türkiye, krom cevheri ve konsantresi açısından önemli bir üretici ve ihracatçı ülke konumunda.

4.4--Yalnızca Eti Holding A.Ş. tarafından üretilip ihraç edilen ferrokromda da iyi tanınan Türkiye'nin krom üretimi daha çok metalurjik yumrulu cevherdir.

5--Mermerin de dahil olduğu, dünyanın en geniş doğal taş rezervlerine sahip olan Türkiye'de bu rezervler, renk ve şekillerine göre mükemmel kalitede.

5.1--Türkiye'nin yıllık ham mermer üretimi 2000 yılında 2.5 milyon tona ulaşmıştır.

Pomza taşı rezervleri açısından da oldukça zengin durumda.

6-- Manisa, Muğla, Bilecik, Balıkesir, Kütahya ve Aydın bölgelerinde feldspar rezervleri geniş ölçüde yer alırken, Albite (sodyum feldspar) üretimi son yıllarda oldukça arttı. Kil ve kaolinde olduğu gibi feldspar üreticileri de seramik imalatçıları ile bağlantılı.

7--Türkiye'nin kaolin üretiminin önemli bölümü Balıkesir bölgesinde bulunur. Koalinite içeriği % 40 ile % 80 arasında bulunur.

8--Türkiye, dünyadaki perlit rezervlerinin yarısına sahip. Perlit pazarlarını filtrasyon, inşaat endüstrisi, dökümhane, tekstil endüstrisi, bahçecilik ve/veya tarım oluşturur.

9--Selestin (stransiyum sülfat) sadece Sivas'ta, çıkarılır.Barit, Türkiye'nin çeşitli bölgelerinde OCMA veya API spesifikasyonlarına uyularak üretiliyor.

10--Yıllık maden üretimi 2.5 milyar USD

10.1--2000 yılı ihracatı 568 milyon USD

11--Türk maden endüstrisinin en önemli ihracat kalemini mermer oluşturuyor.

11.1--Mermer ihracatı, 2000 yılında 188,7 milyon dolar olarak gerçekleşirken;

11.2--bor mineralleri ve konsantresi 108,14 milyon dolar,

11.3--bakır cevheri 51,36 milyon dolar,

11.4--feldspat 35,41 milyon dolar,

11.5--krom cevheri 38,71 milyon dolar ve

11.6--manyezit 35,41 milyon dolar oldu.

11.6.1—Türkiye madenlerini ham olarak değil kamu teşvikleri ile işlenmiş olarak ihraç etmeli.

12--Bütün minerallerin başlıca önemli pazarları, ABD, İtalya, İspanya, Japonya, Avusturya ve Belçika'dan oluşuyor.

12.1--Mermerin Türkiye maden ihracatında önemli bir rolü bulunuyor. 2000 yılında 250 mermer çeşidi çıkarıldı ve 100 çeşidinden fazlası ihraç edildi.

13--Türkiye'nin toplam doğal taş ihracatının % 91,3'ü mermer, % 8,7'si granit ve diğer taşlardan meydana geliyor. 2000 yılında mermer ihracatının 172,4 milyon dolara ulaştığını görüyoruz.

13.1--Ham ihraç mermerin değeri 30,54 milyon dolar iken işlenmiş mermerin değeri 141,91 milyon dolar değerinde.

13.1.1—Kamu teşvikleri ile ham mermer yerine işlenmiş mermer ihracatta ana kalemlerden olmalı.

13.2-- İşlenmiş mermerde ABD 54 milyon dolarlık payıyla Türkiye'nin en büyük pazarı konumunda.

14--Türkiye'nin granit ve diğer taş ihracatı 16,28 milyon dolar, bununla toplam mermer ve diğer taş ihracatı yaklaşık 188,73 milyon dolar.

15--Taşların başlıca pazarı Avrupa ülkelerinden oluşuyor, bu ülkeler: İtalya, İspanya, Almanya, İngiltere, Hollanda ve Belçika'yken; Ortadoğu ülkeleri: İsrail, Suudi Arabistan, Kuveyt, Suriye ve Irak; Uzakdoğu ülkeleri: Tayvan, Çin, Hong Kong ve Singapur pazarın diğer ülkeleridir.

16--Türkiye Maden İhracatındaki Başlıca Kalemler:                                                                   

Tuz ,Kuvars ve Kuvarsit, Kaolin, Bentonit ,Berit ,Pomza Zımpara ve Aşındırıcılar ,Manyezit ,Cips (Alçı taşı) ,Bor tuzu ,Feldspar ,Perlit ,Selestin ,Bakır Cevherleri ,Çinko Cevherleri ,Çinko-Kurşun Cevherleri ,Krom Cevherleri ,Metal kül ve kalıntılar ,Blok Mermer ,Plaka Mermer ,Diğer Tabi Taşlar, ,İşlenmiş mermer ve traverten ,İşlenmiş granit ,diğer tabi taşlar                                                                           

1999…..Değer: 500.979.477,     

2000…..Değer: 542.636.478

 

17--Türkiyede Kömür Rezervleri:

17.1--Linyit: Dünya enerji ihtiyacında 2020'ye kadar olan süreçte %59'lar mertebesinde bir artış olacağı öngörülmektedir.

17.2--Eldeki verilerin ışığında 1970'ten beri azalmakta olan petrolün fosil yakıtları içindeki yerini doğalgaz ve kömüre bıraktığı görülmektedir.

17.3--Her ne kadar fosil yakıtları kimya, boya, plastik vs. sanayi için hammadde üretiminde önemli yer tutsa da tüketim en çok enerji sektöründe gerçekleşmektedir.

17.4--Bu kaynakların günümüz tüketim seviyeleri ile hesaplanan ömürleri petrol için 40 yıl, doğalgaz için 60 yıl ve linyit için 156 yıldır.

17.5--Linyit, üretimindeki teknolojik gelişimler, pazar koşulları, yeni ocakların devreye girmesi ve işçi veriminde artış ve en önemlisi uzun ömrü sayesinde, petrol ve doğal gazın kullanımındaki artışa rağmen, önemli bir enerji kaynağı olarak kalmaya devam edecektir.

17.6--Türkiye'de linyit Türkiye sahip olduğu 8,26 milyar tonluk linyit rezerviyle Avrupa'da üçüncü, dünyada ise yedinci sıradadır.

17.7--Üretim bazındaki sıralamada ise rezervlerini etkin biçimde kullanamayan bir çizgi olarak  ,Avrupa'da beşinci, dünyada altıncı.

17.8--Linyit üretiminin %80'lik kısmı en büyük tüketim alanı olan termik santrallerde, %19'luk kısmı ise sanayi ve ısınmada kullanılmaktadır.

17.9--Linyit sahalarının %75'ini elinde tutan kamu sektörü üretimin de %90'ını gerçekleştirmektedir.

17.10--Kamunun üretim yaptığı alan ise tüm rezervin %23'ü olan yaklaşık 2 milyar tonluk kısımdır. Linyit hem yeraltı hem de açık ocak yöntemleriyle üretilmektedir.

17.11--Türkiye'nin yıllık satılabilir toplam linyit üretim değerleri :

1994……51,500,000t.,1998…..65,200,000t.

17.12--Dünya toplam kömür rezervlerinin % 0,92'sini oluşturan ülkemiz rezervlerinin tüketim alanı enerji sektörü içinde de sınırlı kalmakta ve etkin biçimde değerlendirilememektedir.

17.13--Tamamen dışa bağımlı petrol ve doğalgazın enerji üretiminde yeri % 54'tür. Oysa ki üretimde % 48'lik paya sahip olan linyit enerji üretiminde kendine ancak % 30 dolayında yer bulmuştur.

17.14--Linyit potansiyelimizin enerji üretimine olan katkısı varolan sahaların etkin kullanımıyla kurulu gücün (6213 MW) 10.653 MW artırarak 16.886 MW mertebesine getirmesi olasıdır

17.15--Yeni sahaların aranmasına yönelik çalışmalar mali sıkıntılardan dolayı ihmal edilmektedir.

17.15.1—Mevcut ve yeni termik santrallerde kömürün akışkan yataklı kazanlarda yakılması-elektrostatik filtrelerin ciddi olarak çalıştırılması vede bir sonraki adım olan yanma sonucu çıkan CO2 yi tutacak tekniklerin devreye girmesi ile tutulan CO2 nin yeraltı depolarına gömülebilmesi olacaktır.

Bu yıllara itibarıyla Almanya termik santrallerindeki CO2 yi tutarak yerlatındaki depolara gömmeye başlamıştır. Termik santralin çevresi yeteri kadar ağaçlandırıldığında,üretim verimli ve çevre dostu halinde geldiğinde  bu santrallerden enerji üretmemek diye bir şey söz konusu olamayacağı gibi dünyada kömür santralı kuran ülkeler çevre kriterlerine ne kadar uygun olarak üretim yaptıkları da ayrı bir araştırma konusu.

17.16--Türkiye'de taşkömürü dendiği zaman akla gelen en önemli yataklar Zonguldak ve çevresinde 428 milyon tonu görünür olmak üzere 1120 milyon ton rezerve sahip, Ereğli'den Kastamonu'ya kadar uzanan sahil şeridini kaplayan alandır.

17.17--Bu bölgenin yanı sıra Antalya ve Diyarbakır'da toplam 20 milyon ton taşkömürü olduğu tahmin edilmektedir.

17.18--Türkiye 1995 yılı itibariyle taşkömürü tüketiminin % 63'ünü dışarıdan karşılamıştır. Gelecekte ise bu rakamın daha da artması yönünde kestirimler yapılmaktadır.

17.18.1--Bu şekilde gelişecek bir trend ile dışa bağlı taşkömürü temini nedeniyle etkilenecek en önemli sektör demir-çelik endüstrisi olacaktır.

Kaynakça:                                                                                                                                                                   

1--TMMOB Maden Mühendisleri Odası'nın 37. Dönem Çalışma Raporu ve Türkiye Madenciler Derneği'nin 2000 Yılı Raporu'ndan alınmıştır.                                                                                               

2-- İstanbul Maden İhracatçıları Birliği                                                                                                        

3--Energy Consumption Administration/ International Energy Outlook 2001                                                          5-- Arıoğlu, E. & Yılmaz, A.O.,1997, 1983-1993 Döneminde Linyit Sektörümüzün İstatistiksel Değerlendirmesi, TMMOB-MMO Çalışma Raporu No:2, 6--Ekrem Yüce, "Enerjinin Koptuğu Nokta", 5.Kuvvet, s:8, sayı 2/2001, GEMAD Yayınları ,7--İ.Kasapoğlu, "Türkiye'de Kömür Kullanım Politikaları", Türkiye'de Kömür Politikaları ve Temiz Kömür Teknolojileri Sempozyumu, s: 58-61TMMOB Kimya-Maden Müh.Odsı, ekim 1999, Ankara