MAKALELER / Uzay İstasyonu Uluslararası ISS Bilgileri








1--Uluslararası Uzay İstasyonu-ISS:

 

1—Yerden 400 km yüksekte bulunan Uluslararası Uzay İstasyonu 2011 yılında bu yana görev yapan, Dünya'nın en büyük yapay uydusu durumundadır.

 

2--Dünya'dan çıplak gözle dahi görünebilen ve yaklaşık 2020 yılına kadar görev yapması beklenen uydu, birçok alanda uzay labarotuvarı olarak görev yapmaktadır.

 

2.1-- NASA’nın insanlı uçuşlar sorumlusu William Gerstenmaier , ISS’in 2024’e kadar görevini sürdüreceğini belirterek , teknik olarak ISS’in 2028’e kadar görev yapmasının mümkün olduğunu kaydetti.

 

2.2--ISS’in yıllık masrafı yaklaşık 3 milyar doları buluyor. Yapımı 1998’te başlayan ISS’de bilimsel faaliyetler 2000 yılı sonunda başladı. İstasyonda genelde 6 astronot kalıyor.

 

3--Üzerinde 6 gök bilimcinin görev yaptığı istasyon zaman zaman Dünya'ya elde ettiği analizleri gönderiyor.

 

4--Dünya'nın uzaydaki gözü kulağı olan istasyondaki ekipte yer alan Chris Hadfield zaman zaman istasyondan çektiği Dünya fotoğraflarını twitter hesabından yayınlıyor.

 

Kaynak:1--www.haberuzay.com--2-www.milliyet.com



----------------------------------------------------------------


2--Uluslararası Uzay İstasyonunda Aydınlatma Sistemi:



1—Uluslararası Uzay İstasyonu(UUİ) ,Dünya nın çevresinde döndükçe,astronotlar her 90 dk da bir güneşin doğuşuna ve batışına şahit olmakta.Bu ise astronotların sersemlemesine neden olabilmekte


2--Sersemlemiş bir astronot ise yapacakları küçük bir hata ile istasyonda büyük kazalara neden olabilir.Bu nedenle astronotların vardiya düzeni ,sirkadyen ritme uygun olacak şekilde aydınlatılmalıdır.


3--Zira sirkadyen ritmin temel girişi çevre aydınlatmadan geçmektedir.Bu anlamda astronotların gece yatarken ve çalışırken bulundukları kabinin-ortamın aydınlatma rengi sirkadyen ritme uygun olarak, uygun LED ler ile sağlanma yoluna gidilmeye çalışılmaktadır.


4--Bu sorun ise renk ayarlı LED ler ile çözülmeye çaluışılmakta.


Astronotun bulunduğu kabin gün içinde astronot çalışırken kırmızı-yeşil ve mavi LED lerin oluşturduğu beyaz ışık ile aydınlanırken,


akşama doğru LED ler sarıdan kırmıza dönmekte-yatarken kabin karanlık içinde olmakta-sabah uyanıklık ise yine sarı- kırmızı LED lerin 570-590 nm lik ışıkları ile başlamakta,


öğleye doğru 450-475 nm lik mavi tonların ağırlıklı olduğu-beyaz ışığa-


öğleden sonra tekrar 590-620 nm sarı-kırmızı ışığa doğru gitmekte-8 saatin sonunda akşam karanlığı için karanlık oda ortamı sağlanacaktır.


NASA nın bu özel aydınlatma sisteminin 2015 yılında floresanların yerini alması beklenmekte.



2.1--Uzay İstasyonunda  Sağlıklı Işık Sistemi:


1—HealthEGenesis adlı lamba gündüzün yada gecenin saatine göre değişen süper hassas ışık tayfıyla tam güneş ışığına yüksek oranda yakın ışık sunuyor.


2—NASA şu anda astronotların uykusunu hassas biçimde ayarlamak için aygıtın özel bir versiyonunu Uluslararası Uzay İstasyonuna monte ediyor.


Kaynak:Popular Science-Kasım-2016



5—Bilgi:


5.1--Işık Kaynaklarının Rengi ve Dalga boyu:


1--Doğal Işık:Sabah-Kırmızı-Sarı(570-590 nm)—Öğle-Mavi(450-475 nm)—Öğleden Sonra-Kırmızı(590-620 nm)-Akşam-Karanlık


2—Normal Elektrik Ampulü-Kırmızı-620-750 nm(sabah-öğleden sonra)-geceye yakın

3—Kompakt Floresan Ampul-Yeşil-500/750 nm-geceye yakın


4—LED Işık-Mavi-450/475 nm-Gün ortasına uygun.


1.1—İnsan fizyolojisi gün ışığına bağlı olarak sirkadyen ritm ile düzenlenmekte.Bu anlamda Aydınlatmada doğal aydınlık çizgisi(1) esas alınabilir.


1.1.1--Doğal aydınlığa yakınlık anlamında öğleyin mavi ışık veren LED ler kullanılırken,öğleden sonra ve akşam LED lerin kullanılması uygun olmayacaktır


1.1.2—Kompakt floresanlar uzun dalga boylu yeşil ışıkları gece kullanılabilir.Ancak gün içinde sarı renkli ışık verenlerin kullanılması daha uygun olabilir.


1.1.3—Normal elektrik ampulü kırmızıya yakın-uzun dalga boyu ile sabah-öğleden sonra ve akşam için uygun bir seçenektir.Bu ampullerin bir şekilde enerji verimlerini artırmanın bir yolu bulunmalıdır.Zira sağlık için aydınlatmada oldukça iyi bir seçenektir.


5.2—Yapılan epidemiyolojik çalışmalarda gece vardiyası çalışan kadınlarda meme kanseri vakalarının    % 50 oranında arttığı saptanmıştır.Bunun nedeninin gece aydınlatması ile melatonin üretiminin azalması ve buna bağlı tümör oluşumunun baskılanmasının ortadan kalkması olabilir.


Melatonin insanda kanseri gelişimini önleyen bir hormon olup en çok karanlıkta uyumak,gece yatmadan evvel ay çekirdeği ve yer fıstığı yiyerek salınımı arttırılabilir.Sağlıklı salınıma sahip bir melatonin düzeyi ile iyi bir uyku alındığı gibi vücut gün içinde mutasyona uğramış hücrelerden de temizlenmiş olur.


Gece vardiyalarında yüksek verim almak yerine ,insanların kanser riskine girmeden çalışabilmesi için melatonin salgılanmasını artıran kırmızı ışıkların ağırlıklı olduğu ortamda çalışmaları uygun olabilir.Bu ise normal ampul anlamına gelebilir.


UUİ de çalışan astronotların ve ileride uzay kolonilerinde yaşayacak insanları uzayın yüksek ışınımı ve sirkadyen ritminin dışında oluşabilecek kanser riskine karşı,UUİ vb uzay yerleşimlerinde aydınlatma sistemi doğal aydınlatma ve sirkadyen ritme uygun olarak tasarlanmak zorundadır.


5.3—LED lerle ilgi sorunların giderilmesi halinde bu verimi en yüksek-ömrü en yüksek aydınlatma sistemlerinin ev-ofis-park aydınlatmasında yerini alacağı düşünülmekte.


Kaynakça:Cumhuriyet Bilim ve Teknoloji Dergisi-CBT-1321/11-13.07.2012

 


3--NASA ISS ye  Canlı Yayın İçin Televizyon Sistemi Kurdu


1--NASA Uluslararası Uzay Istasyonu'na kurdurduğu farklı açılı kameralarla uzaydan canlı yayın için bir televizyon sistemi geliştirdi.


2--ISS'ye kurulan bu sistemle beraber Dünya'dan uzayı izlemek mümkün olacak.


3--ISS Dünya etrafında bir dönümünü 90 dakikada tamamlamasından ötürü, son teknoloji sayesinde her 45 dakikada Güneş batımını ve doğumunu izleme imkanı bulacağız.


Kaynakça: www.haberuzay.com

----------------------------------------------------------------



4—ISS de Bilgi İşlem Güvenliği:


1—ISS de her iş bilgisayarlara bağlı olarak yapıldığı için ISS de bilgi işlem güvenliği hayati öneme haizdir.


2-- Uluslararası uzay İstasyonu (ISS) bilgisayarlarına bu yıl içinde virüs bulaştığı açıklandı.


2.1--Kaspersky firması tarafından yapılan açıklamada , virüsün bir Rus kozmonotun yanında getirdiği harici bellekten istasyonda bulunan bilgisayarlardan birine bulaştığı ifade edildi.


3--Virüsün ne kadar süreyle istasyonun bilgisayarlarını etkilediği bilinmiyor. 


Ancak durumun istasyonun kontrol sistemlerinin Windows XP’den Linux işletim sistemine çevirildiği sırada farkedildiği belirtildi.


4--Rus kozmonotun yanında getirdiği bir dizüstü bilgisayarda “W32.Gammima.AG” virüsü taşıdığı ve harici bellek aracılığıyla virüsün diğer bilgisayarlara bulaştığı tahmin ediliyor.


5—Yorum:ISS de bilgisayarların kapalı çevrimli Windows yerine açık kodlu Linux işletim sistemi ile çalıştırılması siber tehdidi en aza indirebilecektir.


Kaynak: http://www.sondakikahaberleri.info.tr/



4.1--Uzayda Gezegenler Arasıİnternet Protokolü:

 

1--NASA ve Avrupa Uzay Ajansı’nın ortak açıklamasında yeni bir iletişim protokolü üzerinde çalışıldığı ve projenin temel olarak gezegenler arası internet altyapısının kurulmasına yardımcı olacağı belirtildi.

 

2--Bu protokolü test etmek için Uluslararası Uzay İstasyonu’nun içerisinde bulunan LEGO oyuncak yeryüzündeki ekip tarafından kontrol edildi.

 

3--Uzay Navigasyon ve İletişim Daire Başkan Yardımcısı Badri Younes’in konu hakkında açıklaması şu şekilde:

 

3.1--“Uzay istasyonundan gerçekleştirdiğimiz deneysel internet çalışması bir gün insanlar tarafından Mars yörüngesindeki araçları içerisinde yüzeydeki robotları kontrol etmek için ya da Dünya’dan ara uydular kullanarak kontrol edebilmek için kullanılabilir”.

 

3.2--Kullandıkları iletişim protokolü DTN (Distruption Tolerant Networking) olarak adlandırılıyor ve bu yöntemle veriler ara depolama aygıtları kullanılarak hedefe ulaştırılana kadar saklanabiliyor.

 

Kaynak:www.tamindir.com/haber/nasa-gezegenlerarasi-internet-gelistiriyor

 

-------------------------------------------------------



5--Uzayda Günlük Yaşam:



1--NASA'nın önemli astronotlarından komutan Richard Richards, yaptığı 4 uzay yolculuğu sırasında başına gelenleri ve spordan müziğe uzay mekiğinde günlük yaşamı anlattı.


2--Astronot Richard N. Richards 1989, 1990, 1992 ve 1994 yıllarında Discovery ve Columbia uzay mekikleriyle dört uzay uçuşu yaptı. Uzayda toplam 33 gün 21 saat 32 dakika 15 saniye kaldı.


2.1--Pilot ve komutan olarak katıldığı bu uçuşlarda dünya yörüngesine düşük yerçekimi laboratuvarının yerleştirilmesi, astronotların uzay aracından bağımsız hareket etme olanağı sağlayan ‘sırta takılan roket’ gibi önemli araçların denemelerinin gerçekleştirildiği görevlerde yer aldı.


2.2-- Richards, dünyada öğrencileri uzay bilimleri ve teknolojileri alanında bilgilendirmek amacıyla kurulan dört merkezden biri olan İzmir Uzay Kampı’na yaptığı ziyarette çeşitli ülkelerden gelen 73 öğrenciye deneyimlerini aktardı:


3--Uzay yolculuğunun en güzel bölümü süzülmek ve yerçekimi olmayan uzay kabini içinde uçmaktı. Bu hem çok zevkli, hem de oldukça kolaydı. NASA’nın bizim için geliştirdiği çeşitli egzersiz cihazlarını kullanarak kardiovasküler egzersizler yaptık. Koşu bandı ve kürek çekme aletleri en popüler olanlarıydı.


4--Uzay gemisinde tuvalet kullanımı biraz sıkıntılı. Tuvalette dünyadaki yer çekimi kuvvetinin yerine geçen bir vakumlama sistemi var. Orada bir hedefiniz var ve onu mutlaka tutturmanız lazım. 


Eğer hedefi tutturamazsanız ortaya çıkan sonuçlardan ve sonrasındaki temizlikten siz sorumlusunuz. Ama kadınların tuvalet ihtiyaçlarını gidermelerinin daha zor olduğunu söylemeliyim.


5--Uzay gemisindeyken de dünyada olup bitenlerden haberdar oluyorsunuz. NASA size dünyayla ilgili sürekli bilgi aktarıyor. 


Mesela uzay gemisindeki astronotlar ikiz kulelere saldırıları bizim gibi anında izlediler, hissetttiler.


5--Uzaya giderken yanıma aile resimlerimi, yakın arkadaşlarıma ait bazı küçük kişisel eşyaları ve karımın yaptığı birkaç kavanoz çilek reçelini aldım. 


NASA reçelin iyi şekilde muhafaza edildiğinden emin olmak için kavanozları testlerden geçirdi ve olası bir kırılmayı önlemek için kavanozların etrafını bantlarla sardı. 


5.1--Bizde uçuşa doğum günü gibi özel kutlamalar için alkol getirilmez. Ancak Ruslarla iş yapmanın, işbirliği yapmanın bu konuda bazı avantajları olduğu söyleniyor.


6--Uzay aracında tabii ki müzik dinliyordum. Müziğe çok meraklıyım, 20 bin plağım var. Keşke iPad’imi, iPhone’umu alıp dinleyebilseydim. 


Ancak uzay aracının komutanı olduğum için haftada yalnızca 1 saat müzik dinleyebilecek zamanım vardı. Uzay aracında uykudan uyanmak için favori şarkım Christopher Cross’tan ‘Sailing’di.


7--Astronotlar iniş ve kalkışta basınca dayanıklı özel elbiseler giyerler. Kalkıştan sonra astronotlar NASA’nın yanmazlıkla ilgili kriterlerini karşılayan herhangi bir elbise giyebilirler. 


Bu dolaplarından alıp getirdikleri Dockers pantolon da olabilir, ulusal giysileri de. Nitekim bir Japon astronotun ulusal giysisini uzay aracına getirmesine izin verilmişti.


8--İki haftalık yolculukta duş alamıyorduk. Kendimizi, hastanelerde uzun süre yatan ve yıkanması yasak hastalar nasıl temizlenirse öyle temizliyorduk. 


Ancak seyahatin sonuna doğru kendimizi pek temiz hissetmesek de yanınızdaki arkadaşınız ne kadar pis olduğunuzu söylemedikçe bir sorun yoktu.


8.1--Uzay aracında giysiler o kadar kirleniyor ki uçuş sonrası insanlar bizi pis görmesin diye üstümüzü değişir, herkesin astronot giysisi zannettiği portakal renkli elbiseleri giyerdik. Ardından da hemen gidip duş alırdık.


8.2—ISS de göderilen yiyeceklere ilave olarak  Rusya, Uluslararası Rusya Uzay İstasyonu'nda görevli kozmonotlar için uzaya meyve sebze gönderme kararı aldı. 


8.2.1--Rusya Federasyonu Uzay Ajansı Roskosmos tarafından yapılan açıklamada, içinde meyve ve sebzenin bulunduğu 3 ton gıda malzemesinin M-12M aracıyla uzaya gönderileceği belirtildi. Ayrıca 3 tonluk gıdaların metal kavanozlar içinde ve polimer paketleriyle korunacağı bildirildi.


8.3--Uzay yolculuğunu 14 günlük bir kamp gibi düşünün. Ben Columbia ile en uzun uzay mekiği uçuşu olan STS-50’ye katıldım. Tam iki hafta kaldık mekikte.


9--Dünyaya ayak bastıktan sonra kendinizi tabii daha iyi hissediyorsunuz. Tekrar çiçeklerin kokusunu alabiliyorsunuz, yüzünüze çarpan rüzgârı hissedebiliyorsunuz. Bunlar da sizi mutlu ediyor.


9.1--Uzayda en çok ailemi özlemiştim. Endişeli ama aynı zamanda hayallerimi gerçekleştirdiğim için çok gururluydular.


10--Uzay gemisindeki yerçekimsiz ortama uyum sağlamak bizim için birkaç gün alıyor. Dünyaya dönüşte ise uyum süreci daha kısa oluyor.


11--Uzay mekiğinden inip yürüyen astronotlara TV’de dikkatlice baktığınızda ayaklarını yanlara doğru açıp dengelerini yitirmeden yürümeye çalıştıklarını görürsünüz. 


Çünkü tam koordinasyonu sağlamada zorluk çekerler. Yerçekimine uyumları yüzde 80’dir. Sonraki gün yüzde 99, daha sonraki gün de yüzde 100 olur.



12--Uzaya gidip döndükten sonra dini inançlarımda çok büyük bir değişim olmadı. Ancak dünyaya ve dünyada yaşayanlara karşı bakışım değişti.


12.1--Uzay aracı dünyanın çevresini dolaşır ve ülkelerin üzerinden geçerken bakıyorsunuz, her yer simsiyah. Göz alabildiğine bir karanlık var. Yaşam yok. Ay’a bakıyorum ölü bir gezegen, tek bir canlı yok. 


Uzayda gözümle görebildiğim yerler içinde yaşam olan tek yerin dünya olması beni dünyaya daha çok bağladı.


12.2--Dönüşte daha çok seyahat etmeye başladım. Dünyayı bir anlamda çok büyük bir uzay aracı gibi düşünebiliriz. O aracın içinde uzayda yolculuk eden insanlarız. 


Uzay aracımızı nasıl koruyorsak, dünyamızı da öyle korumalıyız. Yaptığım uzay yolculukları beni Tanrı’ya değil, yarattıklarına yaklaştırdı.


13--Hiçbir astronot, soranlara bugünkü ya da geçmişteki mesleğinin astronotluk olduğunu söylemez. 


Mesela bir uçak yolculuğunda yanımdaki yolcunun mesleğimle ilgili sorusuna vereceğim astronot cevabının, yolculuğun gelecek üç saatlik bölümünü çok ıstıraplı hale getireceğini bilirim.


14--Tekrar uzaya gitmeyi kesinlikle isterdim, fakat sürem oldu. Diğerlerinin de bu tecrübeyi yaşaması gerekir. Son uçuşumdan sonra beni başka göreve atamamalarını söylemek gerçekten zor oldu.


14.1--Ancak dünyanın en iyi işinde çalışıyor bile olsanız, bazen yeni tecrübelerle karşılaşmak ve yeni deneyimler kazanmak için değişiklikleri kabul etmek gerekir. 

---------------------------------------------------


6--UUİ de Uzay Çöpü Tehlikesi


1--Uluslararası Uzay İstasyonuna (UUİ) yaklaşan uzay çöpü nedeniyle alarm durumuna geçilerek, olası bir tahliye işlemi için astronotlar Soyuz uzay mekiklerine sığınmak zorunda kaldı.


2--WASHINGTON - NASA sözcüsü Stephanie Schierholz, dün meydana gelen olayda, bir uzay çöpünün UUİ'ye yaklaştığını, ancak bu çöpü zamanında fark edemedikleri için kurtulmak amacıyla gerekli manevra zamanı bulamadıklarını kaydetti.


3--Sözcü , bunun için mürettebatın UUİ'ye kenetli durumda bulunan Soyuz uzay araçlarına kaçmak zorunda kaldığını belirtti.


4--NASA daha önce yaptığı açıklamada, uzay çöpünün UUİ'ye yaklaşık 250 metre (uzayda hayli yakın bir mesafe) yaklaştığını, daha sonraki açıklamasında ise bu mesafenin 335 metre olduğunu belirtmişti.


4.1--Sözcü, verilen alarm üzerine UUİ'deki mürettebatın Soyuz uzay araçlarına sığınarak burada yarım saat kadar beklediğini, alarm sona erince de mürettebatın yeniden UUİ'ye dönerek normal görevlerine devam ettiğini söyledi. 


Uzay çöpünün boyutunun henüz bilinmediği, hiçbir hasar meydana gelmediği kaydedildi.


5--NASA sözcüsü, NASA'nın uzay çöplerini çok yakından takip ettiğini ve bu tip bir olayın meydana gelebileceğini bildiklerini, güvenliklerinden kaygılandıkları için mürettebata olası bir tehlikede kaçış için filika görevi görecek olan Soyuz araçlarına girmesini istediklerini açıkladı.


NASA yetkilisi Bill Gerstenmaier de daha önce hiçbir cismin UUİ'nin bu kadar yakınından geçmediğini kaydetti.


Kaynak:www.radikal.com.tr



7--Uluslar arası Uzay İstasyonu  3D Yazıcı Kullanmaya Başladı


1—Uluslar arası Uzay İstasyonu geçenlerde onarım için gereken somun anahtarını Made in Space firması tarafından ISS de kullanılması için tasarlanan yazıcıda bastı ve anahtarı onarımda kullandı.


Eğer anahtar dünyadan gelecek kargo seferine bağlı kalsaydı aylar sonrasını beklemek gerekirdi.


2—Uzayda yazıcının kendisi için kullanılacak yedek parça dahil 20 den fazla modeli basmış durumda.


3—ISS nin kaptanı Barrya Wilmore yazıcı için gereken modelin  3 boyutlu planlarını e posta ile aldıktan sonra parçaları yazıcıda üretti.


4—3 D yazıcı ile üretilecek daha büyük yazıcılar ile uzayda-ayda insanların barınabileceği yerel malzemenin kullanılabildiği yerler-yaşam alanları-koloni noktaları kurulabilir.


4.1--Kısaca uzayda 3 D yazıcılar ile dünyadan parça getirme işi büyük ölçüde azalabilir.ve uzayda koloni kurulumunda-örneğin ayda barınak yapma işinde 3D yazıcı ile üretilmiş daha büyük yazıcıdan çıkan inşaat 3D yazıcısı ile yapmak bu suretle insanoğlunun uzay yürüyüşünde büyük yol alınabilir.


Kaynak:Tübitak Bilim ve Teknik Dergisi-Ocak-2015




8--Uluslararası Uzay İstasyonu-ISSve Yapılan Deneyler:



1—ISS 1998 yılında Kanada-CSA,Avrupa-ESA,Japon-JAXA,ABD-NASA,Rusya-Roscosmos uzay ajanslarının katkısı ile oluşturuldu.



2—ISS yeryüzünden 350 km yukarıda,saatte 28.000 km hızla dünya yörüngesinde dönmekte.



3—ISS içinde NASA ya ait 13,ESA ya ait 11,JAXA ya ait 10 laboratuar olup,bunlara ek olarak uzay istasyonun dış kısımlarında JAXA ya ait 10,NASA ya ait 8, ESA ya ait 4 platform bulunmakta.



4—ISS de  şimdiye kadar yapılan ve yapılabilecek araştırma alanları fiziksel bilimler, biyoloji,biyo teknoloji,malzeme bilimi,robot bilim,iletişim sayılabilir.



5—ISS de yapılan ve bilimsel dergilerde yayınlanan makalelerden bazıları:



5.1—Salmonella mikroplarının öldürücülüğü uzayda arttığı gözlemlendi.Yorum.Uzayda hijyen ve yeni antibiyotiklere ve gıda saklanması yöntemlerine ihtiyaç olabilir.



5.2—Testis kanseri tedavisinde kullanılmaya aday yeni bir tedavi yöntemi geliştirildi.



5.3—Kılcal akış deneyleri ileakışkanların uzaydaki hareketini modelleyen denklemler bulundu. 



Yorum:Akışkanlar mekaniği çerçevesinde akış denklemleri-bernuli denlemleri dünya şartlarında çözülmüş ve uygulanmış olup,uzay şartlarında akış denklemlerinin kurulması-bernuli nin uzay şartlarındaki modifikasyonu  ileride uzay yaşamında her türlü akış için gereken matematiksel alt yapıyı sağlayacaktır.



5.4—Beslenme çalışmaları sonucunda omega-3 yağ asitleri yönünden zengin diyetler,kemik kaybının azalmasıyla ilişkilendirildi.



Yorum:Uzayda ağırlıksız ortamda kalsiyum kaybı ciddi bir problem.Bu çalışma ile uzayda kemik-kalsiyum kaybına karşı herhalde en iyi çözüm balık ve şalgamlı menüler olacak.



Kaynakça:Bilim ve Teknik Dergisi—S:37--Temmuz 2013




9--Uzay İstasyonunda Su Sorunu:



1--Jennifer Pruitt, Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi NASA’da, belki de uzayla ilgili sektörler içinde en ilginç işi yapıyor. Pruitt idrar işleme alanında baş mühendis.



1.1--Alabama’daki Marshall Uzay Uçuş Merkezi’nde, Uluslararası Uzay İstasyonu’ndaki (ISS) astronotların idrarından içme suyu üretmenin en etkili yolunu bulmaya çalışıyor.



1.2--İdrarın yüzde 95’i sudan oluşuyor, geri kalanı ise vücudun atık kimyasallarını barındırıyor. Yani ISS’deki iki tuvaletten ne kadar çok suyun geri dönüşümü sağlanabilirse Dünya’dan yapılan masraflı tedarik uçuşlarına o kadar az ihtiyaç olacak.



1.3--Pruitt’in laboratuvarında, içinde farklı renklerde idrarlar olan kavanozlar dizili bir rafta. “Astronotlar tuvaleti kullandığında idrarın akıp gitmesine izin vermiyoruz. Belli kimyasallarla parçalanmasını ve bakteri üremesini engellemeye çalışıyoruz” diyor Pruitt.



1.4--Bu ön işlem, uzay tuvaletlerinde su üretmek amacıyla NASA’nın geliştirdiği teknolojinin ilk adımı. Buradan elde edilen suya, astronotların terlemesi sonucu oluşan ve havadan filtrelenen nem de katılıyor. Bir astronotun uzay istasyonunda geçirdiği bir yıllık sürede ortalama 730 litre geri dönüşümü yapılmış idrar ve ter içeceği tahmin ediliyor.



2--Fakat NASA’nın karşı karşıya olduğu bir sorun var: Terden su üretilmesi kısmında sorun yaşanmayıp bütün nem içme suyuna dönüştürülebilse de idrarın ancak yüzde 85’inde dönüşüm sağlanabiliyor, yüzde 15 oranında su kayba uğruyor.



3--“Uzayda astronotların kemiklerinde kalsiyum sızması oluyor. Bunun da büyük kısmı idrara karışıyor” diyor Pruitt. Yani uzaydaki bir astronotun idrarındaki kimyasal bileşim yerdeki bir insanın idrarından farklılık gösteriyor.



3.1--İdrardaki bu ekstra kalsiyum ise idrarın tabi tutulduğu ön işlemde kullanılan kimyasallarla birleşerek kalsiyum sülfat oluşturuyor. Bu yapışkan tortulu madde ise tesisatın tıkanmasına bile neden oluyor.



4--Dünya’dan 400 km uzakta içinde beş kişiyle birlikte metal bir kutunun içinde sıkışıp kalmış olmanın ve çalışır durumda bir tuvalet olmamasının ne kadar korkunç bir şey olduğunu hayal etmek zor değil. Bu tıkanıklık yüzünden ISS astronotları bakım için daha fazla zaman harcamak ve yerden daha fazla malzeme taşınmak zorunda kalınmış.



4.1--Fakat Pruitt ve ekibi ön işlem için idrara uygulanan kimyasal bileşimleri değiştirmek yoluyla bu soruna bir çözüm bulmuş. Laboratuvardaki uzun bir masada idrar arıtma tesisinin bir kopyası tutuluyor.



4.2--Ortadaki büyük bir idrar kavanozuna çok sayıda tüp, pompa ve kablo bağlanmış. Yerçekimi etkisini asgariye indirmek için her şey yatay tutulmuş. 



Buradaki pompalar tıpkı yutak gibi çalışıyor, sistemdeki sıvıyı sıkıp itiyormuş. İdrar tüplerden geçerek fırın büyüklüğündeki bir silindire girdiğinde buradaki vakumlu pompa içerideki havayı emerek basıncı ve böylece sıvının kaynama noktasını düşürüyor. Yani hiç ısı uygulamadan su ayrıştırılmış oluyor.



4.3--Bu damıtma yöntemiyle yapılan ayrıştırmada bir tarafta saf su, diğer tarafta da yoğun bir tuzlu atık ortaya çıkıyor. Suyu astronotlar içiyor, atık ise işe yaramaz uzay gemisine konarak Dünya atmosferine girdiğinde yanarak yok oluyor.



4.4--Pruitt burada üretilen suyun yeryüzünde içtiğimiz sulardan çok daha temiz ve saf olduğunu söylüyor.



4.5--Astronotlar bu suyu içmeden önce bakteri üremesin diye iyot ekleniyormuş. Pruitt bu nedenle sudan ilaç tadı geldiğini, ama zamanla alışıldığını belirtiyor.



5--Bu yöntem sayesinde artık uzayda tuvalet tıkanıklığı sorunu yaşanmayacak. NASA önümüzdeki aylarda bunu uygulamaya sokmayı planlıyor.



5.1--Pruitt ve ekibi sistemi daha etkili kılmanın yollarını arıyor. “Yıllarca idrarla çalışsanız da hala eğlenceli geliyor!” diyor Pruitt.



Kaynak:bbc.com/turkce--Uzay istasyonunda su sorunu nasıl çözülür?-- Richard Hollingham--29 Mayıs 2015




3--Uzay İstasyonu Kurmak-Yeni-Çin:

 

1-- Çin, yeni uzay istasyonu yapmak için kolları sıvadı. İlerleyen yıllarda bu uzay istasyonunun aktif bir şekilde kullanılması planlanıyor.

 

1.1-- Yeni kurulması planlanan uzay istasyonunda, üç modül boyunca 5 bin 650 metreküp yaşam alanı olacağı söyleniyor. Yaşam mekanı, uzay gemilerinin içinde bulunduğu Uluslararası Uzay İstasyonu'ndaki alanın üçte birinden daha çok olacak.

 

1.2-- Çin, hem inşaat hem de yörünge sonrasında 2022'ye kadar bütün hazırlıkları tamamlamak istiyor.

 

1.3--Önceki Çin uzay istasyonlarının aksine, yeni uzay istasyonundaki suyun, astronotların soluduğu su buharından ve idrardan geri kazanılacağı ifade ediliyor. Buna göre, bu uzay istasyonu ek oksijen üretme kapasitesine sahip.

 

2-- Şu anda planlama aşamasında olan gelecekteki tüm insanlı görevler için astronot alımlarını önemli ölçüde artıran Çin uzay ajansı, Uluslararası Uzay İstasyonu'ndan (ISS) bağımsız olarak kendi uzay istasyonuna sahip olmak istiyor


2.1--Çin’in küçük uzay istasyonu Tiangong-2, görev süresinin bitmesiyle birlikte planlandığı gibi Güney Pasifik Okyanusu'na düştü.

 

2.2--2016 yılında uzay teknolojileri için küçük bir test laboratuvarı olarak tanıtılan Tiangong-2, başlangıçta sadece iki ya da üç yıl boyunca uzayda kalacaktı; ancak beklenenden daha uzun süre hayatta kalan ve insanlı görevler için bir istasyon görevi görmeye devam eden Tiangong-2, uzayda toplam 1.000 gün geçirdi.

 

2.3--Tiangong-2’nin selefi olan Tiangong-1, geçtiğimiz yıl kontrolsüz bir şekilde Dünya’ya düşmüştü. 2011 yılında uzaya fırlatılan uzay aracı, 10.4 metre uzunluğunda ve yaklaşık 8.75 ton ağırlığındaydı.

 

2.4--Son dönemde uzay projelerine önemli ölçüde kaynak ayıran Çin, geliştirdiği yeni uzay istasyonu için 2021 ve 2022 yıllarında iki deneysel modülü yörüngeye yerleştirecek.

 

3—Çin in Medya kaynağı Xinhua tarafından yapılan açıklamaya göre, mürettebat taşımak için tasarlanan Çin'in yeni uzay gemisinin deneme sürümünü bitirmek üzere olduğu ifade edildi.

 

3.1--Daha önce kullanılan Çin uzay gemileri, 3 kişi taşıyabiliyordu.


Kaynak: https://www.tamindir.com






Makalenin İzlenme Sayısı : 208

Eklenme Tarihi : 21.08.2021

Önceki sayfaya geri dön.