Güneş Patlamaları-Fırtınaları-2013:

1—Güneş Fırtınalarının Yapısı:

1.1—Güneşte 11 yıllık periyotlarla oluşan fırtınaların-patlamaların-çevriminin 2013 yılında en üst düzeye ulaşacağı tahmin ediliyor.

1.2—Güneşte bir patlama sırasında oluşan ilk koronal kütle atımı büyük olasılıkla dünya ya 40-60 saatlik sürede ulaşırken,ikinci püskürtme 17 saat te dünyaya erişebilir.

1.3—Güneş fırtınasına bağlı koronal elektromanyetik kütle atımı dünyanın doğal elektromanyetik radyasyon koruma kalkanı olan van allen radyasyon kuşaklarını geçici olarak saf dışı bırakabilir.Atım sırasında Dünya nın büyük bölümünde yoğun auroralar-parlamalar oluşturabilir.Öyleki bazı insanlar yaşadıkları şehirlerin alev aldığını bile düşünebilir.

1.4—Carrington sınıfı büyük fırtınalar olasılıkla sadece birkaç yüzyılda meydana gelebilir.Geçmişte bazı uygarlıkların vs çökmesine bu fırtınalar neden olmuş olabilir.

1.5—Güneş fırtınaları, Dünya dan 100 km yüksekte bulunan ve auroraların meydana geldiği atmosfer tabakası iyonosferi bozmakta.İyonosfer ;1--uzaydan gelen ışınımın yeryüzüne ulaşmaması için gereken ozon oluşumunun olduğu yer olup,aynı zamanda 2--deprem sırasında iyonosferde anormallikler-dalgalar oluşabilmekte.Bu anlamda güneş fırtınası sırasında ışık için mumunu,ocağını,yiyeceğini tamamlamış depreme dayanıklı evlerde-bina içinde olmak uygun olabilir.

2—Güneş Fırtınalarını-Rüzgarlarını Gözlemek İçin Kullanılan Uzay Araçları:

1—1997 fırlatılan ACE uydusu.

2—Güneş ve Helyosfer Gözlemevi-SOHO

3—Güneş Dinamikleri Gözlemevi

3—Güneş Fırtınalarını Tahmin Etmek –Uzay Hava Tahmini:

3.1—ABD,Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi-NOAA da Uzay Hava Durumu Tahmin Merkezinde çalışan bir fizikçiye göre Uzay hava durumu,yeryüzü hava durumunun 50 yıl önce bulunduğu yerde.

3.2—Uzmanlar güneş fırtınası(CME) , ACE uydusuna erişinceye kadar şiddetinden emin olamıyor.Bu da bazen yeryüzünü vurmasından sadece 20 dk. Önce olabiliyor.

3.3—NOAA ,fırtınaların vuracağı zamanı daha önceki tahminlerden iki kat daha doğru olarak aşağı yukarı altı saat önceden bildiren enlil(Sümer rüzgar tanrısı) adlı yeni bir bilgisayar yazılımı-modellemesi geliştirdi.Enlil in yanılgı payı 45 dk civarında.

3.4—Gerek atmosfer hareketleri gerek güneş fırtınaları çok değişkenli kaotik diferansiyel denklem tarafından idare edilir.Güneş çekirdeği her saniyede 10 milyar hidrojen bombasına eşdeğer enerjiyi füzyon oranları arttıkça genişleyen,azaldıkça büzülen tıpkı yavaş ve derinden nefes alan bir kalp gibi atıyor.

11 yıllık periyotlarla güneş fırtınaları oluşuyor.Sonuç olarak en iyi atmosfer tahmini 3 günlük tahmin olduğu ve 3 günden uzun sürede tahminin anlamı kalmadığı-sıfır yaklaştığı dikkate alınarak güneş fırtınaları için en iyi tahmin süreleri,bu çalışmalarla belki örneğin 3 güne çıkarılabilir.

4—Güneş Fırtınlarında Fırtınanın Gücüne Göre Sıralama:

1—Carrington olayı-1859 yılı , Bu olay sırasında 1859 yılında gece saat 02:00'de gündüz gibi dünyanın aydınlanmasına sebep olmuştu. bu fenomenin 2012 yılının eylül ayında yaşanmaması durumunda aynı risk 2023 için de mevcut.

1.1-- NASA'nın Heliofizik Bölümü'nün başkanı Richard Fischer, "Güneş derin bir uykudan uyanıyor ve birkaç yıl içinde daha fazla solar aktivite bekliyoruz.

2—1989 fırtınası(kanada da enerji kesintisi) ,

3—1958 fırtınası-ABD/Avrupa arasında uçan 100 uçakta yerle bağlantının kesilmesi.

4—2003 fırtınası-GPS bağlantılarının kesilmesi ve İsveç te elektrik kesintisi.

5—2000 fırtınasında araştırma uydusu SCA kontrolünü kaybetti.

5—Güneş Fırtınaları Sırasında Oluşan Olaylar:

5.1--Eylül 1859 ilk gününe denk gelen adı Carrington patlaması olarak ifade edilen güneş patlamasında bazı santrallerde iler durmuştu.

5.2—13 Mart 1989 da oluşan güneş patlaması carrington dan 3 te 1 daha az güçlü olup,Kanada da 6 milyon kişinin elektriğini iki dakika sürede saf dışı bıraktı.

5.3-- Japonyanın mor ötesi kameralarla sürekli takip ettiği güneş patlamasına neden olan koronol hücrenin önümüzdeki aylarda büyük bir patlamanın öncüsü olduğu tecil edilmiş durumda. Bu hücrenin oluşma aşamasında dünya ve gezegenler üzerindeki manyetik etkileride halen incelenmeye devam ediyor.Sanırım önümüzde birçok mega deprem diyebileceğimiz bir süreç var. Endonezya depremine benzer depremlerin oluşması bir ihtimal dahilinde.

6—Güneş Fırtınaları ve İklim:

6.1--Radyasyon güvenliği konusunda çalışan fizik yüksek mühendisi Şükran Can, özellikle kuzey yarımkürede etkili olan soğuk hava dalgasının sebebinin Güneş’teki büyük patlamalar olduğunu iddia etti.

6.1.1--Can’a göre iyonosfer tabakası, kısa süre önce Güneş’te meydana gelen büyük patlama sebebiyle mutlak soğukluğa (-273) yakın aldığı elektromanyetik darbe sebebiyle çökerek aşağıda bulunan hava katmanlarını soğuttu.

6.2--Can, son yılların en büyük Güneş patlamasından sonra gelişen olayları şöyle anlatıyor: “Bu patlamadan sonra yüksek enerjili parçacıklar ve manyetik alanlar dünyaya geldi. Mutlak soğukluğa yakın iyonosfer tabakası aşırı ısındı. Hem ısınma hem de fiziki etki sebebiyle soğuk iyonosfer uzaya doğru değil de ters istikamete çökme yaptı. Alt katmanları iteledi. İyonosfer soğukluğu bir ölçüye kadar azalarak aşağıya yaklaştı. Tabakaları hızla soğuttu. Bu arada da atmosferin iç yapısında CO2 yoğunluğundan dolayı buharlaşma doğal olarak olması gerekene göre fazla idi.

Soğukla buharın karşılaşması durumunda hortum, tayfun ve kar yağışı gibi çok şiddetli atmosferik olaylar oluştuğuna işaret eden Can, “Nükleer patlamalardan sonra da kış şartları oluşur. Çünkü milyonlarca derecelik ısı yükselerek yukarıdaki hava katmanları ile yer değiştirir. Soğuk yere iner.” dedi.

6.3--Can, Güneş patlamalarının 2012-2014 senelerinde yoğunlaşacağı –Özellikle 12 Eylül 2012 tarihi ön plana çıkmata olup ,bu patlamaların ardından patlamaların küresel bir soğumaya yol açacağının NASA ve Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’ndeki (MIT) uzmanlarca öngörüldüğünü ve çok sayıda yayın yapıldığını belirtiyor.

6.4--Mini buzul çağı geliyor!Şükran Can, 2014′ten sonra 10 yıl civarında sürecek mini buzul çağı yaşanacağını da tahmin ediyor. Güneş’in 2014′e kadar sürecek patlamaların ardından yorulacağını ve 10 sene sürmesi beklenen uykuya yatacağını aktaran Can, “Yeteri kadar ısınmayacağız. Dünyanın termostatı gibi olan Gulf Stream sıcak su akıntısı da durma noktasına geldi. Buzullar ABD ve Asya’yı kaplayabilir.” diye konuşuyor. Ekvator’a yakın ülkelerin şanslı olacağına değinen Can, “Belki bu noktada bugün şikâyet ettiğimiz sera gazları aşırı soğumayı önleyerek insan hayatı için olumlu bir işlev görebilir.” diyor.

7—Büyük Güneş Fırtınalarına Karşı Ulusal Çözümler İçin Öneriler:

7.1--Carrington sınıfında bir güneş fırtınasında elektrik trafolarının patlamasına yol açabileceği ve buna bağlı olarak bunlar yerine konana kadar aylar boyunca konut ve işyerlerinde insanlar ışık,içilebilir su,kanalizasyon boşaltımı,ısıtma/klima,yakıt,tlf hizmeti,dayanıksız yiyecek maddeleri ve ilaçtan mahrum kalabilir.

7.2—Bu kadar büyük bir tehdidin varlığı ortaya çıktıktan sonra prensip olarak yapılması gereken şey hazırlıklı olmak.Hazırlık yapmamanın katlanılmaz sonuçları var.Ulusal hazırlık yapılması gereken bu probleme karşı Hazırlık anlamında öneriler:

1—Ulusal şebekede oluşabilecek güç artışına karşı trafoları bu tür akımlara karşı koruma sistemlerini 2013 e kadar hızla devreye almak.

2—Evlerde ışık kesilmesina karşı klasik aydınlatma cihazlarının el altında bulunmasın sağlamak.

3—Şehirlerde kanalizasyon ve su hizmetlerinin devamı için,bu hizmetleri sağlayan pompa istasyonlarına dizel jeneratör bağlantısı yapmak.

4—Araç yakıtı istasyonlarında dizel jeneratör grubu bulunmasın sağlamak.

5—Tlf ve özellikle internet/bulut bilişim/ servis istasyonlarında yine dizel pompa gruplarının olmasını sağlamak.

6—Sebze ve meyve taşımacılığında lojistik zinciri soğuk zincir haline getirmek-TMO ile uzun süre dayanıklı buğday vs tahıl stoklamak.

7--Fabrikalarda üretimin devamı için dizel grupların var olmasını sağlamak.

8—Güneş fırtınasında uçakların yerle bağlantısının kesilmesine karşı havayolları çözüm üretmeli.

9—Güneş fırtınası sırasında uyduların yerle bağlantısının kesilmesi ve sürüklenmesine karşı uydu servis firmaları çözüm üretmeli.

10- Muhtemel depremden önce nasıl ulusal doğalgaz vanaları vs koruma amaçlı kapatılabiliyorsa Ulusal ve Uluslar arası kaynaklardan alınan bilgi doğrultusunda güneş fırtınasından hemen önce,Direk Başbakanlığa bağlı ulusal afet merkez yönetimi emriyle tüm trafolar ve ulusal elektrik şebekesinde acil yerler dışında tümü sistem bir hasara karşı kapatılabilir.

6—Sonuç:

1—Bugüne değin çok sayıda oluşan güneş patlamasına karşın yaşamı zora sokacak bir değişim olmadı.

2—Buna karşın 1859 tipi bir güneş patlamasında Dünya daki ulusal elektrik şebekesinin zarar görebileceği açık olup,21012-2013 güneş fırtınaları riskine karşı ulusal hükümetlerin gereken tedbirleri alması herhalde en uygun yol olacaktır.

Kaynakça:

1--National Geographic-Haziran-2012-S:80

2-- http://www.bluebox.bbs.tr/gunes-patlamasi-ne-zaman-olacak-bir