Deprem-Betonarme Çok Katlı Yapı Hasarı-2010 Şili
Depremi:
Şili de 2010 da 8.8
büyüklüğündeki depremde çok sayıda çok katlı yapı etkilendi.Ancak az sayıda çok
katlı yapı yıkıldı yada onarılmaz boyutta hasar gördü.Bu yazı için ABD de bu
depremi inceleyen PEER,SEAOC ve LATBDC sitelerinden yaralanılmıştır.
1—8-10 katın üzerindeki
yapılar eğilme davranışı gösterir.Davranış yapının zemine bir ankastre kiriş
davranışı gibidir.
2—Katlar arası ötelenme
oranları üst katlarda hızla artar.
3—En büyük kat arası ötelenme
zemin kattadır. Ve üst katlara doğru kat arası ötelenme miktarı giderek azalır.
3.1—Çok katlı yapıların bir
başka özelliği yatay yükler etkisinde zemin katlarında büyük basınç ve çekme
kuvvetleri oluşmasıdır.
4—Yüksek yapıların rezonansa
için öz titreşim periyotlarıda uzundur.Çok katlı yapıların uzak depremlerden
daha çok etkilenmesinin nedeni deprem kuvvetli yer hareketinin ve yapının
periyot özellikleridir.
5—Şili de Perde duvarlı yapı
için R=6.0 düşünülürse izin verilen limit ötelenme miktarı %1.2 gibi
olup,Türkiye deprem yönetmeliğine göre%2 olan değerden daha azdır.
6—Perde duvarlar düzlemleri
doğrultusunda çok rijit olmalarına karşılık dik yönde çok ince ve narindir.Bu
durum perdelerin düzlem dışına burkulmalrına neden olabilmektedir.Perde
uçlarında büyük çekme vebasınç kuvvet çifti oluşturan eğilme momentlerinin
yaratacağı kalıcı hasar daha sonra duvarın kısa yönde burkulmasına neden
olmaktadır.
7—Şili Depreminde Perde
Duvarlarda Hasar Nedenleri:
7.1—Çok katlı yapıların zemin
katlarında genişliği 20 hatta 17.5 cm olan çok ince duvarlar yapılmıştır.
7.2—Perde duvarların
uçlarında oluşan büyük çekme ve basınç kuvvetlerini taşıyan donatılar(demir)
miktar olarak azdır.
7.3—Perde uç donatıları
arasındaki beton aralığı çok azdır.
7.4—Perde uç donatıları ayrı
etriyelerle sarılmamış,perde gövde yatay donatıları(demirleri) perde uçlarında
90 derece bükülerek etriye gibi kullanılmak istenmiştir.
7.5—Uçları 90 derece bükülmüş
etriyeler hep açılmıştır.
7.6—Projelerde çirozların sık
kullanılması belirtilmiş olmasına karşın uygulamada hiç yada çok az çiroz
kullanıldığı saptanmıştır.
7.7—Perde uç donatılarının
yaklaşık perde kalınlığı kadar aralıkla konulmuş(çok geniş) etriyelerle
sarılması yetersiz kalmıştır.Oysa Bu bölümdeki etriyelerin 10 cm den daha az
aralıklarla konulması gerekir.
7.8—Zemin katlarda perde
duvar kalınlıkları en az 25 hatta 30 cm genişlikte olması gerekir.
7.9—Perde uç elemanı ve gövde
donatılarının kat geçişlerinde yeterli bindirme boyutları olmalıdır.
7.10—Zemin yada bütün
katlarda hiçbir şekilde perde duvar en kesitleri kısaltılmamalıdır.Taşıyıcı
sistemin rijitliğinde büyük değişme olmadan sürekliliği sağlanmalıdır.
7.11—Çok sayıda betonarme
perde duvarda çok ileri düzeyde basınç,eğilmeden dolayı basınç ve çekme
kırılması ve perdenin kısa yönünde yanal eğilme momenti kırılması olmasına
karşın yıkılan perde duvarlı yapı sayısı 4 ve ağır hasar gördüğü için yıkılacak
yapı sayısının ön belirlemelere göre 50 kadar olduğu sanılmaktadır.Az sayıda
binanın göçmüş olmasının nedeni çok ileri düzeyde hasarla birlikte düşey yük
taşıma gücü azalan,perdelerin geriye kalan düşey yük taşıma güçleri yapının kendi
ağırlığı ve kullanımdan kaynaklanan düşey yüklerden yinede daha büyük
olmasıdır.
Kaynakça: İstanbul Bülten-109-2010-S:20-24-27
Şubat 2010 Şili Depreminde Betonarme Perde Duvarlı Çok Katlı Yapı Hasarı-Nejat
Bayülke