Yangınlar-Ege Akdeniz Yangınları-Görüş ve Öneriler:
1--Orman yangınları Ciddi Karbondioksit Emisyon
Kaynağı:
1—Avustralya Yangınları:
1--Avustralya’daki orman
yangınları sonucu, ülkenin bir yıldaki sera gazı emisyonunun neredeyse yarısına
eşit miktardaki karbondioksit sadece birkaç ayda atmosfere salındı.
2--NASA tarafından yapılan
analizleri inceleyen Guardian gazetesinin haberine göre, 1 Ağustos’tan bu yana
Yeni Güney Galler’de…………… 195
milyon ton,
Queensland’de ise……………….. 55
milyon ton karbondioksit salındı. Geçen yıl tüm Avustralya’nın sera gazı
emisyonu…………. 532 milyon tondu.
Yanan
alan………………………...8000.000 hektar
3--Normal şartlar altında
bile ormanların bu miktarlardaki karbondioksidi tekrar emmesinin on yıllar
sürebileceğine dikkat çeken uzmanlar, yaklaşık 3 milyon hektar ormanlık alanını
kaybeden Avustralya’daki durumun çok daha kritik bir seviyede olduğunu
belirtti.
3.1--Bilim insanlarına göre,
halihazırda ‘kuraklık stresi’ altındaki ormanlar, tüm emisyonları tekrar
topraklara ve dallara geri alamayabilir bu da doğal karbon döngüsünü tehlikeye
sokabilir.
4--Tasmanya Üniversitesi’nden
Profesör David Bowman da, “Kuraklık stresi altındaki ağaçlar kendilerini çabuk
iyileştiremez, karbonhidrat rezervleri tükenmiş oluyor. İklim değişikliği de
ağaçların daha yavaş büyümesine ve yangınların daha sık yaşanmasına yol açıyor.
Yani daha az ağaç biokütlesi ve hatta orman örtüsü kaybı anlamına geliyor. Bu
biyosfer için ciddi anlamda negatif geri besleme döngüsü, karbon depoları
bizzat karbon kaynağına dönüşüyor” ifadelerini kullandı.
2—Türkiye Orman Yangınları:
1—Türkiyede ormanlık
alan……….22.7 milyon hektar…..ülkenin %27 si
2—Türkiye de yangına hassas
ormanlık alan………12.5 milyon hektar
3—Son yangınlarda-2021 Yangında
çekilen yüksek çözünürlüklü uydu görüntüleriyle
Manavgat'ta……………. …30.000 bin
hektar,
Bodrum'da…………….. ….12 600
hektar
Marmaris'te……………. ….8000
hektar
Güzelbağ çevresinde yakl…6500
hektar
Toplam..56500
hektar alanın zarar gördüğünü belirlendi.
3.1--Termal bantlardan
yapılan çalışmalarda orman yangınlarında yüzey sıcaklıklarının 90 ile 100
dereceye kadar yükseldiği tespit edildi. İTÜ Uydu Haberleşme ve Uzaktan
Algılama Uygulama ve Araştırma Merkezi (UHUZAM) Müdürü Prof. Dr. Mustafa
Yanalak, çalışmalardan elde edilen verilerin çok önemli olduğunu söyledi.
3.2--Türkiye'nin ilk uydu yer
istasyonu İTÜ UHUZAM, bölgelerdeki orman yangınların ardından doğadaki
tahribatı tespit etmek için çalışma başlattı.
3.2.1--Bu kapsamda, orman
yangınların doğaya verdiği zarar, "Spot 6&7", "Worldview
2&3" ve "Sentinel-2" ve “Landsat 8” uyduları aracılığıyla
görüntülendi. Uzaydan görüntülerle orman yangınlarının doğadaki tahribatının
son durumu tespit edildi.
3.3--Uydu görüntülerinde,
yangınların en çok Manavgat ve Muğla'da etkili olduğu belirlendi.
4-- Orman Genel Müdürlüğü’nün
istatistiklerine göre 6 yıl içerisinde Ege Bölgesi’nde 4 bin 200
orman yangını çıktı. Bu yangınların çıkış nedenleri arasında kundaklama dikkat
çekti.238 orman yangının kundaklama sonrası çıktığı tespit edildi.
4.1--Türkiye’de en çok
yangının çıktığı yer Muğla oldu. Turizm cennetinde çıkan yangınların 196’sı
kasıtlı ve kundaklama sonrası çıktı. Bölgede 1200 yangının nedeni bulunamadı ve
“faili meçhul” olarak kayıtlara geçti.
4.2--Muğla’da 794, Denizli’de
244 oldu ve İzmir’de 152 yangın olayı faili meçhul kaldı.
4.3--Yangın Sıralaması:
Muğla:1576-İzmir:1367--Antalya: 1157--İstanbul: 930
3—Dünyadaki
Orman Yangınları:
Avustralya
yangınları…………8000.000 ha
Kaliforniya
yangınları…………500.000 ha
İtalya-2021…………………….102.000
ha
İspanya-2021…………………..37904 ha
Yunanistan-2021……………….65.000
ha
Türkiye-2021…………………...56500
ha
4—Orman Yangın Yönetiminde Yapay Zekadan Yararlanmak:
1--Yangını çıkmadan tahmin
etmek, nerelerde çıkabileceğini belirlemek, dahası büyümeden kontrol altına
alabilmek mümkün mü?
1.1--Amerika’da bu konuda
kurulmuş en büyük merkezin başında bir Türk var. ABD’li yetkililerin yangınlar
konusunda bilgisine başvurduğu Dr. İlkay Altıntaş San Diego’daki California
Üniversitesi bilgisayar merkezindeki WIFIRE Laboratuvarı kurucusu ve direktörü.
Altıntaş merkezde, veri bazlı yangın modellemesiyle yangının davranışını
anlayarak nereye gideceğini tahmin etmenin mümkün olduğunu söylüyor. Acil durum
yönetiminde dört aşama olduğunu bunların hazırlık, zarar azaltma, mücadele ve
iyileştirme olarak sıralandığını belirtiyor:
1.2-- yangının çıktığı yerde
nem yüksekse rüzgar düşükse hava sıcaklığı yangını kontrol etmek daha kolay.
Ama fön rüzgarı dediğimiz havanın etkisi sıcaklık nemin düşük olması bunlar
yangını felakete dönüştüren şeyler. Mücadele de değişiyor.
1.2.1--Yangın büyüdükçe kendi
havasını oluşturmaya başlıyor. Bu durumda aynı yangından veri toplayıp yangının
nasıl davranacağını öğrenmemiz de mümkün.
1.3--Dr. İlkay Altıntaş’ın direktörü olduğu WIFIRE Merkezi’nde toplanan bilgilerin karar verici makamların kullanabileceği enformasyona dönüşmesi ise şöyle sağlanıyor:
1--“California’da son 5
senedir birçok yangında birlikte çalıştık otoritelerle (yetkililerle). Son iki
senedir de füzyon merkezi dediğim oluşumla hem kamu hem de endüstriyel
ortaklarla birlikte çalışıp bir program oluşturduk. Bu programda yangın çıktığı
anda eyaletimizin ödediği uçaklar havalanıyor ve modelleme başlıyor füzyon
merkezimizde.
2--NASA kamera sistemlerinin
hepsi kullanılarak uçaktan gelen bilgilerle birleştirilmesi sonucu yangını
sürekli olarak modelliyoruz. Böylece yangın çıktığı andan itibaren, acil durum
telefonu alındığı andan itibaren yangının hem nasıl değiştiği hem de onun
nereye gidebileceği konusunda modeller oluşturup doğru otoritelere
aktarıyoruz.”
3--Orman yangınlarının
başladıktan sonraki ilk üç saatinin kritik öneme sahip olduğunu vurgulayan Dr.
İlkay Altıntaş, Türkiye’deki yangınların seyrinin incelenerek, gelecekteki
olası yangınların önlenmesi için veri tabanı oluşturulabileceğini belirtiyor:
4-- Yangın konusunda risk
yönetimine geçmemiz gerekiyor. Türkiye’de de burada da yapıldığı gibi. Kriz
yönetiminde kalmış durumdayız. Yangının çıkış noktası da önemli, hemen müdahale
etmek önemli.
5—Yorum-Türkiye Yangınları:
1—Yangının olduğu yerlerde
hava sıcaklığı 49 C vurduğu bilinmekte.Bir cismin tutuşabilmesi için tutuşma
sıcaklığına erişmesi yereli olabilir.Bu anlamda Uydu fotoğraflarında sıcaklığın
49 C eriştiği yerler günlük olarak vs yangın riskli alan ilan edilebilir.
2—Küresel ısınma nedeniyle
artan kuraklık ve sıcaklık nedeniyle yangın riskinin küresel anlamda yükseldiği
kabul edilebilir.Kısaca her sene bu yangınların dahada artabileceği
düşünülebilir mi.
3—Yangının uydu kaynaklı
olduğu iddialar bulunmakta.Eğer öyle olsaydı yangınlar tek tek çıkardı oysa bir
anda çizgi boyunca çıkmakta.
3.1—Bir başka iddia yangın
çıkan yerlerde yangının toprak kaynaklı metan çıkışlı olduğu şeklinde.Bu
olasılık değerlendirilmelidir.
3.1—Öte yandan ileri yıllarda
5g nin yaygın hale gelmesi yangın riskini artırabilir zira uydu kaynaklı 5g
radyasyonu ileri yıllarda çam ağaçlarında reçine artışına buna paralel yangın
riski artışına yol açabilir.
4—Kundaklama etkisiyle yangın
oluşabilmekte.Bu belli oranda oluşmakta. Kundaklama yangınına karşı bir hakim
bir kundakçıya ömür boyu ağaç dikme cezası verdi.Yani yaktığın yeri yeniden
oluştur.Ayrıca yanan yerlerin imara açılmaması devlet politikası olmalı ki
caydırıcı olsun.
5—Yanan yerlerin
ağaçlandırılmasında yangın önleyen-çabuk büyüyen-yerel iklime uyumlu-yangın
önleyen ağaç setleri kurulabilir.Örneğin bu ağaçlar bambu veya ticari olsun
diye zeytin ağacıda olabilir.Zeytin kendi başına yanar.
6—Orman yangınlarında
yükselen toprak sıcaklıkları oldukça önemli.Bu anlamda küresel ısınma ile ciddi
mücadele verilmesi ve riskli alanların soğutulması önemli.
7—Orman yangınlarına karşı en
iyi silah küçük-çevik kara ve hava yangın söndürme araçları olabilir.Bu filolar
güçlendirilmeli.vede küresel ısınma ile ülke olarak güçlü şekilde mücadele
edilmeli.Yangın sezonu boyunca Uydu yer merkezlerinden sürekli yangın riski
gözetlemesi yapılmalı ve riskli yerler yangından olmadan evvel soğutma
yapılmalı.
8—Ses ile yangın söndürme
araştırmaları yapılmalı.
9—Ülke olarak öncelikle ansal
yapay zeka tabanlı yangın risk haritalarının programının oluşturulması ve bu
programın ya hizmet satın alma yada oluşturulması ile yangın durumunda yangın
riskini azaltma konusunda çalışılabilir.
10—Bir başka konu ; Ormanlık
alanların kuru otlardan temizlenerek yangın riskinin azaltılmasında keçilerden
yararlanılabilir.Orman köylüsüne teşvik ile keçi beslemesi vs yaptırılmak
suretiyle yangın riskleri azaltılabilir.
Kaynak:
1--https://tr.sputniknews.com
2--https://www.hurriyet.com.tr/
3--https://www.cumhuriyet.com.tr
4--https://www.amerikaninsesi.com/