Dijital
ABD Dolarının Küresel Ekonomiye Etkileri:
1--ABD Merkez Bankası'nın (FED) üst düzey bir yetkilisinin
geçen hafta bankanın ABD dolarının dijital versiyonunun çıkarılmasıyla
sonuçlanacak bir planın tasarı sürecini hızlandırdığını söylemesi, finans
piyasalarında şaşkınlıkla karşılanmıştı.
1.1--FED
yetkilisinin bu açıklaması, paranın gelecekte nasıl bir şekil alacağı konusunda
büyük ülkeler arasındaki yarışa ABD'nin de girdiğinin işareti olarak
algılanıyor.
1.2--ABD,
"merkez bankası dijital dövizi" (CBDC) çıkarma konusunu gündemine
alan ilk ülke değil. Bu konuda öncülüğü Çin yapıyor. Ancak ABD dolarının
küresel ticaret ve dünya ekonomisindeki önemi, FED'in dijital para biriminin
geliştirilmesi ve kabul edilmesi projesine olan ilgisini özellikle anlamlı
kılıyor.
1.3--Merkez
bankalarının dijital para birimi çıkarmasını destekleyenler, kişiler ya da
şirketler arasındaki elektronik ödemelerin anında ve kalıcı olarak
yapılabileceği, bir bankanın aracı olmasına gerek kalmayacağı, banka hesabı
olmayan kişilerin bile kolaylıkla güvenli elektronik ödeme alabileceği bir
geleceğe işaret ediyor.
1.4--Ancak
merkez bankalarının dijital döviz alanına girmesine şüpheyle bakanlar, kişisel
gizlilikle ilgili kaygıları öne çıkararak bu sistemin, kişilerin gizli tutmayı
tercih edecekleri mali işlemlere federal hükümetin erişim sağlamasına olanak
tanıyabileceğini kaydediyor.
1.5--Küresel
çapta serbestçe dolaşımda olan dijital ABD dolarının küçük ülkelerin merkez
bankaları tarafından basılan ulusal para birimlerini devre dışı bırakabileceği
gibi ekonomik kaygılar da söz konusu.
1.6--Ulusal
hükümetlerin kendi para birimlerinin dijital versiyonlarını çıkarması
olasılığı, bazı avantaj ve dezavantajlara rağmen küresel çapta ivme kazanıyor.
Yuan'ın dijital versiyonunu şimdiden kısıtlı olarak dolaşıma sokan Çin ise bu
alanda dünyaya liderlik yapıyor.
1.7--Danışmanlık
firması Accenture'da dijital para birimi alanındaki çalışmaları yürüten üst
düzey yetkili David Treat, firmasının G-20 ülkelerinin çoğunun merkez
bankalarıyla çalıştığını, 2024 yılına kadar bu ülkelerin dörtte birinin merkez
bankalarının dijital döviz çıkaracağını tahmin ettiğini söylüyor.
1.8--Merkez
bankası dijital dövizlerinin finans dünyasının gelecekte kaçınılmaz birer
parçası haline geleceği düşünülüyor. Peki, dijital para birimi teknolojisinin
dünyada en yaygın kullanılan para bilimi olan ABD dolarına uygulanmasının avantaj
ve dezavantajları neler:
1--Bitcoin
gibi dijital para birimlerinin aksine ABD dolarının dijital versiyonu da
banknotlarla aynı değere sahip olur. Doların dijital versiyonu, ABD Merkez
Bankası’nın garantisi altında çıkarılır.
2--Accenture'dan
David Treat, "Dijital doların değerine ilişkin hiçbir soru işareti yok.
İster cüzdanınızda olsun ister bankadaki mevduat hesabınızda ya da merkez
bankası dijital dövizini taşıdığınız dijital cüzdanda, 1 doların değeri her
zaman 1 dolar olacaktır" diyor.
3--Geleneksel
parasal işlemler anında yapılıyor gibi görünse de Venmo uygulaması üzerinden
basit bir para transferini gerçekleştirmek için bile geniş bir dijital altyapı
ağı gerekiyor.
3.1--Bu
ağ, ödemeyi yapan kişinin yeterli parasal kaynağa, ödemeyi alan kişinin de bir
hesaba sahip olduğunu doğrulayan mali hizmet firmaları arasındaki çoklu
etkileşimi sağlıyor. Bu sistemin herhangi bir parçasındaki eksiklik, ödemenin
yapıldığının doğrulanmasını geciktirebiliyor.
3.2--David
Treat, buna karşın dijital doların aynı nakit para gibi işleyeceğini, parasal
bir işlemin yapıldığını doğrulamak için gereken verilerin dijital para
cüzdanında saklanan "token"ların içinde yer alacağını söylüyor. Bir
ödeme yapıldığında buna ilişkin veri, token'ın içine kodlanıyor ve veri,
token'ın kalıcı bir öğesi haline geliyor.
3.3--Bu
durumda dijital cüzdana sahip olan iki kişi akıllı telefonları üzerinden
internet bağlantısına gereksinim duymadan dijital dolarla mal ya da hizmet
alışverişinde bulunabiliyor. Bu alışveriş, "yakın alan iletişimi"
(near field communications) olarak adlandırılan teknoloji sayesinde
gerçekleşiyor.
3.4--Her
iki dijital cüzdan da internet bağlantısı sağladıklarında yapılan parasal
işlemin bir kaydı da "dağıtılmış defter" (distributed ledger) içinde
saklanarak ek bir güvenlik daha sağlanmış oluyor.
4--Güvenilir
bir dijital dolar, hem dış hem de iç para transferlerinde dünya genelinde
kullanılabilir.
5--Dijital
ABD dolarının çıkarılmasına ilişkin araştırmalara destek veren ve Accenture ile
işbirliği içinde faaliyet gösteren Digital Dollar Project'ten Daniel Gorfine,
"Merkez bankası dijital dövizinin potansiyel faydalarından biri
maliyetlerin düşürülmesi ve sınırlar arası para işlemlerinin pürüzsüz hale
getirilmesi. Bu potansiyelin hayata geçirilmesi için ABD'nin merkez bankası
dijital dövizinin küresel standartlarını belirlemede liderlik rolü üstlenmesi
önemli" diyor.
6--Dünyanın
en yoksul ülkelerinde bile akıllı telefonların yaygın şekilde kullanılması,
merkez bankalarının çıkaracağı dijital dövizlerin dünyanın dört bir yanındaki
insanların dijital ekonomiye katılmasını sağlayabilir.
7--VOA'in
sorularını yanıtlayan Daniel Gorfine, mobil cihazlardaki dijital cüzdanların
teknolojik, işlevsel ve denetimsel açılardan daha düşük maliyetli olmasının,
bankacılık hizmetlerine hiç erişimi olmayan ya da kısıtlı erişimi olan
kişilerin de mali sisteme katılmasını sağlayacağı görüşünde. Gorfine, "Bu
durum hem ABD içinde hem de yurt dışında geçerli. Kenya gibi ülkelerin
deneyimleri, dijital erişimin mali hizmetlerden mahrum kalan nüfuslar üzerinde
güçlü kapsayıcı etkisi olduğunu gösteriyor" diyor.
7.1--ABD
Merkez Bankası'nın vatandaşların finansal işlemlerini takip edebilecek bir
sistem yürütmesi fikri, kişisel gizliliği savunanlar arasında kaygı yaratıyor.
Birçokları, Çin para birimi Yuan’ın dijital versiyonunu işleten sisteme işaret
ediyor. Çin'de hükümet, mali işlem verilerine erişimi, bu sistemin açık bir
özelliği olarak görüyor.
8--Accenture'dan
David Treat gibi merkez bankalarının dijital para birimi çıkarmasını
destekleyenler ise FED'in bu sistemi işletmesini kişisel gizliliği savunanlar
açısından olumlu olarak görüyor. Bunun nedeni, FED'in, ABD Anayasası'nın
kişisel verilerin araştırılması ve bu verilere el konmasını yasaklayan Dördüncü
Ek Maddesi kapsamında faaliyet göstermesi.
9--Yabancı
ülkelerde insanların ödemelerini kolaylıkla ABD dolarıyla yapabilmesi kişisel
düzeyde elverişli olsa da bu durum, ulusal para birimini kullanan ülkelere
zarar verebilir.
9.1--ABD
dolarının parasal işlemlerde tercih edilen birim haline gelmesi ve yabancı
ülkelerin para birimlerinin yerini alması, bu ülkelerde yaşayan kişilerin satın
alma gücüne ve bu ülkelerin merkez bankalarının kendi para arzını idare etme
becerisine zarar verebilir.Digital Dollar Project'ten Daniel Gorfine, bu
sorunun ele alınması gerektiğini kabul ediyor.
9.2--Dolarizasyonun uluslararası çapta artması
olasılığını araştırmanın ihtiyatlı bir adım olacağını söyleyen Gorfine,
"Bazı riskleri hafifletmenin yolları var. Dijital ABD dolarıyla sahip
olunabilecek varlıkların miktarı sınırlandırılabilir. Uzun vadede dijital para
birimlerine erişim talebi arttıkça bu taleplerin temel kuralları ve hukukun
üstünlüğünü özümsemiş güçlü demokrasilerle desteklemek faydalı olacaktır"
diyor.
2--Para Basma- Küresel Borç Krizi-
-Akışkanlar Mekaniği:
1—Para Basma-Akışkanlar Mekaniği
Benzeşimi:
1--Fed
tarafından basılan para dünya ekonomisine girerken aynı zamanda ABD
ekonomisini dengeleyen dünya devletleri(özellikle gelişmekte olan ülkelerin)
ekonomilerini de etkilemekte.
1.1—Bir
su akışı-pompa-boru vs sisteminde pompa eğrisine göre sisteme giren
1—debi
artarken basma yüksekliği düşer yani ekonomide daha fazla para basma-parasal
debinin artması paranın değerini düşürür parası düşen ABD doları değil onu
dengeleyen gelişmekte olan ülke devlet paraları.
1.1.--Zira
Fed tarafından basılan para büyük amerikan bankalarına verilmekte -büyük
amerikan bankaları da ilgili gelişmekte olan ülkelere bu parayı kredi olarak
vermekte.
1.2—Para
basılması ile debinin artması sonuçta piyasa çapı aynı(boru) olduğu için
piyasalarda-sistemde paranın akış hızını artırır ve artan akış hızı reynolds
sayısını artırdığı için ülke piyasalarının türbülansa kaymasına yol
açabilir-aynı zamanda reynolds sayısının artması ülke enflasyonlarını düşürür.
1.3—Para
basılması ile parasal debinin artması pompa gücünün artmasına yol açar.Artan
pompa gücünü dengeleyen ise motor devrinin düşmesi olacaktır.
1.3.1--İşte
bu nedenle pandemi ile dünya ekonomisinin motor devri düşmüş- ülke büyüme
hızları düşerek bir anlamda basılan fazla doları dengelemiştir.
2—Elektronik
paralar-Bitcoin gibi sanal paralar küresel ekonomik sistemde parada
akıcılığı-vizkoziteyi artırır bu ise akışkanlar mekaniğine göre akışın reynolds
sayısını düşürerek akışı türbülanstan uzak tutar.
2.1--Ancak
paranın değer kaybı-akışkanlar mekaniğinde akışa karşı direnç-basınç kaybı
akışın reynolds sayısı ile ters ilişkili olup reynolds sayısı düştükçe değer
kaybı artar.
2.2—Sonuç olarak elektronik paraların daha
fazla sisteme girmesi ile küresel ekonomi türbülanslarda-krizden uzaklaşırken
aynı zamanda ülke para değer kayıplarının artmasına yol açabilir.
2.3--Türbülans
paraların değer kaybının(hiper enflasyon) üstel olarak arttığı bir durumdur
bunun sonucu bir ülkede kriz gelişebilir.Nasıl %100 e ticaret yerine %50-%50 e
ticaret-fiziki ticaret söylemi uygun olursa %50-%50 elektronik para-fiziki para
söylemi uygun olabilir mi.
Kaynak: https://www.amerikaninsesi.com/