Dünya
Parası-Ortak Para-Mümkün mü:
1--1999 Nobel Ekonomi Ödülü'nü kazanan Robert Mundell'in
lakabı ‘Euronun Babasıdır.
1.1--Euro başarılı bir proje miydi? Bence öyleydi.
An itibariyle birbirlerinden neredeyse tamamen farklı 19 ülke ortak paraya ve
ortak bir merkez bankasına sahipler ancak bildiğimiz anlamda ortak bir bütçe ya
da mâliyeleri yok.
1.2--Normalde böyle bir sisteme başarılı olacak
gözüyle bakmazsınız ama her şeye rağmen sorunlu bir kaç üye dışında gayet güzel
bugünlere kadar geldi.
2--Tek para birimi kullanımı, kişilerin, malların,
hizmetlerin ve sermayenin AB içinde serbest dolaşımını temin eder, tek pazar
anlayışını tamamlar. Tek para kullanımı ile süreç tamamlanır.
2.1--AB vatandaşlarının alım güçleri korunur, sınırlar
arasındaki para bozdurma işlemlerinin maliyeti de kalkar. Yani tek para birliği
“birlik” yapmıştır.
2.2--Ama Mundelin gönlünde yatan aslan bir dünya parasıdır.
Tek dünya, tek para isterdi o. 2008 krizinin ardından Mundell'e sormuşlar
“Şimdi ne olacak” diye.
2.3--Euro'nun dolara karşı daha da değerleneceğini
öngörmüş. Bu ön-görüyü yapmak için Nobel ödüllü olmaya gerek yok ama Mundell,
CNBC ile söyleşisinde “Bir şeyi değiştirme şansı verilseydi neyi değiştirirdiniz”
sorusuna “Ortak bir dünya para birimi oluştururdum” demiş. IMF’nin SDRsinden
farklı bir para bu. Dolar, Euro, yen, sterlin ve bir de yuan bir araya gelecek
ve bir dünya parası ortaya çıkacak.
2.4--Kulağa hoş geliyor ama inanılır değildi.
Başarılı olma şansı da yoktu. Bırakın tek parayı birlikler bile korunamadı.
Nafta'dan Paris İklim Anlaşmasına kadar neredeyse her şey dağılmıyor muydu?
Başta doların mevcut halinden memnun olan ABD istemezdi böyle bir şeyi.
2.5--İngilizlerin ise ulusal paralarından vazgeçip,
merkez bankasının anahtarını başkasına vermeyi kabul edebileceklerini
düşünemiyorum bile. Öyle de oldu, vermediler. Ve en sonunda parasal birlik bir
yana Avrupa Birliğinden ayrıldılar. Mundelfin hayali de tarih sayfalarında
kalır ve bir anı olur gider.
3—Yorum:
1—Ortak dünya parası mümkün mü.Euro bir anlamda
alman ekonomisi ve birliğinin temsili gibi.İMF nin dijital SDR si ile ortak
dünya parası herhalde oluşmaz.
2--Sovyetler Birliğininde kollektif mülkiyet
düşüncesi pratikte sahada geçerli olamadı ve verimsiz işletmeler nedeniyle birlik dağıldı.
3--Sonuç olarak ülke egoları ortak dijital bir dünya
parasını pek mümkün kılmayabilir.
3.1--Ancak her ülkenin dijital parası ile ekonomi
daha akışkan hale gelebilir bu ise ticareti artırabilir ve beraberinde
riskleride getirebilir.
Kaynak:Ekonominin Halleri-Servet Yıldırım- dunya.com