Katı Atıkların-Evsel Geri Kazanımı :

1--—Atık geri kazanımında; gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde geri kazanım projeleri için kararlı bir hükümet, belediye ve özel kuruluşların finansal desteği, maksimum toplama ve geri dönüşüm, Pazar geliştirilmesi ve promosyon, eğitim ve bilgilendirme çalışmaları gerekmektedir.

2--Ancak bu projeler kapsamında yapılan ayrıştırma tesisleri ülkemizde verimli olarak çalışmamaktadır. Tesislerin verimli çalışmasını etkileyen etmenler, değerlendirilebilen geri kazanılabilir atık miktarlarının yetersiz olması,sokak toplayıcılarının etkileri, tesis kapasitesinin yüksek seçilmesi, toplama işleminin sağlıklı yapılamaması vb.

3--Kırsal Belediyelerde Evsel Katı Atıkların Geri Kazanımı halkında oluşan katı atık miktarı 0,76 kg/kişi.gün

olup gelir düzeylerine göre,

1--yüksek gelirli hanehalkında 0,685 kg/kişi.gün,

2--orta gelirli hane halkında 0,715 kg/kişi.gün,

3--düşük gelirli hane halkında 0,88 kg/kişi.gün'dür.

4—Mustafakemalpaşa Ilçesi toplam katı atık miktarı, 36611,6 kg/gün ve atık yoğunluğu 0,4 ton/m3 olarak bulunmuştur.

8--Hanehalkı geri kazanılabilen katı atıkların oranı %22'dir.

9--Gelir seviyelerine göre geri kazanım yüzdeleri,

1--yüksek gelirli hane halkı için %25,18,

2—orta gelirli hane halkı için %21,12,

3--düşük gelirli hane halkı için %19,99'dur.

4--Bu atıkların

%43'ü........................ kâğıt/karton

%27'si........................plastik

%12'si....................... cam

%8'i.......................... tekstil

%4'ü..........................metal

%3'ü......................... lamine karton ve ahşap'tır. 

4.1--Ayrıca plastik atıklarının, 

%11'i.........................Naylon

%8'i .........................PET

%5'i......................... PE

%1'i......................... PS 

%1'i .........................PP'dir. 

En fazla geri kazanılabilen atık kağıt ve karton, en az ahşap ve lamine karton'dur.

5--Yapılan çalışmalar sonucunda %20-25 (geri kazanım projesine katılma payı %70-75 ve atık toplama sırasında %5-10) kayıp oluştuğu tespit edilmiştir.

5.1--Bursa'nın Mustafakemalpaşa Ilçesinde hane halkından kaynaklanan katı atıkların fiziksel analizi ve karakterizasyonu yapılmış ve geri kazanım oranları belirlenmiştir.

6-- Ilçede kişi başına oluşan katı atık miktarı 0,76 kg/gün, atık yoğunluğu 0,4 ton/m3 ve geri kazanım oranı %22 olarak tespit edilmiştir.

7--Yapılan geri kazanım fayda-maliyet analizi sonucunda net kar 123,83 YTL/ton.atık olarak hesaplanmıştır. 

 

7.1--Yapılacak katı atık geri kazanım tesisinin 15 ayda kendini amorti edeceği belirlenmiştir.

11—Araştırma çerçevesinde katılma ve toplama kaybını, hane önüne konulan özellikle mavi poşetlerin başka kimseler (Sokak toplayıcılar vb.) tarafından toplanması veya farklı bir şekilde ortadan kaybolması,seçilen hanelerin beşte birinin yapılan çalışmaya katılacağını beyan etmelerine rağmen katılmamaları,tarafımızdan verilen poşetlerin geri toplanamaması vb. oluşturur.

11.2--Bu kayıplar dikkate alınarak (%25 olarak), hanehalkı geri kazanılabilir katı atık miktarı 5957,9 kg/gün olarak belirlenmiştir.

12--Mustafakemalpaşa ilçesinde kapıdan kapıya toplama yöntemi ile bir toplama aracı günde yaklaşık olarak 115 km yol yapacağı tespit edilmiş ve toplama maliyeti hesaplamalarında bu değer üzerinden taşıma maliyeti çıkarılmıştır. 

12.1--Mustafakemalpaşa ilçesinde geri kazanılabilen katı atıkların toplama maliyeti 26,6 YTL/ton atıktır.

13-- Ilçedeki hane halkı katı atıkların, 

%65'i ..............................sebze ve 

%22'si........................... çürüyebilen maddeler.

%13'ü............................ kül ve cüruf atıklarıdır.

13.1--Toplam katı atıklar içinde 

yiyecek atıkları............ .............%40-85

geri kazanılabilen katı atıklar...... %5-60 ve 

kül, toz,vb atıklar...................... %0-10 arasındadır.

14--Türkiye'de evsel katı atıkların 

%68,87'si............................... organik ve ıslak katı atıklar

%14,09'u............................... geri kazanılabilen katı atıklar ve 

%17,04'ü............................... kül ve cüruf atıklarıdır.

 

15--Ilçenin atık karakterizasyonu Türkiye ortalamasına göre geri kazanım oranı açısından yüksektir.

16-- Türkiye'de hanehalkı atık oluşumu 0,57 kg/kişi.gün, belediye sınırları içinde tüm atıklarda ise 0,97 kg/kişi.

17--Ilçe Atık yoğunluğu 0,4 ton/m3 olarak belirlenmiştir.

17.1--Düşük gelir grubunun kışın kül, yazın ise su içeriği yüksek sebze ve çürüyebilen katı atık oluşturmasından dolayı yoğunluğu yüksek çıkmaktadır.

18--Geri kazanım projeleri ile nihai bertaraf metodu olan düzenli depolama alanlarının ekonomik ömürleri uzatılmaktadır. Bu çalışmada yaklaşık günde 20 m3 katı atık çöp olmaktan,depolama alanına gitmekten kurtarılacak, düzenli depolama alanının 7 yıl ömrü uzatılacak

19--Kaynakta ayrı toplama sistemi ile bu araştırma yapıldığından geri kazanım oranı %22'dir.

20--Ayrıca ıslak katı atıkların kompostlaştırılmasının geri kazanım olarak kabul edilmesi ile katı atıklarının geri kazanım oranının %40 -%62 seviyelerine çıkabileceği öngörülebilmektedir.

21--Türkiye'de 

kâğıt...............................................%30

cam...............................................%25-30

metal..............................................%30-35 

plastik geri kazanılabilir katı.............%30 atıklar 

ekonomiye geri dönüştürülmektedir

22--Geri kazanılabilen katı atıklar toplandıktan sonra toplama araçlar ile ayırma tesislerine getirilir ve mavi poşetler poşet parçalayıcı bulunan yükleme bandına boşaltırılır. Bu atıklar ortasında manyetik seperatör bulunan ayırma bandına iletilir .

22--Türkiye'de bulunan ayırma tesisleri kapasite ve minimum personel sayısına göre; Bursa, Adapazarı, Bakırköy ve Kadıköy Belediyelerinde 10 ton/Vardiya (8 sa), 11personel, Yalova ve Düzce Belediyelerinde ise 6 ton/vardiya (8 sa), 9 personeldir

22.1--Yapılan araştırmada önerilen Ayırma tesisi için 25m uzunluğunda 20 m genişliğinde ve 10m yükseklikte bir kapalı alan gerekmektedir. Bu alan için iki maliyet vardır.

22.1.1--Bunlar arazi bedeli ve yapılacak inşaat maliyetidir.Arazi bedeli 1258,8 YTL/ton ve inşaat maliyeti ise 8727,9 YTL/ton atıktır. 

22.1.2--Geri kazanılabilen katı atıkların depolama maliyeti toplam 9986,7 YTL/ton atıktır

23--Günlük geri kazanılabilen katı atıkların birim işletme maliyeti 58 YTL/ton atıktır.

23.1--Mustafakemalpaşa Ilçesi meskûn bölgelerinden kaynaklanan geri kazanılabilen katı atıklardan,123,83 YTL/ton gelir elde edilebilir.tamamında Geri Kazanım Projesinin yatırım maliyeti 56634,8 YTL/ton atıktır.Bu projenin onbeş aydaki net karı yatırım maliyetini karşılamaktadır.

24--Geri kazanılabilir atık bileşenlerinin 

%35'i............................. kâğıt

%20'si ............................cam

%30.............................. metal (alüminyum) 

%35'i ............................organik katı atıktır. 

24.1--Bu çalışma sonucunda  %35 katı atık geri kazanılması depolama sahası ömrünü 6 yıl artırmaktadır

25--Site ve tek katlı hanelerde toplama maliyeti 84,39-101,64 YTL/ton'dur.Türkiye'de katı atık toplama maliyetleri 42-56 YTL/ton arasındadır

26--Geri kazanım oranı Mustafakemalpaşa ilçesinde %22 olup bu hem teorik hem de uygulama oranıdır.

27--Oluşan 239 ton/ay geri kazanılabilen katı atık ayırma maliyeti 31,5 YTL/ton, toplam işletme maliyeti 58,1 YTL/ton ve bu atıklardan elde edilecek net kar 123,83 YTL/ton'dur.

28--Ilçeye yapılacak geri kazanım proje yatırımı 15 ayda geri kazanılabilen katı atıkların satışından karşılanacaktır.

28.1--Ancak fayda maliyet analizine göre 2,7 ton/gün altında geri kazanılabilir katı atık toplanması ve işlenmesi, bu proje yatırımını karşılamayacaktır.

29-- Tüm atıklar içinde hane halkı katı atık geri kazanımı %9,4 oranındadır.Iyi bir performans ile bu değer %25 seviyelerine çıkarılabilir.

29.1--Yapılan bir karakterizasyon çalışmasında geri kazanılabilir katı atıkların oranı teorik olarak %20 olduğu ancak uygulamada ise bu oranın %8 seviyesinde kaldığı belirlenmiştir. Bunun nedeni muhtemelen çok miktarda ıslak katı atıkların geri kazanılabilir katı atıklarla karışmasıdır.

30—Ciddi anlamda bu soruna karşı çözüm olarak ,atıklar kaynağında toplanmalıdır.Bunun için

1--evlere içine konulacak mavi poşetli orta boy geri dönüşüm karton kutusu olmalı ve hane halkı geri dönüşenleri (kağıt-metal-plastik-cam)bu kutuya atmalı,

2--gıda atıklarını çöp konteynırına atmalı yada çöp konteynırleri üzerin geri dönüşüm konteynırı ve gıda atık konteynırı olmak üzere yazılmalı-insanlar evlerinde ayrı poşetleri bu konteynerlere atmalı.

3--Bu şekilde geri kazanım oranlarını % 22 nin üzerine çıkarabilme imkanı oluşabilir.

4--Gıda konteynırına atılan gıda atıkları kompost firmalarında kompost yapılmak üzere toplanabilir.

Kaynakça: Kırsal Belediyelerde Evsel Katı Atıkların Geri Kazanımı ve Ekonomik Analizi-Mustafakemalpaşa Ilçesi/Bursa Örneği-17, 65, 45-51-2007-Ekoloji