Tarımsal Sulama Sistemleri:
1--Ülkemizde kullanılan toplam suyun yaklaşık olarak % 70’den fazlası sulamada kullanılmaktadır.
1.1--Kullanılan sulama yöntemleri içerisinde en fazla su kaybı, ülkemizde en çok uygulanan su kaybı
yüzey sulama yönteminde………… % 35-% 60
yağmurlama ve damla sulamada…. .% 5-% 25 arasındadır.
2—Sulama Sistemleri:
2.1--Klasik yağmurlama sulama sistemleri:
2.1.1--Bu sistemlerde sulama suyu borularla araziye iletilir ve borular üzerindeki yağmurlama başlıklarından yüksek basınçla atmosfere püskürtülür.
2.2--Tamburlu yağmurlama sulama sistemleri:
2.2.1--Bir kızak veya tekerlekli araba üzerine yerleştirilmiş yüksek kapasiteli tabanca tipi bir yağmurlama başlığı veya belirli aralıklar ile lateral üzerine yerleştirilmiş püskürtmeli yağmurlama başlıklarının bulunduğu hareketli yağmurlama sulama sistemleridir.
2.2.2--Mevcut bükülebilir polietilen malzemeden imal edilmiş olup hortumların uzunluğu 400 metreye kadar ulaşabilmektedir. Her sulama doğrultusunda arazinin belirli bir şeridi sulanır.
2.3--Merkezi hareketli (Center pivot) yağmurlama sulama sistemleri:
2.3.1--Bu sistem bir merkez etrafında hareket eder. Hareket edilen dairenin çapı 1000 m’ye kadar ulaşabilir. Tarla bitkilerinin yetiştirildiği alanı 120 daha ve fazla olan alanlarda damla sulama sistemleri de dâhil tüm sulama sistemlerine göre daha ekonomik bir sulama sistemidir.
2.3.2--Yeraltı suyunun sulamada kullanıldığı alanlarda kuyunun bulunduğu yere bu sistemin merkezinin yerleştirilmesi halinde birim alana düşen sistem maliyeti de azalmaktadır.
2.3.3--Parsel köşelerinde bazı alanların sulanamaması bu sistemin en önemli dezavantajı olarak gösterilmekle birlikte son yıllardaki gelişmeler sayesinde bu olumsuzluk en az düzeye çekilmiştir.
2.3.4--Sistemin işletilmesinde sürekli iş gücüne ihtiyaç duyulmaması ve %12 eğime kadar olan alanlarda rahatlıkla sulama yapılabilmesi bu sistemin tercih edilmesindeki en önemli etkenlerdir
2.4--Doğrusal hareketli (Lineer move) yağmurlama sulama sistemleri:
2.4.1--Dikdörtgen veya kare şekilli alanların sulanmasında kullanılan bu sistem bir hat boyunca hareket eder. Bu hat üzerindeki hidranttan veya kanaldan suyu alan sistem hattın her iki tarafını da sulayabilmektedir.
2.4.2--Doğrusal hareketli sulama sistemi ile alanın tamamı sulanmaktadır. Eğimi % 3’in altında olan alanlarda rahatlıkla çalışabilmektedir.
2.4.3--İlk yatırım maliyetini yüksekliği ve sulamada iş gücüne ihtiyaç duyulması sistemin dezavantajları olarak kabul edilmektedir.
2.5--Ağaçaltı Mikro Yağmurlama Sulama:
2.5.1--Damla yöntemiyle yeterli ıslatma oranının elde edilemediği koşulda meyve ağaçlarının sulanmasında kullanılır. Sistem unsurları damla sulama sistemleri ile aynıdır, tek farkı damlatıcılar yerine her ağacın altına bir küçük yağmurlama başlığı konmaktadır.
2.6--Damla Sulama:
2.6.1--Damla sulama yöntemi diğer yöntemlere oranla daha fazla su tasarrufu ile daha yüksek verim ve kalite sağlayan, üretimde kalite ve standartlara en üst düzeyde uyum sağlayan, daha az işçilik ve tarımsal mücadele masrafı gerektiren, işletilmesi ve kontrolü çok kolay ve otomasyona çok uygun olan ve teknolojiyi en üst düzeyde kullanan bir yöntemdir.
2.6.2--Damla sulama yönteminin esası topraktaki nem eksikliği ve yetiştirilen bitkide stres yaratmadan, her seferde az miktarda sulama suyunun sık aralıklarla bitki kök bölgesindeki toprağa verilmesidir.
2.6.3--Sulama suyu bitki yakınına yerleştirilen damlatıcılardan damlalar biçiminde düşük basınçla toprağa verilir ve toprak yüzeyinin tamamı değil sadece damlaların toprağa düştüğü yer ve çevresi ıslatılır.
2.6.3.1--Derine sızma veya yüzey akışı ile su kaybı olmaz. Su uygulama randımanı yüksektir. Toprak sürekli nemli tutulduğundan verim ve kalite yüksektir.
2.6.4--Gübre suyla birlikte verilir (fertigasyon) ve çok etkin bir gübreleme yapılır. Yüzey sulamanın uygulanamayacağı kadar yüksek eğimli, dalgalı, hafif bünyeli veya yüzlek topraklarda güvenle uygulanabilir.
2.6.5--Arazinin her yerine hemen hemen aynı miktarda sulama suyu verilebildiği için tüm bitkiler aynı oranda gelişir, aynı zamanda hasada gelir ve kaliteli ve yeknesak ürün alınabilir.
2.7--Damla sulama sisteminin unsurları: Damla sulama sisteminde, sistemin büyüklüğüne göre çeşitli unsurlar yer almaktadır. Bunlar:
1--Kontrol birimi
1.1--pompa birimi,
1.2--hidrosiklon,
1.3--kum-çakıl filtre tankı,
1.4--gübre tankı,
1.5--elek filtre,
1.6--basınç regülatörü, vanalar, manometreler),
2--Boru hattı (ana boru hattı, manifold boru hatları, lateral boru hattı) ve
3--Damlatıcılar
2.8--Damla sulama sisteminin işletilmesi: Damla sulama sisteminin işletilmesi sırasında dikkat edilmesi gereken bazı hususlar vardır, bunlar:
1--Damla sulama sisteminin kaç işletme biriminden oluştuğu, her ünitede sulama zamanının nasıl planlanacağı (ne zaman sulamaya başlanacağı ve ne kadar sulama suyu verileceği veya kaç saat sulama yapılacağı) bilinmelidir.
2--Eğer yağış varsa, yağış miktarına göre sulamaların kaç gün geciktirileceği bilinmelidir.
3--Sulamaya ne zaman başlanacağının belirlenmesinde bitki su tüketimi değerlerinden yararlanılabilir veya topraktaki nem düzeyini gösteren tansiyometre gibi araçlar kullanılabilir.
4--Damla sulama sistemindeki damlatıcıların tıkanmasını önlemek için filtreler periyodik olarak temizlenmeli ve bakımı yapılmalı, sulama mevsimi boyunca ve son sulamadan sonra, birkaç kez seyreltik asit (hidroklorik veya orto-fosforik asit gibi) uygulanmalıdır.
4--Damla sulama ile sulanan bitkiden yüksek ve kaliteli verim alınabilmesi için, bitkinin ihtiyaç duyduğu makro ve mikro besin elementleri, bitkinin ihtiyaç duyduğu zaman ve miktarda, sulama suyuna karıştırılarak uygulanmalıdır.
5--Gübrelerin suda eritilerek sulama suyu ile birlikte verilmesi anlamına gelen fertigasyon ile gübre yıkanması önlenir, su ve toprak kirlenmesi azalır, gübrenin etkin kullanımı sağlanır, gübrelerden kaynaklanan kök bölgesi tuzluluğu düşük seviyelere indirilir, bitkinin gübreden ve sulama suyundan en yüksek düzeyde yararlanması sağlanır, zaman, işgücü, alet ve enerji tasarrufu sağlanır ve yüksek verim alınabilir.
Kaynak: Su Kaynaklarının Yönetimi Paneli-Nevşehir Üniversitesi-İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi-Kamu Yönetimi Bölümü-15.03.2013-Politikalar ve Sorunlar: Küreselden Yerele Tarımsal Su Yönetimi-Prof. Dr. Yusuf Ersoy Yıldırım-Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi-Tarımsal Yapılar Ve Sulama Bölümü