Tekstil Atık Sularının Arıtımı:

1--Boyalı suların arıtılmasında fizikokimyasal arıtma yöntemleri kullanmak gerekli olmaktadır.

1.1--Tekstil endüstrisi atık sularına uygulanması daha uygun grülen yöntemler; filtrasyon, kimyasal oksidasyon,aktif karbon adsorpsiyonu ve kimyasal çamur arıtımı olarak sıralanabilir.

2-- Yün yıkama suyunun temizlenmesinin iki onemli nedeni; ikincil işlem aletlerindeki yüksek organik yükünü indirgemek ve oldukça kaliteli lanolini (yun yağı) elde etmektir.

2.1--Yün ykama sıvısından lanolinin uzaklaştırılması BOD yükünü %30-40 oranında azaltır. Yün işlemede atıklar, büyük oranda çöktürülebilir yağ, basit kir ve küçük liflerden oluşan katı içeriğe sahiptir.

3—Tekstil endüstrisinde atık su arıtmada Sentetik elyaf üretiminde kullanılan kimyasal maddeler uzerinde çalışma yapılmalıdır.Yüksek BOD ye sebep olan kimyasalların düşük BOD1i kimyasallarla değiştirilmesi BOD yükünü % 35 oranında azaltır

4--Tekstil endüstrisinde kullanılan üç kimyasalın değişimi BOD yüküünü büyük miktarda azaltır.

4.1--Haşıllama malzemesi olarak kullanılan dogal nişasta (% 50 BOD) yerine sentetik haşıllama maddesi (Karboksi metil seluloz % 1-3 BOD) kullanılırsa BOD yükünü %i 40-50 azaltır.

4.2--Asetik asit (% 33-62 BOD) kullanımı yerine amonyum sulfat ve mineral asit (% 0 BOD) kullanilirsa BOD yükünü % 30 azaltır.

4.3--Tekstil endüstrisinde temizleme maddesi olarak kullanilan sabunlarin (% 140 BOD) yerine sentetik deterjanlar (% 0-22 BOD) kullanilirsa BOD miktarı önemli ölçüde azalır.

5--Yun işlemede geleneksel tarama yağı(zeytin yağı %

100 BOD) bazı fabrikalarda mineral yağlarla (iyonik olmayan) emulsiye ediciler % 20 BOD'yi azaltmaktadır.

6--Fabrika düşük BOD'li kimyasalların yüksek BOD'li kimyasallardan daha az zararli olmadığından emin olmalıdır.

7--ABS olarak bilinen alkil benzen siilfonat sabunla değiştirildiğinde alıcı ortama % 0 BOD yükü uygular. Ancak ABS biyolojik olarak parçalanmadan alici ortama geçer, alıcı ortamda köpüklenmeye neden olur. Uzaklaştırılması da zordur.

7.1--1965% ylllarda ise biyolojik olarak düşük moleküler yapıya getirilebilen ve LAS olarak bilinen lineer alkil sülfonat tipi sentetik deterjanlar üretilmiştir. Bu deterjanların tekstil endüstrisinde kullanılmasi BOD yükünü % 5 oranında azaltmıştır.

8—Tekstil boyahanelerinde kullanılan reaktif boyalarla ilgili yapılan araştırmalarda,boyanin afinitesi ile fikse etkisinin dogru orantılı olduğu anlaşılmıştır.

8.1--Buna karşılık yüksek afiniteli boyalarda daha az olan hidrolize olmuş boyanın yıkanıp atılması afiniteden dolayı daha uzun yıkama gerektirir. Su tasarrufu yönünden bir paradoks ortaya çıkmaktadır.

8.2--Atılan boya miktarı azalırken atılan su miktarı artıyor. Bu durumun çaresi, hidrolize olan boyayi tamamen atmak yerine yüzeydeki boyayı yıkamayıp yüksek afinitesi dolaylsıyla zor sökülen hidrolize olmuş boyayla Setafix R gibi iyi bir fikse maddesi ile kumaşa fikse ettirmek oluyor. Bu şekilde hem atık su hem de atık boya miktarini minimuma indirmek mümkün olabilir.

9-- Düşük kirlilik ve üretim maliyeti işlem kimyasallarının geri kazanımı ve tekrar kullanımı ile elde edilir. Bu yontemin uygulandığı önemli iki alan, pamuk işlemede sudkostiğin geri kazanılması ve yün yıkamada lanolinin elde edilmesidir.

9.1--NaOH, merserizasyon ve yıkama işlemlerinden elde edilen kostik doğal kirlilikleri de içerir. Bu kirlilikler süzme, santrifuj ve buharlaştırma ile giderilebilir.

9.2--Temizlenen sudkostik sisteme geri döndürüldüğünde önemli miktarda kirlilik önlenmiş olur.

10--Proses, malzeme ve akış şeklinin değiştirilmesi gereksiz atıkların azaltılmasında başka bir yoldur. Sürekli çalışma genellikle daha az yer, daha az su ve daha az işlem kimyasallari gerektirir.

11--Proses değişiminde diğer bir yöntem, sabit banyolarda suyu saklıyarak ve atık ükünü işlem biriminin dibinde konsantre ederek sürekli akan banyolarla değiştirmektir.

12--Köklü bir başka değişme ise akışkanları hiç atmayıp işlemde kullanılan sıvıları bir depoya pompalayıp ve burada tekrar bir işlemde kullanmak üzere saklamaktır.

Kaynak:Tekstil Atık Sularının Kirlilik Kaynakları ve Arıtımı-İbrahim PEKER-Doç.Dr.Fethi KAMISLI-Araş. Gör.Fırat Uni., Kimya Muhendislik Bölümü ELAZIG