İstanbul Su Sorunları-Nedenleri:
1—2020 yılı için İSKİ 1995
verisine göre İstanbulun yıllık su gereksinimi 2930 mil.m3/yıl dır.dsi 1990
Master planına göre ise 1504 mil.m3/yıl dır.
1.1—Yorum:Yıllık su temini
tahmininde 2 kata yakın farklılık var.Bu nedenle gerçeğe yakın tahmin için
neler yapılabilir.
2-- İSKİ 2040 Yılını hedefleyen master planı tamamlamıs
durumdadır. Ancak plan hazırlanmasına karsın, iski'de görülen en büyük eksiklik
ayrıntılı şartname ve proje çalısmaları yapılmaksızın ihaleye çıkılması olmaktadır.
2.1--İhale öncesi mühendislik
çalısmalarının zayıf kalması, bir çok işin hatalı sonuçlanmasına yol açmaktadır.
pompa seçiminde yapılan hatalar bunlardan yalnızca biridir ve sonuçta doğrudan
işletme maliyetlerini arttırıcı bir etkisi bulunmaktadır
2.2—Yorum:Kamu ihale
kanununun öncelikle AB müktesebatına uygun hale getirilmesi uygun olacaktır.
3—İstanbul da üretilen temiz
suda enerji maliyetleri oranları:
Kağıthane……….0.39 kwh/m3
Ömerli…………..0.50 kwh/m3
Elmalı…………..0.58 kwh/m3
B.Çekmece……..0.47 kwh/m3
3.1—Bu maliyetlerin benzer yapıdaki ülkelerle karşılaştırılması önemli. kullandığımız suya ödediğimiz paranın yarısı, İSKİ'nin elektrik giderlerini karşılamak için olmaktadır. Bu durum, pompaların bilgili kadrolarla ve verimli bir şekilde tasarlanması ve işletilmesinin önemini ortaya koymaktadır.Ne yapılmalıdır sorusuna verilecek teknik yanıtlardan önce, uzman teknik kadroların istihdamının sağlanmasını söylemek önceliklidir.
3.2—Yapılacak işlerin başında
1—pompalara frekenas invertörü takılabilir 2—bazı pompların motorları daha
verimli motorlarla değiştirilebilir.
3.3--Uzman teknik kadroların istihdamının
sağlanmasını önceliklidir. İSKİ uygulamalarında var olan yetişmis uzman
personel dağıtılmamamlı ve kurum olarak
yaşlı-orta yaş-genç kuşağın olacağı ağırlıklı olarak yüksek lisans
yapmış mühendislerin olduğu bir yapı sağlanması uygun olabilir.
4—BAKIM:
4.1--İSKİ'de uygulanan
bakımda, genel olarak arıza çıksın ondan sonra bakalım anlayısı egemendir. Bu
durum,örneğin isale hatlarında düsük kapasite ile kullanım sonucunu
doğurmaktadır.
4.2--Terkos isale hattının
font boru kısmının bakımının yapılamaması nedeniyle, 115 bin m3/gün olan
kapasitenin yalnızca 30-40 bin m3/gün'lük kısmı kullanılabilmektedir. İsale
hatlarının çelik olan kısımlarında katodik koruma yapılıp yapılmadığı
bilinmemektedir. Yüksek basınç altında bu hatların her an patlaması ve barajlar
dolu olsa dahi İstanbul'un susuz kalması söz konusudur.
4.2.1—Yorum :Anılan hatlara katodik korumalar yapıldı mı
4.3--Baraj çıkıslarında sistem basıncını dengeleyen büyük hava kazanlarının (40 m3 hacme kadar ulasmaktadırlar) malzeme ve basınç testlerinin sürekli yapılmıyor olması her an bir felakete yol açabilecek bir tehlike kaynağı oluşturmaktadır.
4.3.1--Örneğin, Ömerli Barajı hava kazanlarında laminasyon başlamıs durumdadır. isçi sağlığı ve iş güvenliği Tüzüğüne göre basınçlı kaplara yılda en az bir kez, isletme basınçlarının 1.5 katı bir basınçla basınç testi uygulanmasını zorunlu tutmaktadır. Oysa 1970 yılında üretilen bu tanklara bu güne kadar fiili bir test uygulanmamıştır.
4.3.2—Yorum:Anılan hava kazanlarının malzeme ve basınç deneyleri
peryodik olarak yapılıyor mu
4.4--Yine isale hatlarının
zaman zaman sterilizasyon işleminden geçirilmesi gerekirken, hatlar yeniyken
bir kez yapılan bu işlem sonra bir daha yinelenmemektedir.
4.4.1—Yorum:Anılan hatlar peryodik olarak ne kadar süre ile sterilize
edilmektedir.
5--RİSK
5.1--İstanbul'a yeterli ve
sağlıklı su verilmesini engelleyebilecek risklere karsı, İstanbul su dağıtım şebekesi
korunmamaktadır. Örneğin, suya az veya çok klor katılması durumunda ya da
sebekeye bir sabotaj düzenlenerek zehirli maddeler katılsa algılayacak bir
sistemin olmaması en büyük riski olusturmaktadır.
5.1.1—Yorum:Şebekede uygun noktalara konulcak algılayıcılar ile
analiz yapılması ve scada ile bir merkeze aktarılması herhalde en önemli
konulardan biri olmalı.
5.2--Her gün şebekenin 170
noktasından örnek alınarak inceleme yapılmaktadır. Ancak bu örnek alma sürekli
değil, günde bir kez yapıldığından, örnekler alındıktan sonra şebekede insan
sağlığı açısından olumsuz bir durum olsa, bunun bir sonraki gün örnekler
alınıncaya kadar anlaşılmasının olanağı yoktur ve su, geçecek bu süre içinde
insanlar tarafından tüketilecektir.
5.3--Bunun dısında,
Anadolu'dan Avrupa yakasına günde 300-350 bin m3 su aktarılmaktadır. Tek geçiş ile yapılan bu aktarma, herhangi bir nedenle (deprem vb.) devre dışı kalsa,
Avrupa yakasına su beslemesini gerçekleştirecek başka bir seçenek
bulunmamaktadır. Bölgesel ikame çalışmalarının olmayışı riski arttırmaktadır.
5.3.1—Yorum:
1—Anadolu yakasından Avrupa
yakasına su aktaran hattın
1.1—deprem için güvenlik
şartları sağlandı mı
1.2—bu tek geçişi yedeklemek
için 2. Geçiş için çalışma yapıldı mı.
6--KAÇAK SU.
6.1--İstanbul'a yeterli
miktarda su verilemeyişinin en büyük nedenlerinden biri de kaçak su oranının
%50 gibi anormal düzeyde olmasından ileri gelmektedir.
6.2--Kaçak oranının kabul edilebilir mertebesi %20 dolayındadır. %50 oranındaki kaçak su ya da başka bir deyisle faturalandırılamayan suyun maliyeti de, namuslu yurttaşların faturalarına eklenmektedir.
6.3--Örneğin, Ömerli-Dudullu
ana isale hattının Sıhlı-Kurtköy bölümünde hava alma vantuzlarına şebekelerin
kaçak bağlanması ve her vantuzdan 20-30 şebekenin beslendiği bilinmektedir.
6.4—Hatta bazı fabrikalar
bile ana isale hattına şebeke bağlanmasının yasak olması nedeniyle yasal olarak
yapılamayan bağlanmayı, yasadısı olarak yapabilmektedir.
6.4--Terkos'tan Alibeyköy'e uzanan isale hattının bir kısmı açık kanaldan oluşmakta ve su buradan çalınmaktadır.
6.5--İstanbul'a bugün günde
yaklasık 1.5 milyon m3 dolayında su verilmektedir. Kaçaklar %10 azaltılsa bu
günde 150 bin m3 ek su kaynağı demektir.
6.6--Günde yalnızca 25 bin m3
olan Elmalı Barajı’nın devreye alınması kaçağın %10 azalmasının 6 Elmalı demek
olduğu hemen anlaşılmaktadır.
6.7—Yorum:
1—Hatlarda kaybolan suya
karşı özellikle kayıpların yüksek seviyede olduğu hatlarda hat yenileme önemli
bir konu.
2—Hatların bakım ve tamirinde
Avrupa ülkelerinde uygulan teknikler incelenerek bu hatlara uygulanabilir mi
3—Hatlardan kaçak su
bağlanmasının önlenmesi ne kadar gerçekleştirilebiliyor.
4—İstanbul da binalardan gelen
gri sular binalarda paket arıtma üniteleri ile arıtılıp yağmur suyu hattına
oradan havzalara verilebilir mi.
5—İstanbulun yağış tahminleri
için başka projelerin üretilmesi-drone ile bulut tohumlama işlerine
girilmesi-havzaların drone ile havadan kontrolü önemli konular olabilir.
7--Mevcut sebeke ile günde en
fazla 1.5 milyon m3 su dağıtımı gerçeklestirilebilmektedir.Yeni kapasiteler
eklense dahi, sebeke yenilenmedikçe ve kapasitesi arttırılmadıkça İstanbul'a
bugünkünden daha fazla su verme olanağı bulunmamaktadır.Sonuç olarak yeni
şebeke kurulması vs yolu ile çözüm üretilmesi ve uygulanması gerekir.
Kaynak:İstanbul Su Sorununun Bazı Nedenleri-Mustafa Ara-Tmmob Makina Mühendisleri Odası İstanbul Subesi