MAKALELER / Su Kullanımında Verimliliği Artırmak






Su Kullanımında Verimliliği Artırmak:

 

1—Genel Bilgi:

 

1.1--Dünya genelindeki su talebi yaklasik üç kat arttı. Büyük barajların (en az 15 metre yükseklikte olanlarn) sayısı 1950’de 5.000 iken günümüzde 45.000’e ulaştı. Yani elli yıl içinde her gün iki büyük baraj yapıldı.

 

1.1.2--Bir süre hepimiz bu mühendislik projelerinin yalnzca yararlaryla ilgilendik ve toplumsal ya da ekolojik bedelleri üzerinde durmadık.

 

1.2--Günümüzde dünya genelindeki su tüketiminin yaklasik

% 70’i…………. tarımda,

% 22’si…………. sanayide,

% 8’i de………… il ve ilçelerde kullanlmaktadır

 

1.2.1--Temiz içme Suyu Bulunmayan Topluluklar, 2000

 

Afrika……………………….%36

Asya…………………………%40

Latin Amerika ve Karayipler..%53

 

1.3--Japonya, ABD ve birçok Avrupa ülkesinde uygulanan kirlilik kontrol yasalar sayesinde, fabrikaların kullandıklar sular çevreye boşaltmaktansa geri dönüştürüp tekrar kullanması daha ekonomik olmaktadır.

 

1.4--Ekonomiler üretimden hizmet sektörüne doğru kaydıkça, suyun verimliliği de artar. Örneğin Almanya ekonomisi her m3 su basina 40 dolarlık üretim yapmakta ve böylece Hindistan’daki üretimi 10 kat aşmaktadır.

 

1.5--ABD’nin güneybatısında, doğann kendisine verdiği su miktarına karşı çikan vaha kenti Phoenix, yılda yalnzca 19 santimetre yağış almasına karsin, yeşil çimenler, golf sahalar ve arka bahçelerdeki yüzme havuzlaryla dolu bir yer. Fakat bu lüksün yüksek bir bedeli var: aküferlerin boşaltılması ve ABD’deki vergi mükelleflerinin ödediği parayla, hayli uzaktaki Kolorado Nehri’nden su getirilmesi

 

1.6--Etiyopya’ya gittiğimizde ise, Nil suyunun %84’ünün kendi topraklarndan çikmasına karşın suya muhtaç bir ülke görüyoruz

 

1.7—Ülkelerin Kişi Başına Düşen Su Tüketim Oranı-m3:

Etiyopya……………………42

Nijerya……………………..70

Brezilya……………………348

Güney Afrika………………354

Endonezya…………………390

Çin…………………………491

Rusya Federasyonu………..527

Almanya……………………574

Bangladeş…………………..578

Hindistan…………………...640

Fransa………………………675

Peru…………………………784

Meksika…………………….791

İspanya……………………...893

Mısır……………………….1011

Avustralya………………….1250

ABD………………………..1932    

 

 

2—Suda Özelleştirme:Hükümetlerin su yönetimini özel şirketlere devrettiği birkaç bölgede maliyeti kurtarma çabası, anayasayla belirlenen su kullanma hakkına üstün geldi ve halk arasında protestolara yol açtı. Örneğin su sistemi için Fransız Suez şirketiyle bir anlaşmann yapıldığı Johannesburg’da evlere, önceden ödenen para kadar su kullanmına izin veren ön-ödemeli su sayaçlar takıldı. Her şeyden önce hissedarlarnn kazançlarn artırmaya önem veren özel şirketler, kamu yetkililerinden bir talep gelmedikçe, yoksullarn temel gereksinimlerini karsilamaya istekli değil.

 

3—Sulama Sistemlerinde Verimlilik:

 

3.1--Ülkelerin Su Verimliliği:2000 yılında yapılan bir araştırmaya göre yüzeyden sulama verimliliği

1--Hindistan, Meksika, Pakistan, Filipinler ve Tayland’da ….% 25-40;

2--Malezya ve Fas’ta ………………………………………..% 40-45;

3--İsrail, Japonya ve Tayvan’da……………………………..% 50-60

 

3.2--Dünya genelinde giderek daha çok sayıda çiftçi, toprağın üzerine ya da altına yerleştirilmiş delikli hortumlarla doğrudan bitkilerin köklerine azar azar su veren damlama yönteminin hem su tasarrufu sağlayıp hem de hasadı artırdıgin görüyor.

 

3.3--Damlama yöntemi, geleneksel hortum ya da kanal sulamasına oranla, kullanlan su miktarın % 30-70 azaltırken, ürün verimini de yüzde 20-90 artiryor.

 

3.4--Su miktarndaki azalma ve verimdeki artış bir araya geldiğinde, suyun verimliliğinde sağlanan artış iki ya da üç kata ulaşabiliyor.

 

3.5--Damlama ve diğer mikro-sulama tekniklerinin kullanldıgi araziler son on yıl içinde bazı ülkelerde büyük artış gösterdi:

1--Meksika ve Güney Afrika’da……2 kat

2--İspanya’da………………………. 3,5 kat

3--Brezilya’da……………………… 9 kat artış gözlendi.

 

3.6--Çin ve Hindistan da giderek artan su sıkıntısıyla başa çikabilmek için, küçük alanlarla başlamakla birlikte, damlama yöntemini yaygınlaştıryor.

 

3.7--Son yirmi beş yılda yüksek verimli ve hızlı büyüyen pirinç türlerinin yaygn olarak kullanlmaya başlamaslyla, tüketilen her birim su başına alnan pirinç miktar 2,5-3,5 kat arttı; bu çok etkileyici bir gelişme.Bundan daha fazla verim sağlamak ise daha zor olacak.

 

3.7.1--Fakat birçok araştırma, pirinç tarlalarnda ürünün gelişme döneminde taşkın yöntemiyle sulama yapmann yüksek verim için şart olmadığını gösteriyor. Daha alçak bir su tabakası oluşturmak, hatta iki sulama arasnda pirinç tarlalarn kurumaya bırakmak bir yandan bazı durumlarda su tüketimini % 40-70 azaltır öte yandan da verim üzerinde büyük düsüşler yaratmaz.

 

3.8--Araştırmacılar ayrıca, ekinlerin en önemli dönemleri olan gelişme döneminde yeterli su almalar koşuluyla, normalde kullanlandan % 25 daha az sulamayla bile ürün veriminin korunabileceğini ortaya çıkardı

 

3.8.1--Eksik sulama” adı verilen bu yöntem, su sıkıntıs! çeken bölgeler için bir zorunluluk haline gelmeye bashyor. Örneğin Kuzey Çin Ovası’nda çiftçiler artık buğdaylarını bir mevsimde beş yerine üç kez suluyorlar.

 

3.9--Bangladeş’te uygulanan bir sistem büyük başar kazandı: yoksul çiftçiler, sığ yeraltı sularna ulaşmalarını ve böylece kurak mevsimde ekinlerini sulamalarını sağlayan pedall pompa adlı, insan gücüyle çalşan aletlerden en az 1,2 milyon adet satın aldılar ve uygulamann ilk yılında, her 35 dolarlık pompa karşılığında gelirlerini ortalama 100 dolar artırdılar.

 

3.10--Hindistan’ın büyük bölümünde topluluklar kurak mevsimde ekinlerini sulamak ve yeraltı sularını yenilemek amacıyla yağmur suyu toplamak ve biriktirmek için geleneksel depolar (gölcükler), su bentleri ve benzer yapılar yeniden kullanmaya başladı.

 

3.10.1--Racastan’daki Alwar bölgesinde, 500 köyde toplam 2500 gölcük (yerel adyla johad) yapıldı ve böylece ekin ve süt üretimi büyük ölçüde artirldı.

 

3.10.2--Ayrca johad ’lar yeraltı sularn da yenileyerek, yüzeyin 60 metre altında kalan su seviyesini 6 metreye kadar çikardı.

 

3.11-- Damlama ve mikro-sulamanın kullanıld ığı toplam sulama alanının payı-2000

 

Ülke                           (%)

 

Kıbrs………………..90

İsrail………………..66

Ürdün………………55

Güney Afrika………17

İspanya……………..17

Brezilya…………….6

ABD………………..4

Şili………………….3

Mısır……………….3

Meksika…………….2

Çin…………………<1

Hindistan…………..<1

 

4—Gıda Üretiminde Su Kullanımı:

 

4.1--Sığır etinden elde edilen 10 gram protein için, pirinçteki 10 gram proteine oranla beş kat daha fazla su kullanılyor, yine sığır etinden elde edilen 500 kalori için pirince oranla yaklaşık  20 kat fazla su gerekiyordu.

 

4.2--Yüksek miktarda et içeren ortalama Amerikan beslenme biçimi için kişi başına günde 54 metreküp su tüketilir ve bu rakam ayn derecede (ya da daha fazla) besleyici bir vejetaryen beslenme biçiminde tüketilen sudan iki kat fazladır.

 

4.3--Hayvansal ürünlerin tüketimini kısmen azaltmak bile çok büyük bir fark yaratacaktır.

Amerikan beslenme biçiminde tüketilen suyu % 37 orannda azaltacaktır.

 

4.4--Amerikan nüfusunun 350 milyonu aşaccağını tahmin edildiği 2025 yılına kadar bu değişim sağlanrsa, ülkede besin ürünlerine harcanan su miktar yılda 256 milyar metreküp düşecektir

 

4.5-- Bazı Yiyeceklerdeki 10 gr Protein Elde Etmek İçin Tüketilen Su Miktarı-Lt

 

Patates…………………………67

Yer fıstığı……………………..90

Soğan…………………………118

Darı (mısır)…………………...130

Baklagiller (fasulye)…………..132

Buğday…………………………135

Pirinç…………………………...204

Yumurta………………………..244

Süt………………………………250

Kümes hayvanları………………303

Domuz eti……………………….476

Sığır eti………………………….1000

 

5—Su Sevkinde  Kayıplar:

 

5.1--Afrika gibi gelişmekte olan bölgelerde ise çıkarlan toplam suyun % 50-70’inin sızıntılar, yasak kullanım ve yetersiz hesaplamalar nedeniyle kaybolması yaygın görülen bir durumdur.

 

5.2--Tipik bir Umman Körfezi sahil kentindeki suyun hemen hemen %30 u, sızdıran tali ve ana borular nedeniyle yok oluyor.

 

5.3--Tayvan da borulardaki sızıntı nedeniyle günde yaklasik 2 milyon metreküp, yani 325 milyon tuvalette sifonun çekilmesiyle harcanan miktar kadar su kaybediyor.

 

5.4--İngiltere’nin özelleştirilmiş su sistemi konusunda sürekli vurgulanan su kaybını azaltma hedeflerine henüz ulaşılamadı

 

5.4.1--Thames Water Utilities LTD olmak üzere, yüksek düzeyde kayıplar yaşayan bazı şirketler, arz sıkıntısı yaşayan bölgelerde hizmet veriyor. 2003 yılında Thames Water’in su sızıntısı ve kayıplar ingiltere ve Galler’deki toplam kaybın % 25’ine ulaştı ama şirket bölge halkının yalnızca % 15’ine su hizmeti sağlıyor.

 

5.5--Danimarka’da su sistemlerinde sızıntınn önlenmesini sağlayan belki de en önemli uygulama, tesislerdeki sızıntınn % 10’u aşması halinde her m3 başına 0,7 Euro (yaklasik 85 sent) vergi getirilmesiydi.

 

5.5.1--2000 yılında, ülkedeki 40 büyük su tedarikçisinin yalnızca sekizi % 10’un üzerinde kayıp bildirdi.

 

5.6--1995 yılında Singapur’da yaşayan üç milyon kişi günde ortalama 1,2 milyon metreküp su kullanıyordu; 2003 yılında ise nüfusun % 40 artışla 4,2 milyona ulaşmasına kar karşın toplam su talebi yalnızca % 8 arttı.

 

5.7--ABD’de dagitılan her kWh elektrik için tahminen 8,3 litre su kullanılıyor. Dolayısıyla, yılda 10.000 kWh elektrik tüketen ortalama bir Amerikan ailesi fazladan 83 metreküp su kullanmış oluyor.

 

5.8--İngilizler, suyu en idareli kullanan Amerikalların bile % 70’i kadar su tüketiyor.

 

5.9--ABD’deki evsel tüketim, tahminlere göre günde kişi başına ortalama 262 litredir.

 

5.10--Su-verimli armatür (tuvalette, duş başlıklarda ve musluklarda) ve cihazlar (çamasir ve bulasik makineleri) kullanan ve sızıntıyı azaltmayı başaran evlerde ise ortalama gkb tüketim 151-170 litredir.

 

5.11--Delhi’deki yoksul kesim, gayri resmi su satıcılarına her m3 su başına 4,50 dolar, yani şebekeye bagh olup her metreküpe 1 sent ödeyenlerin yaklaşık 500 katı para veriyor.

 

5.11.1--Manila’da da su satıcıları yoksullardan, şebekeye bağlı olanlara oranla 42 kat daha fazla para talep ediyor.

 

12--Hacim açısından, ABD’deki en büyük sıvı tüketimi sorunu alkol değil, bahçe sulama. Amerika’daki çimen ve bahçelerin sulanması için günde tahminen 30 milyar litre su kullanlyor;

 

5.12.1--ABD genelindeki bakımlı yeşil araziler ve çimenle kaplı şirket bahçeleri, yönetim merkezleri ve yol kenarlar 12-20 milyon hektarlk bir alan kaphyor; bu alan Louisiana eyaletinin yüzölçümünden ve tek bir tarm ürünü çeşidinin ekili olduğu alanlardan çok daha geniş.

 

5.12.2--Ayrca dünyadaki golf sahalarnn yaklasik % 60’ı da ABD’de bulunuyor; toplam 700.000 hektar kaplayan bu sahalar günde 15 milyar litre su ile sulanyor. Çimenlik alanlar ve golf sahalar yalnzca çok büyük miktarda su tüketmekle kalmıyor, bu tüketimi, birçok nehir ve derenin sularınn en düsük seviyede olduğu yaz sıcağında yapıyor.

 

5.12.4--Hutchinson-Kansas’taki Prairie Dunes Country Club ve Savannah-Georgia’daki The Landings gibi golf sahalarnda da hava durumuna göre sulama, ilk vuruş alanının ve çimenli yolların daha az sulanması, engebeli kısımlarda yerli bitkilerin ve doğal özelliklerin kullanlması, organik toprak ve bitki bakımı gibi önlemler sayesinde su tüketimi azaltılyor.

 

5.12.5--Bloomfield-Connecticut’taki CIGNA Corporation şirketi 120 hektarlık yeşil alanın, üzerinde yürünebilir güzel çimlere ve yabani bitki alanlarna dönüştürebilmek için beş yıl içinde 63.000 dolar harcadı ve bunun sonucunda daha az su, suni gübre, böcek zehri, malzeme ve bakım nedeniyle yılda birkaç 100.000 dolarlık tasarruf sağladı

 

5.6--Bazı Ülkelerde Su Sistemindeki Sızınt ı ve Kayıplar

 

Arnavutluk……………………….….%75

 

Kanada- Ontario………………….….%38

 

Çek Cumhuriyeti……………….…….%30

 

Kopenhag………………………….….%3

 

Paris……………………………...…..%30

 

Japonya-Ürdün…………………….….%5

 

Kenya-Singapur………………..……%48

 

Kenya-Nairobi………………………%40

 

G.Afrika-Johannesburg……....…..….%42

 

G.Afrika-Pretoria……………………%24

 

Tayvan……………………………….%42

 

ABD…………………….…………..%10-30

 

 

6--Endüstriyel Su Kullanımı ve Malzeme Tüketimi

 

6.1--Sanayi dalları, dünyadaki toplam tatlı su tüketiminin yaklaşık % 22’sini oluşturur ama

çok-uluslu gıda, ev ve kişisel bakım ürünleri üreticisi Unilever ürettiği her ton ürün için 1998’de 6,5 metreküp su tüketirken 2002 yılında üçte birlik azalma sağlayarak ortalama 4,3 metreküp su kullandı.

 

6.2--Singapur’un bütün kanalizasyon sular altı tesiste işlemden geçirilerek sanayi kuruluşlarınn hizmetine sunuluyor. Böylece kaliteli sular yalnzca içme suyu olarak ve diğer amaçlarla kullanlyor. Artan su ve kanalizasyon vergisi oranlar da üreticilerin tasarruf yapmasın sağlayabilir.

 

6.3--Alüminyum kırntılarından yapılan ürünler de, ham alüminyumla yapılan üretimdekinin yalnızca % 17’si orannda su kullanlarak üretilir.

 

6.4--Şirketlerde Su Verimliliği Önlemleri:

1—Süt İşleme Tesisi-2000 yılında kullanılan toplam suyun % 4,6’snda tasarruf yapıldı; birçok su verimliliği projesiyle yılda 375.000 metreküp, geri dönüsüm ve yeniden kullanım sayesinde de 315.000 metreküp su tasarrufu sağlandı.

 

2— Çelik Üretim Firması Tek seferlik soğutma sistemi yerine, devridaimli sogutma kuleleri kullanıldı. Yağmur suyu toplamak ve içilemez yıkama sularrn yeniden kullanmak için geri dönüsüm sistemleri ve depolama tanklar  kuruldu. Üretim faaliyetleri optimum düzeye getirildi.

 

3—İlaç Üretim Firması RO teknolojisiyle atık sular işlemden geçirilip yeniden kullanıldı; su tüketimi, atrk su ve enerji maliyetlerinin azalması sayesinde 1,2 yılda yatırmn 61.000$’lık kısmı geri kazanldı.

 

4—Çikolata Üretim Firması: Devridaimli soğutma sistemiyle, geniş tanklarda çikolatayı soğuturken içilebilir su tüketimini ortadan kaldırdı.

 

5- İnşaat Üretim Firması Millennium Green projesiyle 24 eve ve şirketin bürolarına yağmur suyu toplama sistemi ve yeraltı depolar  yerleştirildi. Çift aşamalı sifonlar, havalı duşlar ve tuvaletler ve güneş enerjili su ısıtıcılar da kullanıldı.

 

6—Meyve-Sebze Üretim Firması Kapalı, iklim kontrollü tesiste Greengro Farming sistemi kullanılıyor, gerektiği kadar sulama yapılıyor, yağmur suyu biriktiriliyor. Böylece her   ürün biriminde, geleneksel sulamaya oranla % 30 daha az su kullanlıyor.

 

7—Bira Üretim Firması Tüketimi izlemek için tüm tesise su sayaçlarr yerleştirildi. şişe ve teneke kutu durulama aletleri yeniden ayarlandı.

 

Kaynak:Su Verimliliğini Artırmak-Sandra Postel ve Amy Vickers






Makalenin İzlenme Sayısı : 338

Eklenme Tarihi : 15.12.2020

Önceki sayfaya geri dön.