Kızgın Yağ Kazanları Ve Sistemleri

1--Kızgın Yağ Kazanı Montajı:

1--Kazanın konulacağı yere uygun ölçüde beton kaide dökülmeli, kazan bu kaidenin üzerine yerleştirilmelidir.

2--Mevcut tesisatın gidiş ve dönüş bağlantıları, gidiş ve dönüş bağlantı ağızları flanşlı olarak yapılmalıdır. Brülör, fan, yakıt hattı bağlantıları hassasiyetle yapılmalıdır.

3--Kazan - Baca arasındaki yatay mesafe 3 m'yi geçmemelidir. Dirsek kullanılmadan bağlanması tercih edilir. Kullanılacaksa,  dirseklerin keskin dönüşlü olmamasına dikkat edilmelidir. Çünkü baca duman boruları ile bacada zift oluşabilir ve yatay kısımda fazla uzun kullanılan baca duman boruları baca gazını çabuk soğuttuğundan çekiş zayıflamasına neden olur.

4--Kaliteli bir yanma için baca çekişi çok önemlidir. Bu yüzden baca çapınız, kazanınızın ihtiyacına uygun ebatta olmalıdır.

5--Kızgın yağ sistemleri endüstriyel tesislerde yüksek sıcaklıklı akışkan ihtiyacını karşılamak için kullanılan bir sistemdir. Kızgın yağ sistemlerinin en önemli özelliği yüksek sıcaklığa düşük basınçlarda erişebilmesidir.
 

6--Isı transfer yağlarının parlama ve yanma sıcaklık noktaları, bu yağların buharlarının yeterli oranda hava ile karışması ve direk alevle temas etmeleri halinde ateş teşekkül ettirdikleri sıcaklıktır.

2--Kendiliğinden alevlenme:

1--Isı transfer yağların genelde parlama ve yanma noktaları üzerinde çalıştırılırlar, ancak kesinlikle kendiliğinden alevlenme sıcaklığından yüksek derecelerde çalıştırılmamalıdırlar. Kendiliğinden alevlenme noktası, akışkanın herhangi bir açık ateşle temas etmesine gerek kalmaksızın sadece hava ile teması sonucu kendiliğinden alevlendiği sıcaklık derecesidir.

3--Sistem Kaçakları :

1--Kızgın yağ sistemleri genelde atmosfer basıncına açık olarak çalıştırılırlar buna rağmen zaman zaman sistemde yağ kaçaklarına rastlanabilmektedir. Kaçakların pek çoğu dişli bağlantılarda, vanalarda ve pompalarda görülmektedir.

2--Kaçak genelde akma veya fışkırma şeklinde olmayıp ince sızıntılar halinde ortaya çıkmaktadır. Bu kaçakların hava ile temas etmesi durumunda, kızgın yağ okside olacaktır (dumanlayacaktır). Bu duman tavada fazla ısıtılan bitkisel yemeklik yağ kokusuna benzer bir kokuya sahiptir.

2.1--Sistemden sızan termik yağ buharları yüksek seviyede yanıcı ve parlayıcı olabilirler. Sızıntı olduğu hallerde derhal önlem alınmalıdır.

4--İzolasyon yangınları :

1--Kızgın yağ sistemleri tabii olarak izolasyonlu hatlarda dolaşım yapmaktadır. İzolasyon altında oluşabilecek sızıntı ve kaçaklar ciddi tehlikelere sebebiyet verebilir. İzolasyon içerisindeki sızıntılar oksitlenmeye müsait birikmeler halinde ortaya çıkar. Akışkan okside oldukça ısı meydana gelir, 

2--Oksidasyon sonucu ortaya çıkan ısı sistemin ısısına ilave olur ve izolasyon da bu ısının dışarıya kolayca atılmasını engeller. İzolasyon içerisindeki ısı git gide artmaya devam eder, kendiliğinden alevlenme noktasına ulaşabilir ve yangınlar çıkabilir. Eğer, bu durumda izolasyon içerisine hava teması olursa ani parlamalar kolayca ve süratle oluşabilir.

3--Kızgın yağ sistemlerindeki kaçakları çabuk bulmak ve düzeltmek çok önemlidir. Sistemdeki tüm potansiyel kaçak noktalarını önceden belirlemenizi tavsiye ederiz. Bu gibi noktalarda yüksek ısıya dayanıklı kapalı-hücre tipi izolasyon uygulamanızı ya da potansiyel kaçak olabilecek yerleri hiç izole etmemenizi öneririz. En önemlisi düzenli ve periyodik sistem kontrollerini ihmal etmemenizdir.

5--Kızgın Yağ Sistemlerinde Yangın Önlemleri 

1--Çok nadir olsa da zaman zaman kızgın yağ sistemlerinde özellikle izolasyon içerisindeki kaçaklardan dolayı yangınlar çıkabilmektedir.

2--Yangın riskini azaltmak için ekipman seçimi, montaj ve bakım ile ilgili bazı konulara dikkat edilmesi gerekir

3--Bağlantı Ekipmanları Seçimi 

3.1--Dişli bağlantı elemanları kullanılmamasını özellikle tavsiye ederiz. Kızgın yağ sistemlerindeki yüksek termik uzamalar ve kısalmalar ile pek çok boru sızdırmazlık elemanının  yüksek ısılarda yetersiz kalması sonucu kaçakların oluşması kaçınılmaz hale gelmektedir.

3.2--Sızıntı ve kaçakların oluşacağı muhtemel bölgelerde - vanalar, pompalar, flanşlar, ek ve bağlantı noktaları- sadece yüksek ısıya dayanıklı kapalı-hücre tip izolasyon malzemesi kullanın yada bu bölgelere hiç izolasyon yapmayın.

3.3--Valf ve paket pompa sistemlerinde hareketli göbek ve ringlerde karbon veya grafit fiber sızdırmazlık elemanları kullanılmalıdır. Flanşlarda ise karbon veya grafit fiber contalar kullanılmalıdır. (Klinger Oilit tip veya muadili conta kullanımını tavsiye ederiz.)

3.4--Contaların montajı esnasında merkezlenmenin tam ve doğru yapıldığından vidaların karşılıklı ve yeterli tork ile sıkıldığından emin olun.

3.5--Kızgın yağ sistemlerinde metal körüklü vana kullanılmalıdır

3.6--Montaj ve kurulum aşamasında Sistem temizliği, parçaların yerleşimi, sistem sızdırmazlığı, termik uzama ve kısalmalara uygunluk.gibi hususlara dikkat edilmelidir.

4--Sistem Temizliği

4.1--Sistemin temiz ve kuru olmasına dikkat edilmelidir. Tüm katı veya sıvı tortu, curuf, pislik sistemden atılmalıdır.

4.2--Katı kalıntı ve pislikler, torna çapağı, kaynak curufu vs. düzgün bir akışa mani olabilir ve bu da yağın kazan içerisinde yavaşlaması ve aşırı ısınarak kraking (coking) - boru içerisinde karbon kalıntılarına- sebep olabilir.

4.3--Sıvı kalıntılar, tavlama yağı, kaynak tozu, koruyucu kaplamalar termik yağ içerisinde çözülebilir ve düşük sıcaklıklarda ayrışıp boru yüzeyinde karbon cürufu oluşturabilirler. Boru yüzeyinde oluşabilecek tabakalar ise ısı iletim katsayısını düşürerek borunun ısısının yağa geçmesini engeller, boru tavlanır ve deforme olur, zamanla delinebilir.

5--Parçaların Yerleşimi:

5.1--Genleşme tankları kazandan mümkün olduğu kadar uzağa yerleştirilmelidir ve böylece 65 C° sıcaklığın üzerinde çalışmaları engellenmelidir. Yüksek sıcaklıkta hava ile temas eden termik yağ kısa sürede okside olacaktır.

6--Sistem Sızdırmazlığı:

1--Montajın tamamlanmasının ardından sisteme soy gaz şarjı yapılmasını tavsiye ederiz. Bu işlem, korozyon oluşumunu engellediği gibi, sistem içerisinde gaz varken bağlantı noktaları ve potansiyel kaçak noktalarına sabun köpüğü ile basit sızdırmazlık testi yapılabilir.

2--Ayrıca sisteme ısı transfer yağı doldurulduğu zaman da yağ içerisinde çözülen soy gaz ilk çalıştırma esnasında oluşabilecek oksidasyonu engeller.

7--Termik uzamalar

1--Kızgın yağ sistemleri genelde yüksek sıcaklık değişimleri yaşar, sistemdeki metal parçalar bu sıcaklık aralığında termik uzamalara maruz kalırlar. Eğer bu uzamaları alabilecek şekilde sistemde hareket edebilen parçalar yok ise zamanla kaynak noktalarına gelen yük deformasyona sebep olabilir.

8—Bakım:

8.1--Sistemdeki potansiyel problemleri engellemenin en kolay ve önemli yolu düzenli kontrol ve bakım çalışmaları yapmaktır. Günlük veya haftalık olarak yapılacak bir kontrol listesi bu konuda size yardımcı olabilir.

8.2--Boru hatları etrafında bulunduğunuz durumlarda mutlaka vanaları, dişli bağlantı noktalarını gözlemleyin. Kokunun kaçak ve sızıntıların habercisi olduğunu aklınızdan çıkarmayın. Sistemin genleşme tankı üzerindeki havalık borusunu izleyin, havalık borusundan gelen buhar veya is sistemde su bulunduğunun veya yağın kendi içinde bozulmaya başladığının işaretidir.

8.3--Sistem çalışırken genleşme tankına sıcak yağ akışı oluyor ise, kazan havalık borusunun çapını daraltın ve sıcak yağın genleşme tankına ulaşmasını engelleyin. Hava ile temas eden sıcak yağ kolaylıkla alev alabilir.

8.4--Tesisat çevresinde yürürken normal olmaya her türlü, titreşim veya kokuyu dikkate alarak kaynağını bulun. 

8.5--Kızgın yağ sistemlerindeki potansiyel yangın riskine karşı, yeterli sayıda ve doğru noktalarda yangın söndürme ekipmanı bulundurun.

9--Kızgın Yağ Sisteminin Performansı

9.1--Sistemin Dinlenilmesi:

1--Kızgın yağ sistemlerinin kendine has bir sesi vardır. Bu ses sistemin düzgün çalışmakta olduğunun en önemli işaretidir. Eğer sistemden vuruntu, patlama, çıtırtı, sesleri geliyorsa, bu sistem içerisinde su bulunduğunun işaretidir.

2--Eğer pompalar fazla sesli çalışıyorsa, bu da kavitasyon problemi olduğunu gösterir ve derhal önlem alınmalıdır. Eğer sistem üzerinde herhangi bir parça aşırı titreşim yapıyorsa, mutlaka bunun sebebi bulunmalıdır.

9.2--Sistemin Gözlenmesi:

1--kaynaklardan, flanşlardan, vanalardan, pompalardan, bağlantı noktalarından veya herhangi bir noktadan kaynaklanan akışkan sızıntısı durumu, derhal müdahale etmeyi gerektiren bir durumdur. Öncelikle sızıntı temizlenmeli ve sızıntı kaynağı kurutulmalıdır..

2--Sistemi gözden geçirirken mutlaka havalık borusunu bakınız. Havalık borusundan gelen su buharı veya yağlı is, sistemde su bulunduğunu veya aşırı ısınma olduğunu gösterir. Her iki durumda da derhal tedbir alınmalıdır.

10--Farklı Kokuların Gelmesi:

1--Kazanın bulunduğu mekanın havasını ve kızgın yağın kullanıldığı eşanjör, tank vs. kullanıcının bulunduğu yerdeki havayı koklayın, eğer ortamda "yanmış" veya "asidik" bir koku varsa muhtemelen yağınız bozulmuştur ve sızmaktadır ve bu kokular ısıtıcınızdan geliyordur. Kaçak noktası bulunmalıdır ve tamir edilmelidir.

11--Akışkanın Kontrolü:

1--Sabah, kazan devreye girmeden önce, sirkülasyon pompasını çalıştırarak 10-15 dakika bekleyin. Daha sonra, kazanın altındaki veya sistemin alt noktalarındaki boşaltma vanalarından birini açarak, bir miktar yağ ve birikmiş tortunun atılmasını sağlayın, daha sonra aynı noktadan cam bir su bardağına 3/4 ünü dolduracak kadar yağ alın. Bu yağı dinlenmesi için bir tezgah üstüne bırakın.

2--Eğer bardak içerisindeki sıvının tabaka halinde ayrıştığını gözlemlerseniz, sistemde su var demektir. Eğer bardak dibinde tortu birikimi veya içerisinde yüzen partiküller görürseniz, bu yağın bozulduğunu, veya sistemde bazı katı artıkların mevcut olduğunu gösterir. Her iki durumda da, sebebi araştırılmalı ve önlem alınmalıdır.

12--Sistemin Boşaltılması:

1--Sistemi çalıştırın ve ısısını 100 C° ye kadar yükseltin. Isıtıcıyı (kazam) kapatın. Pompanın çalışmasını devam ettirin ve böylece sistem içindeki eski yağın tam anlamıyla karışmasını sağlayın.

2--Tüm dip boşaltma vanalarını açarak, katı partiküllerin tekrar çökmesine izin vermeden çabucak sistemin boşaltılmasını sağlayın.
Eğer bu esnada pompa çalışıyor ise ve pompadan kavitasyon sesi gelmeye başlarsa, derhal pompayı kapatın. Boşaltılan yağı yakından gözlemleyin.

3--Sistemi yakından inceleyin, özellikle, rezerv tankı, genleşme tankı gibi akışın daha az olduğu noktaları inceleyin. Bu tip bölgelerde yüzeylere yapışmış olan, kalıntı ve tabakaları iyice temizleyin.

13--Sistemin Yıkanması

1--Sistemi kullanacağınız yağ ile doldurun. Sistemin alt noktasına bir adet doldurma boşaltma pompası yerleştirin. Genelde sistem dinlendirme tanklarının alt noktasında veya filtrelerin en alt noktasında bu iş için uygun çıkışlar bırakılmıştır.

2--Sistemdeki ana sirkülasyon pompası doldurma pompası olarak kullanılmamalıdır. Aksi takdirde sistemde hava kalır ve kavitasyon oluşur.

3--Sistemin sıcaklığını yavaş yavaş 100 C° ye kadar çıkartın. Kazanı durdurun. Yıkama yağının sistem içerisinde dolaşımını sağlayın. Bu şekilde sistemde kalmış olan eski yağ kalıntılarını veya yağ içerisindeki partikülleri yakalama şansı bulabilirsiniz. Sistemi yukarıda anlatılan prosedüre uygun olarak boşaltın.

4--Çıkan yağı gözlemleyin, eğer fazla miktarda partikül veya eski yağ içeriyorsa tekrar yıkama yapmanız gerekebilir.

14--Sistemin Doldurulması:

1--Sisteme yağ doldurmadan önce herhangi bir soy gazla  (azot  gibi) süpürmekte fayda vardır.  Sistemdeki hava ve su buharını atmak ilerde oluşabilecek oksidasyon ve kavitasyon problemlerini engellemekte yardımcı olabilir. Eğer sistemi dip noktasından ve ayrı bir pompa ile doldurabilirseniz, süpürme işlemini yapmayabilirsiniz.

2--Besleme pompasını yukarda tarif edildiği gibi sistemin dip noktasına bağladıktan sonra, istenen seviyeye kadar sistemi doldurunuz. Eğer sistemde açık genleşme tankı var ise minimum doluluk seviyesini geçecek kadar yağ doldurun. Genleşme tanklarında olması gereken yağ seviyesi tankın soğukken 1/3 ile 1/4 ü arasını dolduracak seviyedir.

3--Isıtıcı (kazan) kapalıyken sirkülasyon pompasını çalıştırın ve yağın soğuk olarak sistemde dolaşmasını sağlayın. Yağ soğuk olarak sistemde dolaşırken, kaçakları, akışı ve parçaların işlevlerini doğru olarak yerine getirdiğini kontrol ediniz.

4--Yavaş yavaş sistemin sıcaklığını 100 C° ye kadar çıkartın. Sistemi tekrar kontrol edin. Eğer her şey normal ise, işletme kuralları uyarınca sistemi yavaş yavaş tam çalışma sıcaklığı seviyesine ulaştırın. 25 C° derecelik sıcaklık aralıklarıyla sistem ısısını yükseltmenizi ve her seferinde sistemi kontrol etmenizi öneririz.

5--Genleşme tankı seviyesini kontrol edin normal çalışma halinde tankın 2/3 ü ile 3/4 ü arası dolu olacaktır.

6--Dikkat : Sistemi 100 C° ye çıkarırken çok dikkatli davranmak gerekir. Nadiren de olsa havalık borusundan sıcak yağ atılması durumu söz konusu olabilir.

15--Isı Transfer Yağlarında Oksitlenme:

1--Hidrokarbon sıvılar sürekli ve yeterli hava ile temas etmeleri halinde oksidasyona uğrarlar. Pek çok yağ normal çalışma sıcaklık derecesinin çok çok altında oksidasyona maruz kalabilir.

2--Yağın kokmaya başladığı sıcaklıktan itibaren her 20 C° lik artışta oksidasyon oranı iki misline çıkmaktadır. Daha fazla yağın hava ile karışması sonucu daha hızlı ve daha çok oksidasyon ve daha çok bozulma oluşur.

16—Oksidasyon:

1--Hidrokarbon sıvılar okside oldukça kokuları değişir ve artar. Yanmanın doğal sonucu ortaya çıkan karbondioksit, karbonmonoksit ve su buharı burada da oluşur.

2--Oksidasyon devam ettikçe akışkan içerisinde organik asitler oluşmaya başlar. Akışkan daha yoğun (vizkoz - kalın) bir hal alır ve eskisinden daha zor akmaya başlar.

3--Akışkanın hızı ve türbülans durumu bozulduğu için, moleküller sıcak yüzeylerle daha fazla süre temas haline kalırlar ve aşırı ısınmaya uğrarlar.

4--Yağ bozuldukça - genelde artan bir ivmeyle - ısı taşıma kapasitesi giderek azalır. Yüksek sıcaklıklara dayanabilme özelliği azalır ve böylece bozulma oranı gittikçe artar. Artan organik asit miktarı zamanla sistemdeki parçaları aşındırmaya ve bozmaya başlar.

17--Sistemde Bakır Bulunması:

1--Eğer sistemde (borularda, fittings malzemelerinde, vanalarda vs.) kayda değer miktarda bakır bulunuyorsa problem biraz daha kompleks hale gelir. Reaktif bir metal olan bakır, oksidasyon prosesinde katalizör vazifesi görür.

2--Daha fazla bakır, daha fazla hava ve daha çok türbülans sonucu akışkan çok daha hızlı bir şekilde bozulacaktır başlar. Asit miktarı arttıkça korozyon riski artar. Asit sonucu oluşan korozyon genelde genleşme tankının dibinde kendini gösterir.

18--Sistemin İşletilmesi

1--Sisteme hava girişinin en aza indirilmesi için, genleşme tankının havalığı dışında herhangi bir açıklık bırakılmamalıdır.

2--Sistem, tamamen oskidasyondan, su buharından veya hava girişinden korunmak istenirse, genleşme tankında soy gaz ile "yastıklama" yapılabilir. Böyle bir sistem için kapalı genleşme tankı, emniyet valf sistemi, gaz besleme sistemi kurulmalıdır.

3--Ayrıca korumalı pompalar, körüklü vanalar ve benzeri cihazlar kullanılarak sisteme hava girişi ve sızıntılar engellenebilir.

4--Durdurma prosedürlerine doğru olarak uyulursa, yağın bozulma riski en aza indirilir ve yağ ömrü önemli oranda artırılabilir.Aksi takdirde yağ aşırı ısınmaya maruz kalabilir ve sistem zarar görebilir.

19--Sistemin Çalışması

1--Normal çalışma durumunda kızgın yağ kazam içerisindeki borular radyasyon ve konveksiyon ısı transferi sağlar. Bu ısı borunun cidarı ile yağın film tabakasına aktarılır. Boru içerisindeki akışkan türbülant formda olduğu için ısı kolayca ve hızla
akışkana aktarılır.

2--Sirkülasyon pompasının vasıtasıyla, akışkan, ısıyı hızla kullanıcı noktalara ulaştırır. Kullanıcıdan biraz soğumuş olarak çıkan yağ tekrar ısı kazanmak için kazana geri döner.
Normal çalışma sıcaklıklarında kazan içerisindeki refrakter malzemeler ve yapısal çelik kısımlar hemen hemen alev sıcaklığına kadar ulaşabilmektedir.

3--Sistem kapatıldıktan sonra kazan içerisindeki ısının bacadan atılması biraz zaman almaktadır. Refrakter malzeme miktarı fazla olan kazanlarda depolanan ısının atılması biraz daha fazla zaman almaktadır.

4--Kazan kapatıldıktan sonra sirkülasyon pompası çalışmaya devam ettirilirse, depolanan ısının atılmasına yardımcı olur.

20—Sistem için Uygun olmayan kapanmalar:

1--Pompalarla birlikte tüm sistem birden kapanırsa (elektrik kesintisi vs.) kazan içerisinde refrakter malzemelerde depolanan ısı dışarı atılamaz ve kazan içerisinde kalır.

2--Kazandaki borularda durağan halde bulunan termik yağın sıcaklığı, kazan içerisinden uzaklaştırılamayan ısı sebebiyle yükselmeye devam eder ve belli bir sıcaklığa ulaşan yağ kaynamaya başlar. Eğer dikkatlice dinlenilirse kaynama sesi duyulabilir.

21--Film Kaynama Noktası:

1--Pek çok ısı transfer yağının değişik kaynama noktaları vardır. Daha küçük moleküller daha düşük sıcaklıklarda daha büyük moleküller daha yüksek sıcaklıklarda kaynar.

2--Kazan içerisinde alev olmamasına rağmen, halen küçük ve orta büyüklükteki moleküllerin kaynamasına yol açabilecek ısı mevcuttur. Bu moleküller buharlaştıktan sonra daha büyük moleküller sistem içerisinde kalmaktadır. Daha büyük moleküller yoğunluk kazandıkça yağın viskozitesi (kalınlığı) de artmaktadır.

3--Yağ kalınlaştıkça akışkanlığı azalmaktadır. Akışkanlığı azalan yağa hareket vermek için daha büyük motor güçleri gerekmektedir. Bu ise sistem performansının düşmesine yol açar.

4--Akış hızı azaldıkça yağın sıcak yüzeylerle temas da kalma süresi de artmaktadır. Akış miktarının önemli ölçüde azalması sonucu yağın film sıcaklığı kolayca limit derecesinin üzerine çıkabilmektedir, bunun sonucu olarak da "kraking" hadisesi baş gösterir. Yağ içerisinde karbon tortular ve ayrışmalar meydana gelir.

22-Sistemi Kapatma: 

1--Kızgın yağ kazanını kapatırken, brülörü veya yakma sistemini kapatın ancak sirkülasyon pompasını kapatmayın. Bundaki amaç kazan içerisindeki refrakter ve yapısal çelik malzemelerde depolanan ısının uzaklaştırılmasını sağlamaktır.

2--Baca çıkış sıcaklığını ve sistem çıkış sıcaklığını gözlemek ve takip etmek uygun olabilir. Kazan çıkış sıcaklığı 100 C° nin altına düştüğü zaman artık pompayı güvenle kapatabilirsiniz.

3--Eğer mümkünse belli bir süre yakma havası fan sisteminin çalışmaya devam etmesini sağlayabilirsiniz. Böylece kazan içerisinde kalan ısının bacadan kolayca atılmasını sağlayabilirsiniz.

4--Eğer sistemin bulunduğu bölgede zaman zaman elektrik kesintileri söz konusu ise, pompalara ve fan sistemine yetecek kapasitede bir jeneratörün sisteme bağlanmasını tavsiye ederiz. Mümkünse zaman zaman laboratuar testleri yaptırmanızda fayda vardır.

5--Toz, pislik, aşınma önleyici yağ, kaynak tozu gibi kirleticiler yağınızın kalitesini ve ısı iletim özelliklerini bozacaktır. Torna talaşı, kaynak cürufu gibi sert kirleticiler ise pompa, conta, vana gibi parçaların zarar görmesine yol açabilir. Yağınız ne kadar temiz olursa o kadar uzun süre hizmet edebilir.

6--Hidrokarbon sıvılar sürekli ve yeterli hava ile temas etmeleri halinde oksidasyona uğrarlar. Pek çok yağ normal çalışma sıcaklık derecesinin çok çok altında oksidasyona maruz kalabilir.

7--Yağın kokmaya başladığı sıcaklıktan itibaren her 20 C° lik artışta oksidasyon oram iki misline çıkmaktadır. Daha fazla yağın hava ile karışması sonucu daha hızlı ve daha çok oksidasyon ve daha çok bozulma oluşur.

8--Oksidasyon devam ettikçe akışkan içerisinde organik asitler oluşmaya başlar. Akışkan daha yoğun (vizkoz - kalın) bir hal alır ve eskisinden daha zor akmaya başlar. Akışkanın hızı ve türbülans durumu bozulduğu için, moleküller sıcak yüzeylerle daha fazla süre temas haline kalırlar ve aşırı ısınmaya uğrarlar.

9--Sisteme hava girişinin en aza indirilmesi için, genleşme tankının havalığı dışında herhangi bir açıklık bırakılmamalıdır.

10--Sistem, tamamen oskidasyondan, su buharından veya hava girişinden korunmak istenirse, genleşme tankında soygas ile "yastıklama" yapılabilir. Böyle bir sistem için kapalı genleşme tankı, emniyet valf sistemi, gaz besleme sistemi kurulmalıdır.

11--Ayrıca korumalı pompalar, körüklü vanalar ve benzeri cihazlar kullanılarak sisteme hava girişi ve sızıntılar engellenebilir.

23—Yağda Termal Ayrışmalar:

1--Yağın maksimum film sıcaklık derecesi aşıldığında ortaya çıkar. Film sıcaklığına ulaşıldığında küçük moleküller buharlaşır ve yağ kalınlaşarak akış hızı azalır. Böylece diğer moleküller daha fazla ısıya maruz kalırlar böylece ayrışmaya devam ederler.

2--Film sıcaklığı hızla maksimum değerini geçince yağdaki pek çok kimyasal bağ bozulur. Önemli miktarda karbon çözelti haline geçer. Bu karbon moleküllerinin bir kısmı yağ içerisinde yüzemeye başlar ve akışkan daha kalın hale gelir. Karbonun bir kısmı ise boru üzerine yapışarak bir karbon izole tabakası oluşturur.

3--Not: Aşırı ısınmanın esas nedeni yağın akış hızının azalmasıdır. Yağ hızının azalması ise pompanın performansının düşmesiyle, yanlış bağlanmış vanalardan, dolmuş filtrelerden, enerji kesintilerinden veya uygun olmayan kapatmalardan kaynaklanabilir.
 

4--Kontrol için Yağ Örneğinin Alınması:

4.1--Örnekler sistemin çalışan noktalarından birinden alınmalıdır. Bunun için uygun bölgeler, kazanın boşaltma vanası, pompanın yakınındaki bir boşaltma veya dinlendirme tankının altındaki bir vanadır.

4.2--Örneği almak için en uygun zaman sistemin çalışmadığı ama sirkülasyon pompasının çalıştığı ve yağın soğumuş olduğu bir zamandır. Bu şekilde örnek almak hem daha güvenlidir hem de test için doğru sonuçlar verebilecek bir örnek almak için daha uygun bir şekildir.

Örnek alacağınız zaman bir miktar yağı boş bir tenekeye akıtın, daha sonra örnek kabına uygun miktar yağ alın. 

24--Kızgın Yağ: 

1--petrol ürünlerinden, hidrokarbonlardan veya silikondan üretilmektedir. Düşük basınçlarda yüksek sıcaklıklara ulaşabilme özellikleriyle, kızgın yağ sistemleri, güvenli, ucuz ve uzun ömürlü sistemler olarak tercih edilmektedirler.

2--Bir buhar sisteminde 315 C° ye ancak, 102 atmosfer gibi çok yüksek basınçlarda ulaşılabilmekte iken, kızgın yağ sistemlerinde bu sıcaklığa atmosfer basıncının 1/3 ünden daha az basınçlarda ulaşmak mümkündür.

3--Değişik yağların karıştırılmaması gereklidir.

4--Yeni Sistemin Temizliği:Sisteminiz yeni olsa dahi içerisinde pek çok katı veya sıvı kirletici bulundurabilir

5--Sistemde Su Bulunması:

1--Bugüne kadar içerisinde su bulunmayan hiç bir sistemle karşılaşılmamıştır. Sistem ne kadar kompleks olursa o kadar fazla su içeriyor demektir. En iyi bilinen yol sistemin dip noktalarına boşaltma vanaları koymaktır.

2--Her noktadan boşaltılan yağdan örnek alarak cam bir kaba koyun. Eğer yağ içerisinde tabaklar halinde ayrılmalar gözlüyorsanız bu durum sona erene kadar yağ almaya devam edin. 

2.1--Sistemde kalan su 100 C° ye ulaşıldığında buharlaşarak, havalık borusundan atılır. Havalık borusundan buhar atışı durduğu zaman, sistemi güvenle normal çalışma sıcaklığına yükseltebilirsiniz.

4--Kaçak Testi:

1--Sistemi tercihen bir soy gaz (azot vb.) ile basmçlandırarak sabun köpüğü testi uygulayın. 

2--Sistem parçaları termik uzamaları absorbe edebilecek şekilde seçilmeli ve bağlanmalıdır. Bu şekilde muhtemel kaçakların önüne geçilebilir.

5--Sistemin Boşaltılması:

5.1--Sistemi çalıştırın ve ısısını 100 C° ye kadar yükseltin. Isıtıcıyı (kazanı) kapatın. Pompanın çalışmasını devam ettirin ve böylece sistem içindeki eski yağın tam anlamıyla karışmasını sağlayın. Ayrıca bu şekilde tüm partiküllerin sıvı içerisinde yüzmesini sağlayabilir ve sistemin ısısının homojen olması sağlanabilir.

5.2--Tüm dip boşaltma vanalarını açarak, katı partiküllerin tekrar çökmesine izin vermeden çabucak sistemin boşaltılmasını sağlayın.

5.3--Eğer bu esnada pompa çalışıyor ise ve pompadan kavitasyon sesi gelmeye başlarsa, derhal pompayı kapatın. Boşaltılan yağı yakından gözlemleyin.

6--Sistemin Doldurulması:

6.1--Sisteme yağ doldurmadan önce herhangi bir soy gazla süpürmekte fayda vardır, (azot bu iş için uygun ve ucuz bir gazdır.)

6.2--Sistemdeki hava ve su buharını atmak ilerde oluşabilecek oksidasyon ve kavitasyon problemlerini engellemekte yardımcı olabilir. Eğer sistemi dip noktasından ve ayrı bir pompa ile doldurabilirseniz, süpürme işlemini yapmayabilirsiniz.

6.3--Besleme pompasını yukarda tarif edildiği gibi sistemin dip noktasına bağladıktan sonra, istenen seviyeye kadar sistemi doldurunuz. Eğer sistemde açık genleşme tankı var ise minimum doluluk seviyesini geçecek kadar yağ doldurun.

6.4--Genleşme tanklarında olması gereken yağ seviyesi tankın soğukken 1/3 ile 1/4 ü arasını dolduracak seviyedir.

6.5--Sevkiyat esnasında veya depolama aşamasında hava kabarcıkları, yağ içerisine sızabilir. Eğer soğuk yağ hemen sisteme boşaltılırsa bu olay pompada kavitasyona sebep olur. En uygun olanı yağı sisteme aktarmadan önce oda sıcaklığında bekletmek olacaktır.

7--Filtreleme :

1--Sistemi devreye almadan önce bütün filtre ve pislik tutucuları kontrol edin. İlk çalıştırmadan sonra bir kaç kez filtreleri kontrol edin böylece akışı engelleyen her hangi bir durumun olmadığından emin olun.

8--Yağ Analizleri:

1--Periyodik olarak yaptıracağınız, yağ analizleri sistemin sağlıklı çalışıp çalışmadığını size söyleyecektir.

25--Sistemin Çalıştırılması:

1--Rezerv tankı, ikmal pompa grubu, degazör, sirkülasyon pompa grubu, imbisat tankı ve kullanıcılar arasındaki bağlantıların projeye uygun yapıldığını kontrol edin. Hatlar üzerinde hava kalabilecek noktaları tespit ve kontrol edin özellikle yükseldikten sonra tekrar aşağıya eğim kazanılan noktalarda hava kalacaktır.

2--Bu noktalar kaçınılmaz ise mutlaka bu noktadan imbisat tankına havalık borusu çekilmelidir.Sisteme azot gazı basılarak, pislik ve nemin atılması sağlanabilir, muhtemel kaçak noktaları olan, flanşlar, vanalar, kaynaklar vs. sabun köpüğü ile
kaçaklar için test edilebilir.Kontroller bitmeden izolasyon yapmayın.

3--Rezerv tankına termik yağ doldurun. 2-3 saat bekleyerek tank içerisinde dinlendirin. Daha sonra tankın dip boşaltma vanasını açarak bir iki teneke yağ alın. Bu yağı iyice dinlendirip, süzdükten sonra tekrar tanka doldurabilirsiniz.

4--İkmal pompasının vanalarını açın. Sisteme en alt noktasından dolum yapmayı sağlayacak olan vanayı açın. Bu vana ikmal pompası ile degazör (dinlendirme ve emiş tankı alt kısmını irtibatlandıran vanadır. Degazörün altındaki vanayı da açın  

5--Degazörden sonra kazan ile arasındaki vanaları açın. (Pompa by pass vanası dahil.).
İkmal pompasını çalıştırın. Sistemi yağ ile doldurmaya başlayın. Kazanın en tepe noktasındaki havalık hattının açık olduğundan emin olun ve kazanın havasının tahliye olduğunu gözlemleyin.

6--Yağın doluluk seviyesini imbisat tankmdaki seviye göstergesinden takip edebilirsiniz. İkmal pompası, varsa imbisat seviye kontrol cihazından aldığı kumanda ile belli bir seviyeye gelince duracaktır. Ancak olabilecek hatalar karşı ilk doldurma esnasında imbisat tankı seviyesini gözle takip ederek pompanın kapandığından emin olmakta fayda vardır. Yağ seviyesi imbisat tankının 1/3 ü kadar olacaktır.

7--Bir saat kadar sistemi dinlendirin. Sistemde bulunan dip vanalarından bir miktar yağ alın.Kazanı çalıştırmadan sirkülasyon pompasını çalıştırın. Pompa çıkışındaki manometreden basıncı okuyun. Bu sırada imbisat tankının yanında gözlem amacıyla birini bulundurun. 

7.1--Eğer imbisat tankına yağ dolması veya taşması oluyorsa, kazandan çıkan havalık borusunu boru anahtarı ile bir miktar sıkıştırın ve kesit daraltması yapın.

7.1.1--Yeterli olmazsa veya pompa çıkış basıncı istenenden fazla gelirse sirkülasyon pompası by pass vanasını bir miktar açın.

8--Akış sensörü   (Varsa) eğer orifis plakalı ve manifoldlu ise önce manifolddaki by pass vanasını açarak bir miktar yağ geçirin sonra + ve - yazan vanaları açın ve yavaşça by pass vanasını kapatın.

9--Gösterge üzerindeki değerleri gözleyin ve uygun set değerlerini ayarlayın. Pompayı açıp kapayarak akış sensörünün işleyişini kontrol edin.
 

10--Pompayı çalıştırın sistem üzerindeki tüm parçaları kaçak olup olmadığını anlamak üzere kontrol edin. Kaçak var ise giderin.

11--Kaynak yapılması gerekennoktalar çıkarsa sistemde yağ olduğunu unutmadan, o bölgeye gelen ve giden vanaları kapayarak, o kısmı boşalttıktan sonra kaynak yapın. Yangın riskine karşı daima dikkatli davranın

26--Kazanın Yakılması:

1--Tam otomatik sistemlerde Brülör devresi sirkülasyon pompası devresine, imbisat deposu seviyesine, akış sensörüne, emniyet termostatlarına bağlıdır. Yani pompa çalışmadan brülör çalışmaz.

2--İmbisat deposunda yeterli seviyede yağ olmadan brülör çalışmaz. Akış olmadan brülör çalışmaz. Sistem yeterli veya yüksek sıcaklıktayken brülör çalışmaz.

3--Fuel-oil’li sistemelerde brülörü devreye almadan en az yarım saat önce tüm ısıtıcılar açılmalıdır, (hat, pot, brülör ısıtıcıları).

4--Sirkülasyon pompasını çalıştırın.Çıkış termostatından set değerini ayarlayın.
Brülörü çalıştırın.Sistemin sıcaklığının 100 C° ye gelmesini sağlayın. Brülörü durdurun.
Sistem elemanlarını tekrar kontrol edin.Set değerine kadar 20 C°’ lik aralıklarla brülörü durdurarak sistem kontrollerini tekrarlayın.

4.1--Set değerine geldiğinde brülörün durduğunu ve set değerinin altına düşünce tekrar çalıştığını gözlemleyin ve kontrol edin.

27--Kazanın Durdurulması

1 - Brülörü kapatın. Ancak kazan içerisindeki refrakter ve çelik malzemelerce
emilen sıcaklık yağı ısıtmaya devam edecektir.

2- Tam otomatik sistemlerde sirkülasyon pompası termostata bağlıdır ve belli bir sıcaklığa
(yaklaşık 100 C° ) düşünceye kadar pompa çalışmaya devam eder. Sisteminiz bu şekilde olsa bile sistemin sıcaklığının düştüğünü kendi gözünüzle de takip ederek pompanın 100 C° üzerinde kapanmasına müsaade etmeyin. Sistem soğuduktan sonra pompayı da kapatabilirsiniz.

28--Kızgın Yağ Tesisatı Montajında Dikkat Edilecek Hususlar Ve Ampirik Değerler 

1--Termik Yağ Genleşme Tankı : Tesisattaki (kazan dahil) toplam termik yağ hacminin en az %30 hacminde olmalıdır. Genleşme tankının çapı mümkün olduğunca küçük (atmosferle temas eden yüzeyin küçük olması için) olmalı ve tank dik silindirik şekilde yerleştirilmelidir.

2--Rezerve Yağ Tankı : En az tesisattaki bütün termik yağ hacminin 1.5 katı hacimde olmalıdır.

3--Termik Yağ Sirkülasyon Pompaları : Yüksek sıcaklıklar için özel dizayn edilmiş, tercihen hava soğutmalı, çelik döküm veya sfero döküm olmalıdır.

4--Termik Yağ Doldurma Pompaları : Oda sıcaklığında termik yağın viskozitesine göre dizayn edilmiş, dişli pompalar kullanılabilir.

5--Vanalar, Çekvalfler, 3-Yollu Vanalar : Termik yağın çalışma sıcaklığına dayanıklı olmalı, iç parçalarında bakır veya bakır alaşımları kullanılmamalıdır. Vanalar PN16 sfero döküm veya PN25/40 çelik döküm olmaldır.

6--Filtreler : Tesisatta yağ ile birlikte taşınan katı maddeleri tutarlar. Zaman zaman temizlenmeleri gerekir. Filtre yüzeylerini mümkün olduğunca büyük seçmek temizlenme sıklığının azaltılması bakımından uygun olur. Filtrenin kirlenmesi ile oluşacak direnci görebilmek ve müdahale edebilmek için filtre giriş ve çıkışına mutlaka birer manometre bağlanmalıdır.

7--Termik Yağ Seviye Göstergesi : Termik yağın genleşme tankındaki sıcaklığı ve karakteristiklerine uygun olmaldır.

8--Boru Tesisatı ve Ekleme Parçaları : Bütün boru ekleme parçaları çelik olmalıdır. 300 C altında alaşımsız çeliklerin kullanılmasına müsaade edilir. Borulamada karbonlu (örneğin ASTM A-53 ve ASTM A-106) veya St. 35.8 Dikişsiz çelik çekme boru kullanılabilir. Dökme demir hiçbir zaman kızgın yağ tesisatlarında kullanılmaz.

8.1--(Kırılma, çatlama, yağ sızdırma tehlikesinden dolayı) Boru tesisatına uygun şekilde meyil verilmeli ve hava toplanma ihtimali olan yerlerde bir hava tahliye borusu ve vanası konulmalıdır. Yağın siküle ettiği borular taşyünü ile yeterli kalınlıkta izole edilmelidir.

9--Enstrumanlar : Güvenlik ve kontrol için kızgın yağ sisteminde aşağıdaki enstrumanlar mutlaka bulunmalıdır.

1-- Brulör kumanda termostadı, 

2--Maksimum sıcaklık termostadı

3--Diferansiyel presostad veya akış kontrol otomatiği (flow switch), yağ sirkülasyonu yavaşladığında veya yağ sirkülasyon pompası devreden çıktığında brulörü durdurur.

4--Genleşme tankı asgari yağ seviye kilidi, Yağ seviyesi belirli bir seviyenin altına düştüğü zaman alarm vererek brulörü devreden çıkarır.

5--Baca termostadı : Herhangi bir sebeple yağ sirkülasyonu durdurğunda: baca gazı sıcaklığı yükseleceğinden, brulörü devreden çıkarır.

10--Sistemde Kullanılacak Termik Yağ : 

1--Mineral yağlardan yapılan; yüksek sıcaklıklarda özelliğini kaybetmeyen, korozif özelliği olmayan, ısıl kararlılığı (ısı taşımada özelliği) bozulmayan mineral yağlar tercih edilmelidir.

11--Genleşme Tankı :

1--Sistemdeki termik yağın hava ile temas ettiği tek yerdir. Oksidasyon olmaması için tank içindeki yağın sıcaklığı 60 C yi geçmemelidir.

2--Tesis bu durumu garanti edecek şekilde yapılmalıdır. Tanktaki yağın hava ile temas eden yüzeyini azaltmak için ; genleşme tankını dik silindirik tank şeklinde imal ederek bina dışına sirkülasyon pompasının basmasında sorun teşkil etmeyecek şekilde tesisatın en üst noktasından daha yüksek bir noktaya monte edilmelidir.

3--Genleşme tankı izole edilmemelidir. (ancak don tehlikesi olan yerlerde kapalı bir mahal içine alınabilir.) Tesisatın genleşme tankı ile irtibatı, sirkülasyon pompasının emişinden önce ve 1 1/2″ – 2 ” çapında izolasyonsuz boru ile sağlanır.

12--Termik Yağ Depolama Rezerv Tankı :

1--Rezerv tankını : tesisattaki bütün yağın doğal akışla boşalacağı bir derinliğe koyunuz. Mümkünse üzerine bir seviye göstergesi veya petrometre koyunuz.

2--Yağı sisteme bir el pompası veya dişli pompa ile en alt noktadan doldurmaya başlayınız. Sistemde hava tutma ihtimali olan yerlerde bir hava tahliye sistemi koyarak, bunların yağ doldurma işlemi sırasında açık olmasını sağlayınız.

13--Boru Uzaması :

1--Yüksek sıcaklıklardan dolayı kızgın yağ tesisatındaki borularda meydana gelebilecek genleşmelerin dikkate alınmalıdır. Kazan, vana gibi tesisat elemanlarının bağlantılarında bu uzamalar daha da öenm kazanır.

2--Küçük çaptaki boruların elastikiyeti bazen bu uzamaları kompanze edebilir. Ancak büyük çaplı borularda ve özellik boru hattı üzerinde fazla armatür varsa mutlaka belirli aralıklarda kompansatör kullanılmalı ve borular uygun yerlerden sabitlenmelidir.

14--Hava Tahliye Sistemi : Sistemin en üst noktalarına toplanan buharın ve gazın tahliye edilmesi için önlem alınmalıdır.

15--Blöf Yapma : Tesisat içindeki bütün yağ ve diğer maddeleri  boşaltmak için uygun bir yere böf tesisatı yapılmalıdır.

16--Kızgın Yağ Kazan Daireleri : Ana binadan ayrı, bağımsız ve zemine yapılmış olmalı. Giriş kapısının haricinde bir acil çıkış kapısına (yangına dayanıklı malzemeden yapılmış) haiz olmalıdır.

17--Havalandırma : Kazan dairesine yakma havasından fazla hava sirkülasyonu sağlayacak bir alt hava girişi ve bir üst kirli hava çıkışı olmalıdır.

15--Kızgın Yağ Tesisatını Devreye Alma:

1--Basınç Testi : Kızgın yağ kazanı ve bütün tesisat en az 6 bar basınçta termik yağ veya hava ile basınç testine tabi tutulmalıdır. Basınç testi hava ile yapılıyorsa test işlemi bitiminde hava tamamen boşaltılmalıdır.

2--Termik Yağ Doldurma : Tesisatta hava tutulmasını engellemek için tesisatın en alt noktasından dolum pompası (dişli pompa) vasıtası ile sisteme termik yağ basılmaya başlanır. Bu esnada hava tahliye vanaları açıktır. Buralardan hava tahliyesi bitip yağ gelmeye başlayınca vanalar kapatılır.

2.1—Termik yağ genleşme tankının 1/3′üne kadar (minimum seviye) doldurulur. Sirkülasyon pompası yağ soğuk vaziyette 4 saat çalıştırılarak sistemde oluşması muhtemel havanın tahliyesi sağlanır.

3--Devreye Alma : Termik yağ sıcaklığı 90 C’ye çıkıncaya kadar sıcaklık yükselme hızı 40 C/saat olarak yükseltilir. 90 C ile 120 C arasında sıcaklık yükselmesi 10-15 C/saat’ten fazla olmamalıdır. Bundan sonra sistem normal çalışma sıcaklığında 6 saat çalıştırılır. Sistem soğutulur. Filtrelerde birikmiş olan yabancı maddeler temizlenir.

4--Termik Yağ Testi : Periyodik olarak sistemdeki yağdan aşağıdaki şekilde numune alarak kontrol ediniz. Değiştirilme noktasına gelmişse termik yağı değiştiriniz.

1--İlk test ilk çalıştırmadan sonra yapılır.

2--İkinci kontrol 100 çalışma saati veya ikinci ay bitiminde yapılmalıdır.

3--Üçüncü ve dördüncü kontroller, 2000 çalışma saatinden sonra veya 6 ayda bir kontrol edilmelidir.

4--Bundan sonraki bütün kontroller her 3000 çalışma saati veya her yıl düzenli olarak yapılmalıdır.

5--Termik Yağ Testi Nasıl Yapılmalıdır :

1--Yağ alımı 1 kgdan az olmayacak şekilde saydam bir kaba ve sistem soğukken yapılır. Sistem soğukken sirkülasyon pompası 10-15 dakika çalıştırılıp durdurulur ve dönüş hattındaki numune alma vanasından bir miktar yağ akıttıktan sonra numune alınır. İlk testte (ilk çalıştırmadan sonraki) numune kabının içindeki termik yağın temiz olup olmadığına bakılır.

1.1--Kirlenme tespit edilirse sistemdeki yağ boşaltılıp filtre edilerek tekrar doldurulur. Sistemdeki yağın testinde pislenme, oksidayon ve bozulma işaretleri aranır.

6--Termik Yağın Bozulma İşaretleri

1--Pislenme : Tesisattan alınan numune termik yağın içindeki artıklar yağın ısıl kararlılığını, ısı taşıma kapasitesini ve ısı transfer kabiliyetini azaltır. Ayrıca kaynak çapağı gibi yabancı cisimler sirkülasyon pompaları ve vanalar gibi tesisat elemanlarında hasara neden olabilir.

2--Oksidasyon : Termik yağ sıcaklığı 60 C geçtiğinde hava ile temas ederse oksidasyona uğrar. Viskozitesi artar. Akışkanlığı ve ısı transfer kapasitesi azalır.

3--Isıl Bozulma :

1--Termik yağ kazan içinde aşırı ısınıp sıcaklığı 350-400 C yi geçtiğinde (bunun genel sebebi kazan içinde yağ hızının durması veya çok yavaşlaması olabilir) bozulmaya başlar. (Cracking). Bu yağın iiçinde siyah noktalar (ziftleşme) halinde görülür.

2--Bu bozulma akışkanın kalınlaşmasına, akma kabiliyetinin azalmasına, sistemdeki yağ devresinde direncin artmasına, daha ileri seviyede kazan ısıtma yüzeylerine sıvanarak ısı transferinin engellenmesine ve buralarda ısı yığılmasına ve delinmeler neticesinde yangın çıkmasına sebep olabilir.

3--Aşırı kirlenmiş ve ısıl bozulmaya uğramış termik yağın derhal değiştirilmesi gerekir.

Kaynak:Engin Mühendislik